desinò , avb Sinonimi e contrari deghinò, sinoncas Frasi cussu no tenit gana de trabballai, desinò su postu dh'iat giai agatau.
desintragnài , vrb rfl: disintragnai Definizione bogare de is intragnas, su si fàere in bàtoro, fàere dónnia ifortzu o sacrifíciu po ccn. Sinonimi e contrari smeraisí Frasi isculta su lamentu chi ti fato, de coro su rigore disintragna! Etimo spn. desentrañarse.
desinúnca dassinúncas
desizàre , vrb: addisigiai,
disigiai,
disigiare,
disigliai,
disilgiai,
disillai,
disixae,
disizare Definizione
pentzare a calecuna cosa po dha tènnere, fàere disígios
Sinonimi e contrari
abbramire,
apitare,
bòliri,
chèrrere
Frasi
Bona Pasca cun pragere e cuntentu comente disigiais! ◊ nci fiat una borta un'ómini chi disigiàt de si arricai ◊ augurandu totu su chi disillais! ◊ bos pregamus cantu disizades ◊ isse addaghi disizat una cosa est puntu e mortu! ◊ candho unu est sididu disizat s'abba ◊ como che frundhis sa cosa, ca ses mascadu, ma candho irfàmigas za l'as a disizare! ◊ apo disigiau cosas vonas ◊ un'aràngiu ge fia disigendidhu!
Etimo
ctl.
desitjar
Traduzioni
Francese
désirer
Inglese
to wish,
to want,
would like
Spagnolo
desear
Italiano
desiderare
Tedesco
wünschen.
desizàu , pps, agt Definizione de desizare Sinonimi e contrari chérfidu.
desizósu , agt: disigiosu,
disigliosu,
disillosu,
disixosu,
disizosu Definizione
chi est disigiandho, chi est in disígiu, chi bolet ccn. cosa fintzes chi no depet, chi dhi arrechedet
Sinonimi e contrari
apendhitziau,
arravanadu,
ganosu,
imbozadu,
inganatzidu,
inganidu,
ingudroniu
/
cdh. disiciosu
Frasi
totus mirant a tie, o bella nue, pro chi s'abba bramada iscapes a sa terra disizosa ◊ custa terra est disigiosa ca est de diora meda chentza de trabballai ◊ semper disigiosu deo istau faenno certos disígios cena lè ◊ toca, seidí ca seu disigiosa de ti fuedhai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désireux
Inglese
desirous
Spagnolo
deseoso
Italiano
desideróso
Tedesco
verlangend,
sehnsüchtig.
desízu , nm: disígiu,
disígliu,
disílgiu,
disillu,
disitzu,
disixu,
disizu Definizione
su disigiare, bòllere calecuna cosa; sa cosa disigiada; mància de sa pedhe
Sinonimi e contrari
ànsia,
apicónia,
apitu,
bolla,
gana
/
cdh. disíciu
Modi di dire
csn:
disígius de fémmia impedia = cosas chi disizat una ràida, unu pagu foras de su normale, e fintzas una zenia de marcos chi essint in sa pedhe a sa criadura de naschidorzu; d. de cani malàdiu = disizu unu pagu macu, raru, de cosas chi no si tenent; fàghere unu d. = disigiai; catzare, vocare, istudai su d. = torraisí disígiu de una cosa, bogaisindi unu disígiu; acantzare unu d. = resessire a tènnere su chi si est disizadu; tènniri una cosa a disígiu = èssere disizèndhela dae meda; èssere a d. o in d. de ccn. cosa = disigiaidha ca serbit, ammancat, est paga; a disígiu de!… = apo, as, at, amus, e gai, coloviadu, cascaviadu (ccn., ccn cosa) a tropu!, nos semus irbulados de…; fai una cosa a d. = apustis de l'àere disizada meda; mòrrere, morririsí de su d. = àere una gana maca de carchi cosa
Frasi
cussu est disillu chi podit acansai ◊ su disizu meu est a bídere a tie ◊ pro si catzare totu sos disizos, mancu sa domo de sos afoghizos solit sa zente gai visitare! ◊ bogamindi su disígiu, chi t'isposu! ◊ custus giòvunus no tenint perunu disílgiu bonu
2.
est pena manna su ti biri a disígiu! ◊ a prandi eus fatu frégua istufara: dha tenestis própiu a disígiu! ◊ depu portai totu su matzàmini lissiau: tanti gei mi ndi seu pesau una borta po disígiu, pigau a cagaredha!…◊ semus a disizu fintzas de erbuzu, pro no andhare a ndhe collire ◊ fintzas a disizu de abba semus, inoghe! ◊ a disígiu de nci èssi sodraus!… stupamincedhus!
