abbistralàre , vrb Definizione tocai de seguri, pigare a cropos de segure, fàere dannu a segure Frasi li ant abbistraladu sas bacas, sas olias, sas binzas ◊ a isse l'ant abbistraladu in su barracu Etimo srd.
abbistrússu , nm: abistrussu,
bistrussu Definizione
genia de pigione mannu fintzes de prus de cuintale, no bolat ma curret meda e portat unu tzugu longu longu: no abbitat in Sardigna ma che faet e ndhe pesant
Terminologia scientifica
pzn, anall, struthio camelus
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
autruche
Inglese
ostrich
Spagnolo
avestruz
Italiano
struzzo
Tedesco
Strauß.
abbístu , agt: abbristu,
arbistu,
avistu Definizione
chi ischit, connoschet, cumprendhet in lestresa, chi tenet isperiéntzia, chi si acatat: est prus de cabosu
Sinonimi e contrari
abbillu,
acatadu,
àciu,
cabosu,
ischidadu,
ispabillu,
sapidu,
schidu,
speltu
| ctr.
ballalloe,
tontu
Frasi
issa est bella, sàpia che abba, abbista e trabballante! ◊ Francu est un'Autori atentzionosu, iscípidu e abbistu ◊ pro locura a mi crere tantu abbistu fia ispintu ◊ sa maista nos’at tzerriau po nosi nàrrede de dhu mandhare a is iscolas mannas, ca su piciochedhu est abbistu ◊ tue ses malignu, no abbistu, ca malignidade no est abbistesa! ◊ si fint aizu abbistos, si tiant abbizare comente su chi ant fatu est errore ◊ est arbistu in dogni cosa ◊ merxani no si aspetàt unu caboni tanti abbistu!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
itl.
avvisto
Traduzioni
Francese
adroit,
habile
Inglese
shrewd
Spagnolo
avisado
Italiano
avveduto,
accòrto,
intelligènte
Tedesco
umsichtig.
abbístu 1 , pps Definizione de abbídere Sinonimi e contrari abbidu, abbitzadu Frasi in su mamentu no s'est abbistu de a mie ◊ s'amigu si l'intendhiat cun sa muzere, ma isse no si fit mai abbistu ◊ at tichirriadu fintzas chi si ndhe sunt abbistos sos cumpanzos ◊ che lis ant furadu noe milliardos e no si ndh'est abbistu neunu.
abbísu , avb Definizione
a bisu, a pàrrere (meu), po cantu si biet, si paret: si podet nàrrere in su sensu própriu, e duncas cun ccn. duda, ma fintzes in su sensu de una cosa segura e ladina e s'imperat agiummai sèmpere cun sa cng. "chi" / abbisu meu, abbisu mia chi…; no ischire ite abbisu pigare = no ischire su médiu de leare, ite tocat a fàghere
Sinonimi e contrari
abbisoca,
abbisomeu
Frasi
abbisu chi pioet! ◊ si bos betades manu, a sos concluos, abbisu chi sos punzos bonos creides! ◊ abbisu chi azis gana de bufonare!
2.
abbisu ses macu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peut-être,
évidemment
Inglese
perhaps,
evidently
Spagnolo
en mi opinión
Italiano
a mio avviso,
mi pare che…,
evidenteménte
Tedesco
meiner Meinung nach,
ich meine,
daß,
offenbar.
abbísu 1 , nm Definizione
cosa chi si cuncordat a dannu de s'àteru
Sinonimi e contrari
concivada,
ilventu,
imbentória,
transa
Frasi
cussa est capatzi de fai dugn'abbisu, fintzas de fai intrai in domu is piciocus de is netas a iscusi de su babbu! (E.Serra)◊ cussu est abbisu cosa tua, ma no ti arrennescit!
