calcadrípa , avb Definizione a c. = a muntones, a meda, a carcaborcedhu Sinonimi e contrari cagiagàgia.
calcài , vrb: acracai,
calcare,
carcai,
carcare,
cracai,
cracare 1,
cascare 2 Definizione
ispínghere de pitzu a bàsciu, fàere pesu de pitzu, mescamente cun is peis; atripare, cúrrere aifatu a ccn. po iscúdere, mossigare e àteru, fintzes iscrocorigare, bociare in iscola
Sinonimi e contrari
abbarrigare,
abbaticare,
catigare,
incalcare,
ischitzare
/
corpare,
fichire,
istriulare,
perseghire
/
iscorcorigare
Modi di dire
csn:
cracai s'àxina = catigare sa ua a fàghere binu; cracai orbaci = iscarchiare; giogai a cracai = a su tene tene, a tènnere; cracare a boghes = abboghinare, itzerriai
Frasi
Turcus e Morus, che frumi calau, a cuadhu si ghetant, a isproni cracau! ◊ fut cun sa berrita cracada in faci ◊ custu est piriciou cracau me in domu ◊ no fait mancu a papai ambuàcia comenti festus una borta… chi dhus crachint in pràcia, dhus crachint! ◊ gei ndi portat de cambas po cracai, cussu curridori!…
2.
chi benit s'esatori, cracadhi ferru! ◊ de diora meda est chi ti nci as cracau in cropus cussa fita manna de civraxu!…◊ crachissinci su didu in buca fintzas a sa gannarotza, ca gei dhi fait efetu!
3.
a su gatixedhu, candu bandat a sui, sa mama dhu cracat, ca est istitendidhu ◊ tocat a cracai a perda sa craba, chi si nche istésiat ◊ lah ca ti cracat su sintzu, ca dhoi nd'at meda! ◊ dhoi apu agatau animalis in bíngia e dhus apu cracaus
4.
is duus sirbonis ant cracau a si mossiai s'unu cun s'atru
5.
cracat a boghes e artzat is manos a chelu: iat bintu su pannu!
Etimo
ltn.
calcare
Traduzioni
Francese
fouler,
tasser
Inglese
to press
Spagnolo
pisar
Italiano
calcare,
pigiare
Tedesco
treten.
calcanzíle , nm: carcangili,
carcanzile,
cracagnile Definizione
sa parte de asegus, in is iscarpas, su giru a inghíriu de su cracàngiu, in pitzu de su tacone, s'ispronera
Sinonimi e contrari
bracangili
/
cdh. calcagnili
Frasi
s'óciu atentu connoschet s'imprenta de unu consumau carcanzile
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le derrière d'une chaussure
Inglese
heelside of the shoes
Spagnolo
talón
Italiano
parte posterióre della scarpa
Tedesco
hinterer Teil des Schuhes.
calcànzu , nm: carcàngiu,
carcanzu,
cracàngiu,
cracanzu,
crancagnu,
crecàngiu,
crecanzu Definizione
su tretu de su pei a parte de asegus; sa parte de is iscarpas chi arresurtat asuta de su cracàngiu, prus grussa de su fundu / carcàngiu de sa manu = su tretu de sa pranta comente agabbat custa e comintzat su brussu; carcàngiu longu = una zenia de ràmine (erba) chi narant puru pei longu o cannajoni (Elytrigia repens)
Sinonimi e contrari
carrone
/
tacone,
tacu 1
Modi di dire
csn:
setzirisí asuba de is carcàngius = apispirinàresi; su carcàngiu de is ferrus = ue intrant sos pódhighes in sas fórtighes
Frasi
cartzones bene fatos…: una cambera che li falaiat a sos carcanzos, s'àtera no li cuguzaiat sos cambutzos!
2.
segandi un'arrogu, de pasta, su chi podis trebballai cun su cracàngiu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Calcangiu, Carcangiu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
calcaneum
Traduzioni
Francese
talon
Inglese
heel
Spagnolo
talón
Italiano
calcagno
Tedesco
Ferse.
calcaràdhu cacaràdhu
calcaràre , vrb: carcarare,
carcariare,
cascarare,
cracalai,
cracaliai,
cracariai Definizione
fàere cra! cra!, su cantare chi faent is pudhas, is crobos; fàere cascasina?
Sinonimi e contrari
agrogostiare,
cacariare,
carcagliare,
cocolae,
cracaciai,
iscrocolliare
Frasi
sas pudhas sunt calcarendhe ◊ sas pudhas sunt totu bichendhe e cascarendhe a murmutinu ◊ sas pudhas si ponzeint a carcarare pariat pissighíndhelas su matzone ◊ ite faghides in cue, a cascarare che ranas ispetanne s'abba?
