Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

diveltíre , vrb: divertire Definition fàere o istare a divertimentu; nau de dinare e cosa, ispèndhere in divertimentos Synonyms e antonyms desogai, divèltere, scialai, spassiai, sulassai Sentences de coro no mi poto divertire pro ca no mi dat bandha su dolore ◊ no so cantendhe pro leare pannu ca so cantendhe pro mi divertire 2. su chi teniat si l'at divertidu e como li bisonzat! Etymon itl. Translations French amuser English to amuse Spanish divertir, entretener Italian divertire German unterhalten (sich).

diventàre , vrb Definition essire diferente, un'àtera cosa, cambiare a un’àtera cosa Translations French devenir English to become Spanish volverse, hacerse, convertirse Italian diventare German werden.

dividíre, dividíri , vrb Definition segare a cantos, a orrugos, fàere is partes, iscumpartire in genias; iscrobare, istagiare duos chi si brigant / dividire in (duos, deghe, chentu e àteru) = fàere duas, deghe, chentu o prus partes oguales Synonyms e antonyms addesumare, cumpaltire, ispartzire, paltire, spratziri Sentences dae candho su monte ant divididu sa rughe a nois ant postu a pala ◊ apo dividiu custos frores segundhu s’ocasione chi dhos cantaiant 2. is duas si furint aungadas e ispilidas… dhas iat dividias unu carabbinieri Etymon spn. dividir Translations French partager English to divide Spanish compartir Italian divìdere German teilen.

divinizài, divinizàre , vrb Definition fàere a divinu, cunsiderare o carculare a ccn. coment'e unu deus Synonyms e antonyms indeosare Translations French diviniser English to deify Spanish divinizar Italian divinizzare German vergotten.

dobbidàre , vrb: dubbidare, dubbitai Definition tènnere bregúngia, àere duritu, istare in pentzos, in su dúbbiu Synonyms e antonyms duritare / dudai Sentences chie dóbbidat patit ◊ miseràbbile, tandho sa gútia intro de muru ses tue: mancu pro babbu tuo dóbbidas! Etymon itl. Translations French douter English to doubt Spanish dudar Italian dubitare German zweifeln.

dogàre , vrb Definition fàere sa doa; apartare o tròchere a una bandha, apartàresi in su sensu de essire a bandhidare; bogare, leare de dossu cosa bestia Synonyms e antonyms addoae / bogare, essire, frànghere / caciare 2. dògadi a intro de su pinnetu! ◊ oh raju, custas bacas sàrtiant su muru e benint chin nois: a ube nos dogamus?! ◊ mi dia cherrer dogare allargu, ma comente l'apo a pòdere fàchere?! ◊ candho lu tocat si ndhe dogat innedha tremèndhesi che canna ◊ dogachela, cussa cosa, ca no mi serbit! 3. a su puntu chi semus, abbarrare in domo o a mi dogare est su matessi: sa zustíssia mi chircat 4. s'ischitzinavat pro si che dogare su nive dae supra ◊ si at dogau sa tzinta ◊ sa poesia ti ndhe dogat sa pena dae su coro ◊ sa dotrina de ogn'idea mala doganne ch'est s'acisu a sos beranos! (P.Pittalis) Etymon srd. Translations French prendre la fuite English to sidestep, to go into hiding Spanish apartarse, huir, eliminar Italian scansarsi, darsi alla latitanza, eliminare German ausweichen, flüchtig werden.

dolàre , vrb Definition trebballare linnàmene, segare a pígiu grussu prus che àteru cun aina manna e pagu precisa Synonyms e antonyms asciai, scuadrigiai Sentences dolare a bistrale, a lepa ◊ est chin sa lesorja dolandhe una cutzichina pro fàchere una cherva Etymon ltn. dolare Translations French dégrossir English to thin (down) Spanish dolar Italian digrossare German zurichten.