Etimo
itl.
avviso
Traduzioni
Francese
machination
Inglese
machination
Spagnolo
maquinación
Italiano
macchinazióne
Tedesco
Anzettelung.
abbísu 2 , nm: avisu Definizione
cosa chi si narat po giare a ischire, po avertimentu; paperi cun sa cosa iscrita de giare a ischire po avertimentu
Sinonimi e contrari
ammonestu,
atisbada,
avelténtzia
Modi di dire
csn:
zúghere, batire, dare, leare s'avisu a unu = portai o donai s'isceda, fai avisu; betare s'avisu = mandai is avisus (es. comenti fait unu comunu chi dhu mandat in posta)
Frasi
un'avisu mi dias inviare de carignos, d'afetu e d'allegria ◊ chen'e fai avisu as torrau àcuas a is arréxinas assicorradas de s'esisténtzia mia (A.Angioni)◊ no dh'as inténdiu s'avisu, de andai totus?
2.
s'isetore nos at betadu s'avisu a pagare s'afoghizu ◊ sa comuna at betadu s'avisu a pagare s'abba ◊ no apu mancu castiau s'avisu de sa riunioni!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
avis,
avertissement
Inglese
notice
Spagnolo
aviso
Italiano
avviso
Tedesco
Nachricht,
Warnung.
abbisúi , nf: ambessua,
ambesue,
ambesughe,
ambissui,
ambisua,
ambisuca,
ambisue,
ambisuga,
ambisui,
ammesue Definizione
genia de bobboitedhu chi faet in s’abba e poniant po che issuciare sàmbene a chie sufriat de ira de sàmbene; in cobertantza, chie isfrutat s’àteru, chie aprofitat de s’àteru po ndhe dhi leare totu su chi podet; figura o disegnu in su tessíngiu
Sinonimi e contrari
ambisújula,
angassua,
sambesuca,
sangunera
/
irfrutadore
Frasi
fachet a sutzadura che a s'ambisuca!
2.
sas féminas daghi si atacant sunt peus de s'ambisue cadhina!…◊ cussu no lu sudorat su bucone chi si mànicat, che a totu sas ambisugas ◊ nachi cussu fit su prus ricu, ma peus de s'ambisua sutzàndheche su sàmbene!
Terminologia scientifica
crp, hirudo medicinalis
Etimo
ltn.
sanguisuga
Traduzioni
Francese
sangsue
Inglese
bloodsucker
Spagnolo
sanguijuela
Italiano
sanguisuga
Tedesco
Blutegel.
abbisuméu abbisoméu
abbisurài , vrb Definizione presentare o ammostare una bisura, bíere Frasi su mundu si abbisurat po su chi est (A.Cannas) Etimo srd.
abbíta , nf Definizione
próida de pagu contu
Sinonimi e contrari
abbichedha,
arrosina,
papuschina,
paspia,
proischina,
propixina,
tzibina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petite pluie fine
Inglese
drizzle
Spagnolo
llovizna
Italiano
pioggerèlla
Tedesco
Sprühregen.
abbitabbilidàde , nf Definizione nau de is domos o fàbbricos, èssere a puntu de dhue pòdere istare gente a bívere e fintzes genia de paperi de sa Comuna chi testimòngiat custa cunditzione.
abbitài , vrb: abbitare Definizione
fàere abbitu, istare, andhare fatuvatu a unu logu, istare fatuvatu cun ccn.: su vrb. aus. est èssere
Sinonimi e contrari
afitianae,
atravigare,
trassigiai
Frasi
fuedhadí cun totus e abbitadí cun pagus! ◊ deo uso rispetu a chie agato totue ue abbito ◊ s'àbbile che abbitat in sos montes piús altos ◊ dae candho est abbitadu a domo tua no ndhe so piús padrona! ◊ cun cussu no bi abbites, ca est malu! ◊ e bénzichi Bodale est abbitendhe a domo de Fulana?! ◊ custus fiant pobidhu e mulleri chi si abbitànt meda cun d-unu gopai ◊ custu piciocu abbitat meda a bidha nosta e si est fatu a isposu puru
Cognomi e Proverbi
prb:
nàrami cun chie abbitas e ti naro chie ses
Etimo
itl.
abitare
Traduzioni
Francese
fréquenter
Inglese
to frequent
Spagnolo
frecuentar
Italiano
frequentare
Tedesco
verkehren.
abbitànte , nm Definizione
chie faet abbitu fitianu in su logu e dhue bivet puru
Frasi
s'assessori prus antzianu isparat una pariga de guetus po avisai is abbitantis de Santu Michei ca is basciuresus funt in perígulu ◊ una bidha allirghita… ma cantus abbitantis nci tenit?