2.
candho càscarat calchi pudhighina, luego issa est cun s'iscóbulu in manu a mundhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
caqueter,
glousser
Inglese
to make a din
Spagnolo
cacarear
Italiano
schiamazzare,
crocchiare
Tedesco
gackern.
calcàre calcài
calcariàre , vrb Definizione
su cobèrrere de su pudhu cun sa pudha
Sinonimi e contrari
insedhai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
féconder
Inglese
to fertilize (eggs)
Spagnolo
gallear
Italiano
gallare (il fecondare del gallo)
Tedesco
befruchten.
calcàriu , agt, nm: carcàriu Definizione
nau de pedra (pedra de carchina), chi portat càlciu meda e faet a dha fàere a crachina
Frasi
bi at montes chi sunt rocas de preda carcària
2.
monti, de calcàriu ti at fatu sa natura
Terminologia scientifica
mnr
Traduzioni
Francese
calcaire
Inglese
calcareous
Spagnolo
calcáreo
Italiano
calcàreo
Tedesco
kalkhaltig.
càlche , nf, nm: carce,
carche,
carci,
cartze,
crache Definizione
cracada o calada de pei, cropu giau cun su pei, mescamente nau de animales chi iscudent cun is peis de asegus
Sinonimi e contrari
càlchida,
càrcini
Modi di dire
csn:
sas calches de sas laras = is corrus de sa buca; dàresi carches a culu (cosa chi no faghet!)= no ndh'àere perunu dispiaghere; sos úrtimos craches = corpos chi s'animale daet innantis de istirare sas ancas, morindhe; torrare su crache a ccn. = pagaresindhe, de un'ofesa; dare su calche de s'àinu a ccn.= torràreli male pro bene
Frasi
a torrare su calche a su molente si restat de siéntzia chepare ◊ irighedha sas carches chi mi at dadu, cussu poledhu, comente li so acurtziadu!…◊ azummai mi aiat mortu cun cussu carche chi mi at dadu, s'ebba!
2.
a mi ndhe dao de carches a culu si ti che andhas!…◊ de cantu istao bene mi tiraio calches a sa coa… (P.Pisurzi)
Etimo
ltn.
calce(m)
Traduzioni
Francese
ruade
Inglese
kick
Spagnolo
patada,
coz
Italiano
càlcio
Tedesco
Fußtritt.
calchedhàre , vrb: carchedhare,
crachedhare Definizione
tirare craches, mòvere a cropu is cambas, pistare is peis a terra coment'e protesta
Sinonimi e contrari
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai,
arrebedhai,
calchidare,
callidare,
carcinai,
iscumbarare,
screnciai
Frasi
est carchedhendhe che un'ambidha ◊ como chi ti apo in manu so cuntentu, o ti altzes o ti fales o carchedhes!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
regimber
Inglese
to kick (out)
Spagnolo
recalcitrar,
cocear
Italiano
ricalcitrare
Tedesco
ausschlagen.
calchèra , nf: callera,
carchera,
crachera Definizione
genia de lacu inue si càtzigat o cracat su furesu po dhu fàere lentu; genia de màchina po cracare (a màgios) orrobba téssia; s'orrobba etotu?; su cracare / betare sos pes che mazos de crachera = poníndhelos in terra a corpu
Sinonimi e contrari
catighera
/
carchedha
Frasi
intro de sas cracheras apo tintu lanas de vàrios colores ◊ comente betat sos pes isse parent mazos de crachera!◊ candho fit intintu s'orvessi si giughiat a sa callera po l'afinicare
2.
sas calcheras sunt fatas de lana
3.
unu leperedhu ndhe istupat dai sa chijura e che parat in sa calchera pesuda de totu cudhos pes in andhera
Terminologia scientifica
stz
Etimo
itl.
gualchiera
Traduzioni
Francese
fouleuse
Inglese
fulling stock
Spagnolo
batán
Italiano
follóne
Tedesco
Walke.
calcheràre , vrb: cracherare Definizione pònnere a modhe e trebballare a catzigadura su furesu Sinonimi e contrari iscarchedhare, iscarchiare Frasi aintro de una domighedha dhue fuit sa crachera a unu chirru inue cracherànt su fresi Etimo srd.
calchèsa , nf Definizione
su èssere cracu de una cosa; nau de gente, chi dhue tenent amighéntzia manna, chi funt coment'e intraos apare, chi si abbitant a cracu
Sinonimi e contrari
calcura
/
tipidura
| ctr.
laschia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
densité,
épaisseur
Inglese
thickness
Spagnolo
densidad
Italiano
densità,
foltézza
Tedesco
Dichte.
càlchi , agt: carchi,
crachi 1 Definizione
agt. indefiniu (balet po ómine e po fémina sing.) po inditare unu tanti chi no est precisu e a dónnia modu sèmpere pagu; cun is números inditat unu tanti no própiu giustu = unos…
Sinonimi e contrari
cabancunu,
cachi 1,
callinchi,
calunu,
cancunu,
cantu 3,
concu 2
Frasi
carchi bellu líbberu no mi lu buscas? ◊ carchi cantu de linna a su fogu za bi l'amus ◊ carchi cosa amus a fàghere!