dòlere , vrb: doli, dòliri Definition provare o sentire su dolore po calecunu male a sa carena, fàere male; sentire dispraxere po css. male o dannu: s'impreat solu sa 3ˆ p. singulare de unu modu finiu (mi, ti, li dolet, nos, bos, lis dolet, doliat, e totu deasi), s’inf., pps. e ger. / pps. dófidu, dólfidu, dórfiu, dólidu, dóliu, dóssiu Synonyms e antonyms incrèschere, incrudèschere / dispiàchere Sentences dae su pódhighe malu mi ndhe dolet totu su bratzu ◊ mi est dolindhe meda, custa pistadura, como a sàmbene fritu ◊ narabbilu a mamma, fizu meu, inue ti dolet! ◊ mi ses tochendi aundi mi dolit ◊ no mi sunt mai dólias is origas 2. a nois nos dolet su dannu chi ant tentu in cussa famíllia! ◊ mi dolit su coru solu su pensai ◊ su èssere pecadore mi dolet cantu su èssere bisonzosu Etymon ltn. dolere Translations French avoir mal English to ache Spanish sentir dolor, sentir Italian sentire il dolóre, dolére, rincréscere German weh tun, leid tun.

domài , vrb: domare Definition abbituare un'animale a istare a manu de sa gente, prus che àteru po si ndhe serbire a trebballare, portare càrrigos, pònnere mente a unu cumandhu Synonyms e antonyms addonnare, ammasedae, iscussare Sentences no mi sèghero chi so dego s'istripile de Zudas, sa calabrina rude mala a domare! Etymon ltn. domare Translations French dompter English to tame Spanish domar Italian domare German zähmen.

dominài, dominàre , vrb: dominiare Definition cumandhare apitzu de is àteros o in logu angenu cun aprofitamentu; bínchere s'àteru o calecuna cosa, fintzes su si agatare o istare in d-unu logu Synonyms e antonyms assutapònnere Translations French dominer English to dominate Spanish dominar Italian dominare German herrschen, dominieren.

donàe, donài, donàre, donàri , vrb Definition giare in donu, coment'e arregalu, presente; fàere is donos, mescamente a sa fémina cojuada noa; giare o intregare bastat chi siat, css. cosa e a chie sisiat; s'impreat fintzes po nàrrere s’arresurtau de un'operatzione matemàtica o sa resa de unu trebballu Synonyms e antonyms arregalai, dae 1, giai, gionai | ctr. bèndhere, picare Idioms csn: donai in ccn. cosa = pessare, atuare, dàreche a subra de carchi cosa, itl. farci caso, badare; donaisí a ccn. cosa = dàresi, betàresi a carchi cosa; donai coru = bastare s'ànimu, su corazu de fàghere carchi cosa; donaindi una frida una callenti = dàrendhe una cràdia e una lena, una chi piaghet e una chi no piaghet; donai frunda mala = fàghere frundha mala, andhare male, dare resurtadu metzanu; donai boxis = betare boghes; donai isciampitas = andhare a s'istòntona istòntona, imbriagos Sentences fiat unu chi no donaiat àcua a cani ◊ chi bolis fai diabressi, bai, bendi su chi tenis e donadhu totu ◊ dongissia duus aposentus! 2. si no fint donatos de oro e de prata nche bortaiant sa cara ◊ su fidantzadu l'at donada: li at leadu anedhu, oritzinas de oro e corona de prata ◊ dh'ant donada meda, s'isposa! 3. oh, berus aici est: no nc'ia donau! 4. acabbau su préssiu mi dongu a s'olia, acabbada s'olia a s'aràngiu! Etymon ltn. donare Translations French offrir, faire cadeau English to give Spanish dar, regalar, ofrecer Italian dare, regalare, offrire, dispensare German geben, schenken, spenden, ergeben.

dòrchere , vrb: tòrchere* Definition fàere trotu, incrubare a una parte; cumbínchere o fàere cambiare idea a unu Synonyms e antonyms ancrucare, atrotiai, intonchinare | ctr. indritare Sentences mi dolet su pódhighe comente mi l'apo dórchidu 2. a isse pagu lu dorches, mancari l'impromitas totu s'oro de su mundhu! Translations French courber, plier English to fold, to twist Spanish doblar, retorcer Italian piegare, stòrcere German biegen.

