Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

strumbuài , vrb: istrumulare*, strumbulai, strumbulari, strumulai Definition tocare de istrúmbulu, pigare a istichias de istrúmbulu, a cropos; tratare de mala manera a unu, atzitzare Synonyms e antonyms apuntolzare, ispuntogliare Sentences strumbuladhu, su bòi! 2. strumbuladhu a fillu tuu, si bollis chi trebballit! Translations French aiguillonner English to goad Spanish aguijar Italian pungolare German stacheln.

stuài , vrb: istuai* Definition calare de codhu, iscarrigare, o agiudare a iscarrigare una cosa, unu pesu, fintzes in su sensu de si ndhe bogare unu pentzamentu, unu pistighíngiu Synonyms e antonyms irbarriare, scarrigai | ctr. atuai Idioms csn: stuai is cadinus = èssere apunt'a mòrrere, a si falare; stuaisí = irbarriare, pònnere su gàrrigu chi si zughet a codhu; stuaisí in ccn. logu = sètzeresi Sentences su burricu passat arrasiga arrasiga crasura crasura po si ndi stuai su pesu ◊ stuat sa bertuledha e dhi donat sa metadi de su pani chi iat corbau ◊ mi ndi seu stuau su sacu ◊ as a agatai unu pipiu mesu mortu: ndi dhu bodhis e dhu stuas abbellu abbellu in is coscinus de sa carrotza e mi ndi dhu betis 2. non si podiat stuai cun nemus de cussu disisperu (I.Lecca)◊ tenint bisóngiu de fuedhai, de si stuai sa cusciéntzia Translations French décharger English to discharge Spanish descargar Italian scaricare German entladen.

studài , vrb: iltudare* Definition fàere mòrrere o bènnere mancu su fogu, una lughe, ccn. cosa alluta o chi si pentzat coment'e alluta, tenendho, funtzionandho (es. s'aràdio, su motore, àteru) Synonyms e antonyms ammoltighinare, ammortiare, irmòrrere | ctr. allúere, allumae, atzèndhere Sentences studaindi sa luxi! ◊ studa su fogu! Translations French éteindre English to put out Spanish apagar Italian estìnguere, spègnere German löschen, ausschalten.

stuviolài , vrb Definition fàere tuvudu, buidu; fintzes forrogare coment'e po imbuidare o istuvonare cosa Synonyms e antonyms iscafudare, istofare, istuvucare / istampai, istuvare, istuvire, pertusai, stufonai Sentences stuviolai su niu de is espis ◊ su picalinna stuviolat is truncus Etymon srd. Translations French creuser English to dig Spanish cavar, ahuecar Italian scavare German graben.

suài , vrb: sulai, sulare, surare Definition surbare, bogare o fàere sulu, ària, bentu, fintzes in su sensu de su sonu chi faet s'ària chi essit o passat a fortza; torrare àlidu, bogare súlida, nàrrere calecuna cosa a murrúngiu o a iscúsiu, pònnere in s'origa, nàrrere, giare a ischire; prènnere de sulu, de ària Synonyms e antonyms sulvare, surbiai / fruscidare, frusiai, moidare, sulietai, zumiai / respirai, musciai Idioms csn: sulai che píbera = istare a súlidas de arrennegu, survilare; no sulat ne suba e ne suta = no fuedhat, no bollit fuedhai, no muscit (in cobertantza, innòi "suba" est sa buca e "suta" su pertusu) Sentences suididhu ca gei iscapat pampa, cussu fogu! ◊ bati linna a su fogu, o cres chi nos sulamus sas ungras?! ◊ cussu frúschiu li pariat su surare de sa colovra 2. su connau no sulàt prus: si fiat mortu! ◊ babbu tuu depit arriposai: chi nisciunus sulit a dhi segai su meigama! ◊ cussu no iscidiat nudha: chini si dh'at suau? 3. sos de s'Altu ant detzisu chi pro rezer sa nassione totu devimus sulare buscichedhas de sabone ◊ paret suladu de cantu est rassu, cussu cristianu! ◊ si li alterat dogni pilu e si ponet che píbera a sulare ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba a conca bàscia isciamiendu is corrus acutzus Etymon ltn. *subilare Translations French souffler, respirer English to blow, to breathe, to speak Spanish soplar, resollar Italian soffiare, fiatare German blasen, etwas verlauten lassen.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definition nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Synonyms e antonyms ingrilliri, seguzare Etymon ltn. subare Translations French entrer en chaleur English to be on heat Spanish estar en celo Italian andare in caldo German brunsten.