2.
at àpidu un'arzolarzu chi ndhe aiat carchi milli imbudos, de trigu ◊ ant a èssere carchi deghina cussos chi sunt benindhe ◊ carchi chilu de peta còmpora! ◊ li at dadu calchi ses dinaris po agiunta ◊ abberindhe s'istrada, pustis de carchi paja de chidas de triballu ant àpidu nodu frimmu (N.Osu)
Traduzioni
Francese
quelque
Inglese
some
Spagnolo
algún
Italiano
qualche,
circa
Tedesco
einige.
càlchida , nf, nm: càlchidu,
càlchiu,
càrchida,
càrchide,
càrchidu,
càrciga,
cràchida,
cràchidu Definizione
cropu chi is animales giaent cun is peis de asegus
Sinonimi e contrari
calche,
càrcini
Frasi
una corríncia, sendhe in pitzinnia, càrchidos si betaiat in sa coa ◊ cussu poledhu candho si sapit zente acurtzu si bortat a càrchides ◊ ti acurtzas a su molente e dhi pones sa fune, però chistionadhu, sinono ti che aporrit crachi cràchida. (M.Deiana)◊ su pastore est curtu a ischirriare su bitelledhu dae sos cràchidos de sa mama, chi no ndhe agguantat s’aggheju
Cognomi e Proverbi
prb:
a torrare su càrchidu a s'àinu dolet piús a tie
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ruade
Inglese
kick
Spagnolo
coz,
patada
Italiano
càlcio
Tedesco
Huftritt.
calchidadítu , agt Definizione
nau de un'animale, chi costumat a giare craches
Sinonimi e contrari
carchidadore,
carchidajolu,
cumeradore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a l'habitude de ruer
Inglese
kicking
Spagnolo
coceador
Italiano
che tira calci
Tedesco
ausschlagend.
calchidàre , vrb: carchidare,
carchitare,
caschidare 1,
crachidare Definizione
giare craches, pigare a craches
Sinonimi e contrari
acalciare,
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai,
calchedhare,
calchizare,
callidare,
carcinai,
iscumbarare,
screnciai
Frasi
s'àinu a bortas càrchidat puru ◊ peri su poledhu càrchidat e órriat ◊ podera bene su pè de s'àinu po lu ferrare: mih chi cràchidat!
2.
che cadhos si fuint repellados, alburados e postos a crachidare
Etimo
ltn.
calcitrare
Traduzioni
Francese
ruer
Inglese
to kick
Spagnolo
cocear,
recalcitrar
Italiano
scalciare,
ricalcitrare
Tedesco
ausschlagen.
càlchidu càlchida
calchína , nf: calcina,
carchina,
carcina,
cartzina,
crachina,
cracina Definizione
pedra carcària cota o óssidu de càlciu (CaO); sa matessi cosa ammesturada cun abba, idróssidu de càlciu, Ca(OH)2, e impastada cun arena po ischedrare muros, fàere ischedradura
Sinonimi e contrari
callina
Modi di dire
csn:
carchina rude = comente essit dae su furru, a pedra cota, ma chentza imbartzada, itl. calce viva; c. imbartzada = itl. calce spenta; forru de carcina = furru pro còghere sa pedra; late de carchina = carchina sorta in abba meda pro illatare sos muros; scagiadori de carcina = calchinàgiu, mastru chi faghet sa carchina; carcina grassa, làngia = impastada cun pagu, cun meda rena; càssia o bartza pro imbartzare carchina = bagnolu, tumbarella
Frasi
cussu muru l'ant arrebbussau a carchina ◊ sa carcina ndi est arruendi a pilladas de su muru ◊ sos muros fatos a preda e carchina essint fortes
Cognomi e Proverbi
smb:
Calcina
Terminologia scientifica
mnr
Etimo
ltn.
calcina
Traduzioni
Francese
chaux
Inglese
lime
Spagnolo
cal
Italiano
calce
Tedesco
Kalk.