dormíre, dormíri , vrb: drommire, drommiri, drumire Definition pigare sonnu; batire sonnu, fàere pigare sonnu; istare chentza fàere, chentza àere contivígiu e ne pentzamentu, giare pagu atentzione; fintzes giare s'addromitiolu, fàere dormire / ger. drommindhe, drommendhe, dromminno; a./c.: si no est prnl. pigat s'aus. ai/àere po fàere is tempos cumpostos Synonyms e antonyms indormiscai, ingalare, insonnigai | ctr. bigiare 1, ischidare, issonnigare Idioms csn: drommí a orixedhas = a iscutas; drommiri a sonnu de pilloni, a s'abbizu = a sa lerta pro si abbizare calesisiat ischimuzu o móida, cun su pentzamentu de si acatai de ccn. cosa; drommire che sacu = a sonnu surtu, sonnu grai Sentences serra is ogus e dromidia! ◊ seu drommendi pagu, totu a orixedhas ◊ unu si drommit addaghi tenet sonnu ◊ làssalu ca est drommidu! ◊ pesadindhe, za as drommidu meda! ◊ drommidu as, istanote? ◊ si est imboligau in sos ammuntos e torrau a dormire ◊ su pipiu si nch'est dormiu ◊ no b'aiat drommidu, mamma tua, si no ndhe li aias collidu sa robba! 2. sa mama che at drommidu su pitzinnu ◊ sa dida dormit su pipiu santziendu su bartzolu ◊ anninnia anninnia, drommire ti cheria, coro meu! 3. ite nachi as a mezorare si drommis! ◊ Sardigna chi drommis in manus allenas, est lómpia s’ora e no ti ndi ses pesada! (G.Zedda) 4. dh'ant operau sentza de dhu dormiri Surnames and Proverbs prb: chie drommit meda póberu resessit ◊ chie dormit a pitzinnu pianghet a betzu Etymon ltn. dormire Translations French endormir English to put to sleep Spanish adormecer Italian addormentare, dormire German einschläfern, schlafen.

dormitài, dormitàre , vrb: drommitai Definition èssere sonnisonni, èssere o istare intr'e billa e sonnu, a su dormi dormi, tènnere sonnu Synonyms e antonyms addormichinzare, melinare, pintzulare, sonnigai / sconchiai, sconcoinai, tzurumbecare, tzilibbecare Translations French sommeiller English to doze Spanish dormitar Italian dormicchiare German schlummern.

dosàre , vrb Definition su istabbilire is doses, su tanti de giare, de pònnere, de pigare de una cosa Translations French doser English to dose Spanish dosificar Italian dosare German abmessen, dosieren.

dotài, dotàre , vrb Definition giare sa doda, mescamente nau de calidades de sa persona; pigare, giare, lassare, pònnere cosas chi podent serbire Synonyms e antonyms achipagiai, frunire Sentences eis dotau tres giòvunas in istadu de poberesa 2. su Signori ti at dotau de sa prus rara bellesa Translations French doter English to provide Spanish dotar Italian dotare German begaben, versehen.

drinníre , vrb: drinniri, trinniri Definition su sonare chi faent is cosas, mescamente unas cantu chi no funt fatas po sonare Synonyms e antonyms dringhidhai, dringhilliare, dringhitare, drínniri, dummidare, intinnire, sonai, tinnire*, tinnulare Sentences su ziru nou drinniat che càmpana ◊ s'uricra mi est drinnendhe e apo a chínnidhas s'ocru ◊ fachent festa manna chin d-una bella míscia drinnida, ca benit fintzas su píscamu Translations French vibrer, tinter English to vibrate, to tinkle Spanish vibrar, tintinear Italian vibrare, tintinnare German vibrieren.

drogài, drogàre , vrb Definition su pigare o giare droga Synonyms e antonyms abbelenare, alluchetare, ammarvanare, atossigai, intossigare Translations French droguer English to drug Spanish drogar Italian drogare German würzen, Rauschgift verabreichen + Dat.

dubbài, dubbàre , vrb Definition tocare sa genna pedindho de intrare Synonyms e antonyms addobbai, tochedhare, tzocare Sentences apu dubbau a milla portas ◊ dubbant a tot'is portas ◊ dubbai ca s'at a aberri! Translations French frapper, taper English to knock Spanish tocar Italian bussare German klopfen, anklopfen.

dudài, dudàre , vrb: dutai Definition su àere dudas, su no èssere seguros de calecuna cosa, su dhue pònnere ancu, suspetu, in su chi s’ischit Synonyms e antonyms arreselai, assumbrire, dobbidare, indutai Etymon spn. Translations French douter English to doubt Spanish dudar Italian dubitare German zweifeln.