subbacàre , vrb: subbecare Definition arrennèscere a bínchere o a padire, baliare, ccn. cosa Synonyms e antonyms abbabiai, bíncere, sumèrghere Sentences ohi fizu istimadu, mortu in terra anzena: no subbaco sa pena! ◊ in pagos no podimus subbacare custu fogu fuidu ◊ de candho est morta sorre mia, a mamma no la podimus subbacare ◊ mancari forte, no subbacat tanta pena ◊ su corazu issoro no bastat a subbacare sa fortza de totu cudhos ◊ su santu no at subbecau custas peràulas de risu e at fatu sa fémina a pedra (Frau-Puddu)◊ sas annadas malas dhas amos sèmpere subbecadas Translations French sortir de, surmonter English to tolerated Spanish aguantar, sobrellevar Italian sopportare, superare German ertragen, überwinden.

subbacuài , vrb Definition piscare asuta de s'abba Translations French pêche sous-marine English to go in for underwater fishing Spanish hacer pesca submarina Italian fare pésca subàcquea German Unterwasserjagd treiben.

subercài , vrb Definition èssere o essire abbundhante, prus de su chi serbit Synonyms e antonyms bundhare, soberare | ctr. mancai 1 Etymon ltn. *superc(u)lare Translations French surabonder English to overabund Spanish rebosar Italian sovrabbondare German im Überfluss vorhanden sein.

suberiàre , vrb Definition giare ocasione, fàere arrennegare male e peus a chie est giai tzacau, istrobbare Synonyms e antonyms agghegiare, atiare, inasprèssiri, incidai, inciulai, insissiligai, insutzuligai, issuperiare, mincidiare, tinghitare Sentences no mi subéries, bastat chi so arrennegadu pro àteru! ◊ si subériat su cadhu e istinchidhat fogu ◊ in custu trunchedhu che at una tana de muscone: no lu suberiedas ca bos punghet! ◊ est unu raspinzu chi faghet efetu malu ca subériat sa palte chi est ratada Translations French agacer English to annoy Spanish irritar Italian irritare German reizen.

subèschere , vrb: subíschere Definition pigare cun passiéntzia, padire, agguantare un'ifadu, unu male, un'ofesa o àteras cosas chi no praghent o chi faent male Synonyms e antonyms babiai, bagiulai, dighire Sentences sa disamistade tra bidhas fit manna e su de una no podiat subèschere su de s'àtera ◊ cussa est cosa chi no si podet subèschere! ◊ non poto subíschere totu su chi mi ses nendhe ◊ si ammentant de su chi ant subéschidu ◊ de èssere cumandhada a foltza no lu podiat subíschere Translations French tolérer English to bear Spanish aguantar Italian tollerare, sopportare German dulden, ertragen.

sucài , vrb Definition tzucare, essire a logu, cumenciare, fàere mòvere o naschire unu sentidu, unu dolore, cumenciare a dòlere torra, tocare su coro; trubbare, fàere andhare, pònnere presse a un'animale camminandho Synonyms e antonyms alliare, incidai / trubare Sentences s’àcua frira m’at sucau su dolor’e denti ◊ est suchendimí sa conca: bai e cica poita mi benit custu dolori! ◊ non bollu unu contu chi mi suchit su prantu! (V.Pisanu)◊ faci a sa una e mesu de noti mi sucat custu dolori… mi ndi at iscirau! ◊ pensendudhoi, nosi sucat s'errisigedhu!◊ ancu si suchit unu bentu chi nd'isciuscit fentanas e ferradas! 2. suca su molenti! ◊ su carretoneri sucat su cuadhu e tzacat su fuetu Etymon srd. Translations French susciter English to provoke, to spur Spanish suscitar, estimular Italian suscitare, stimolare German hervorrufen, anregen.

sucèdere , vrb: sucèdiri, suceri, sunsèdere, suntzedi, sussedi, sussèdiri, sutzèdere, sutzedi, sutzèdiri Definition su capitare de is cosas e fatos chentza dhu bòllere ccn.: vrb. intransitivu, ma si su sugetu no est precisu, in is tempos cumpostos podet pigare su ausilàriu àere Synonyms e antonyms acadessi, acontèssere, capitai, cumbinare, incapitae Sentences ma ita totu est sussedendu? ◊ su chi no sucedit in chentu annos sucedit in d-un'ora ◊ ite bi at sutzessu in sa cussorza?◊ po si èssi azardau de fai is tres missas at sucédiu in issa tres cosas de ispantu (R.Pani Murgia)◊ ite ist sunsedendho inongi?!◊ fiza mia, ite t'at sutzessu? ◊ una dí iat sutzédiu una cosa unu paghedhu istrama (M.Porru)◊ si fiat abarrara in domu, totu custu no fiat sucériu!◊ eite at sussédiu? Etymon itl. Translations French se passer, arriver English to happen Spanish pasar, ocurrir Italian succèdere German geschehen.

suchenàre , vrb Definition papare a mengianu, fàere immúrgiu Synonyms e antonyms irmurzare Sentences sa bama fit isparta, pàsida, in sa tanca ínnida suchenendhe Etymon ltn. subcenare Translations French prendre son petit-déjeuner English to have breakfast Spanish desayunar Italian far colazióne German frühstücken.