Traduzioni
Francese
habitant
Inglese
inhabitant
Spagnolo
habitante
Italiano
abitante
Tedesco
Einwohner.
abbitàntzia , nf Definizione domo o logu inue unu istat, bivet, su bívere puru in su logu; a logos dhu narant a sa natura de sa fémina Sinonimi e contrari abbitu.
abbitàre abbitài
abbitatziòne, abbitatziòni , nf Definizione
su si abbitare, àere tratamentu, su istare fatuvatu cun ccn. o in calecunu logu
Sinonimi e contrari
abbitu
Frasi
Deus ndi campit de fai abbitatzioni cun cussa genti! ◊ no dhus connòsciu: no fatzu abbitatzioni cun cussa genti ◊ s'abbitatzione chi teniat cun cussa famíllia no fiat po nudha: est ca cheriat sa fiza a isposa!
Cognomi e Proverbi
prb:
sa tropu abbitatzioni càusat minisprétziu
Traduzioni
Francese
fréquentation
Inglese
attending
Spagnolo
frecuentación
Italiano
frequentazióne
Tedesco
Verkehren.
abbíte , avb: addite,
agghite,
aita,
aite,
aiteu Definizione
a ite, pro ite (iscopu, càusa): prus che àteru si narat domandhandho, ma fintzes candho si bolet nàrrere cun fortza (o tzacu) chi una cosa est totu in debbadas / aitemilu/la/los/las, aitedilu, aitennollu? = ita mi ndi fatzu, ita ti ndi fais, ita si ndi feus?
Sinonimi e contrari
eaite?,
poita?
Frasi
aite no andhas, como chi est ora? ◊ addite mi cherias, chi mi as cramadu?
2.
addite ti miro in su retratu, candho ses morta?! ◊ addite piras, melas, e pro chie, riservades su dulche frutu?! ◊ míseru naschimentu: e abbite su póberu in su mundhu?! ◊ abbite torrades su calche a s'àinu?! ◊ ohi… aite cumpresu m'as?!…◊ e addite tiat èssere a samunare sa conca a s'àinu! ◊ aite a b'istúdiat, cussu? nudha!
3.
aitesilas, sas armas, si no pro las impreare? ◊ aitebbolla custa cosa totu andhada male?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pourquoi,
à quoi bon?
Inglese
why?
Spagnolo
por qué
Italiano
perchè (a che scòpo)
Tedesco
warum.
abbitóriu , nm Definizione logu inue s'istat, inue si faet abbitu Sinonimi e contrari abbitu Frasi in cuss'abbitóriu abberint pagu sa gianna ◊ sos randhajos sunt chen'abbitóriu perunu.
abbítu , nm Definizione
su istare a s'andhetorra a unu logu o fatuvatu cun ccn.; su abbitare a unu logu, su dhue istare / pònnere a. in unu logu = andhare a istare
Sinonimi e contrari
abbitàntzia,
abbitatzioni
/
abbitóriu
Frasi
narat sa paristória ch'in sas lontanas èpocas passadas fis abbitu de fadas ◊ cheres puru cudhos emigrados chi torrent prestu a s'abbitu insoro pro mezorare in sa terra nadia ◊ custos montes sunt abbitu de puzones e feras ◊ in una domo bàscia e mesu ruta faghet sempre s'abbitu e s'iscola custa mastra che santa in una gruta ◊ inie at postu su sacu ca bi faghet abbitu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
domicile,
demeure
Inglese
domicile,
residence
Spagnolo
frecuentación,
morada
Italiano
frequentazióne,
dimòra
Tedesco
Verkehren,
Aufenthalt.