suciài , vrb: sutzare Definition suspire, imbucare sa cosa tirandhochedha cun s'ària, coment'e a surbidura a buca Synonyms e antonyms isciuciai / súere / aciupae, assuspiri Sentences cussos sunt animales chi creschent a fortza de sutzare sàmbene ◊ su criu si nche dormiat sutzandhe sa crapichera 2. cudhos ndhe ant de su póveru sutzadu su sàmbene caldu de sas venas suas (S.Paulesu) Etymon itl. Translations French sucer English to suck Spanish chupar Italian succhiare German saugen.

sucunzàre , vrb Definition serrare un'apertura ma no deunudotu, lassandhodha pagu pagu aperta, acostia Synonyms e antonyms aggalenare, assibbiare, imbasare, irganzare, iscadangiai, iscanzire, suzire, tambai 2. lassaiat sa zanna sucunzada ◊ sa porta no fit tancada, fit solu sucunzada Etymon ltn. sub + cuneare Translations French entrouvrir English to half-close Spanish entornar Italian socchiùdere German halb schliessen.

sucúrrere , vrb: assuncurri, suncúrrere, suncurri, suncúrriri Definition su passare o mòvere una cosa in s'àtera a illascinadura: prus che àteru si narat de unu lobu unu pagu lascu in sa fune o àteras cosas deasi / pps. sucurtu 1, suncurtu 1 Synonyms e antonyms alliscinai Sentences custa funi no suncurrit ◊ dhu portat acapiau a crobu de suncurri ◊ dh'iant fatu passai unu nuu de suncúrriri in su tzugu 2. si ghetat una tassa de vinu e che la sucurret totu a una tirada Translations French glisser English to glide, to shuffle Spanish deslizarse, arrastrar Italian scórrere, strisciare German gleiten, kriechen.

sucutàre , vrb: sugutare Definition lassare o fàere apostadamente orrúere s'abba (o àteru deasi) chi portat sa cosa, pruschetotu a istidhigadura, candho est paga; si narat fintzes in su sensu de su pèrdere o calare a istídhigos chi faet un'istrégiu istampau, chi sumit / andhare sucuta sucuta = istidhiendi, cun ccn. cosa ch'istídhiat Synonyms e antonyms aggutai, botiare, ilgutare, ilgutire, isciucutare, sucutire, sumire Sentences sos càlighes covacados fint sucutendhe in su lavandinu ◊ fit acabbandhe de si sucutare sas úrtimas istidhas de su sudore ◊ totu frades si nche aiant sucutau peri cussu fiascu (G.Piga)◊ s’abba est sucutendhe dae sa cobertura ca fit proindhe ◊ sa supressa at sessadu de sucutare ◊ su boe masellau est in sa gantziera apicau a sugutare 2. sa cupa at sucutau (G.F.Sedda) Etymon itl. soggotare Translations French dégouliner, suinter English to drip Spanish gotear Italian sgocciolare, percolare German tropfen, perkolieren.

suderàre , vrb: sudorare, suerare, suorare Definition bogare suore, nau de sa carena (fintzes de un'animale); fintzes trebballare, fàere cosa a trebballu / suerare pilu pilu, che órgiu, a murza = fàgheresi a una murca de suore, suorau totu isciustu Synonyms e antonyms impodhorare, inciorai Sentences bi leo paga matana, istasero, prite mi papo su chi no suero ◊ t'istracas sa carena e ti suoras ◊ sa pobidha si sapiat candho issu comenciaiat a suorare e sorrogare 2. tribàgliant a denote pro èssere friscu epuru si sudorant che órgiu! 3. is atitadoras si pausànt, orrúbias che braxas de fogu e suoradas che messadoras in su mese de tréulas (I.Patta) Etymon srd. Translations French transpirer English to sweat Spanish sudar Italian sudare German schwitzen.

sudhàre , vrb Definition pònnere sudhu, ancu, pentzare in su malu, pentzare chi…, abbaidare a totue timendho calecuna cosa / si ndh'io sudhau!… = si bi aio pessadu, si mi dh'ia pentzada chi… Synonyms e antonyms assumbrire, busudhare, malissare Sentences sa giustíscia aiat sudhadu calchi cosa e l'istaiat ifatu che cane a polcrabu ◊ mi dh'apo sudhada chi fuit gasi ◊ mi l'apo sudhada chi no bastaiat cust'istentina pro totu cussa peta a sartitza! ◊ su chi mi sudhai risulteit dae sa vísita de su dutore ◊ duos ómines acugudhaos, orietandhe e sudhandhe, afarrancant su cunedhu de su dinari e fuint Etymon srd. Translations French subodorer English to get wind of Spanish adivinar, olfatear Italian subodorare German ahnen.