Etimo
ctl.
desitj
Traduzioni
Francese
désir
Inglese
wish
Spagnolo
gana (f),
deseo,
antojo
Italiano
desidèrio
Tedesco
Wunsch,
Hautfleck.
deslúxiri , vrb Definizione fàere una figura pagu bella, no cumpàrrere, no lúghere Sinonimi e contrari iscumpàrrere | ctr. lúchere Etimo spn. deslucir.
deslúxiu , pps, agt Definizione de deslúxiri; chi no faet figura bella, chi no lughet, no faet onore.
desmerèsciri demerèssere
desmuronài , vrb Definizione
su che calare unu muroni, una trema, sa terra de asuba a giosso a muntone mannu
Sinonimi e contrari
immarginare,
irrainare,
irribbare,
istremenare,
sfossonai,
smuronai
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
ébouler,
s'ébouler
Inglese
to slide (down)
Spagnolo
desmoronar
Italiano
smottare,
franare
Tedesco
abrutschen.
desnudài , vrb Definizione
bogare sa bestimentu
Sinonimi e contrari
innudare,
spogiai,
spollincai
| ctr.
bestire
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
dénuder
Inglese
to denude
Spagnolo
desnudar
Italiano
denudare
Tedesco
entkleiden (sich).
desnudésa , nf Definizione su èssere chentza bestimentu nudha Sinonimi e contrari nudesa Etimo spn. desnudez.
desogài , vrb: disaogae,
disaogai,
disaogare,
disaugare,
disogai Definizione
gosare disaogu, istare a divertimentu
Sinonimi e contrari
disocai,
diveltire,
ispassiare,
isvrasiare,
sdisogai,
spreviai,
sulassai
Frasi
aggràssias chi in custa bella die est pótia andhare a si disaogare! ◊ pro la disaugare li at contau sa balentia chi li fit capitada ◊ si est cagliada, como, no cantat piús, no si podet piús disaogare ◊ is piciochedhos si furint disaogaos meda
Etimo
spn.
desahogar
Traduzioni
Francese
s'amuser
Inglese
to enjoy oneself,
to take one's mind off
Spagnolo
divertirse,
entretenerse
Italiano
divertirsi,
svagarsi
Tedesco
sich unterhalten.
desógu , nm: disaocu,
disaogu,
disaugu,
disocu,
disogu Definizione
cosa chi si faet po istare alligros, cuntentos, chentza pentzamentos / fàchere una cosa a disaugu = a discassu, chentza presse
Sinonimi e contrari
arrecreu,
desviu,
dirvagu,
diveltimentu,
giogu,
irbelegu,
ispàssiu,
ispidientu,
sdisogu,
spréviu
| ctr.
matana,
tormentu,
trabballu
Frasi
sos contos no sunt beros ma s'ómine los at imbentaos pro disaogu suo ◊ pupa, ses tue su disaogu, su giogu chi rendhet dulche sa vida! ◊ su segnor feudatàriu pro disaogu andhat a cicisbeare (F.I.Mannu)◊ acabbau su trabballu, cussa fit s'ora de su disaogu ◊ angasi si nce colaiant su merie, bastu de abbarrarent paris, ca su disaogu fut cussu
Etimo
spn.
desahogo
Traduzioni
Francese
amusement,
distraction
Inglese
amusement,
recreation
Spagnolo
distracción (f),
pasatiempo
Italiano
sollazzo,
ricreazióne,
svago
Tedesco
Ausspannung,
Zeitvertreib.
desònra , nf: disondra Definizione css. cosa chi pòngiat male de unu, chi dhi faet essire fama mala, dhi leat s'onore o dhi faet dannu Sinonimi e contrari bergugna, desdoru, disonore | ctr. ondra, unore Frasi pro contu meu, no bi at disondra piús fea de cussa Etimo spn. deshonra.
desortài , vrb Definizione leare o fàere pèrdere sa sorte, sa fortuna, a unu.
desossài , vrb Definizione istacare sa prupa de s'ossu, bogàreche is ossos a sa petza Sinonimi e contrari idossinare, irdossorae, isossare.
despintài , vrb: dispintai,
dispintare Definizione
fàere sa finta de no ischire, fàere a bíere o fàere a crèdere de no ndh'ischire nudha de una chistione, cuare sa beridade, betàresi a… (tontu, macu), agiummai coment'e ammostare una bisura (pinta) diferente; dhue at logu chi bolet nàrrere a s'istorrare, cambiare o fàere cambiare idea po comente unu iat decídiu
Sinonimi e contrari
fínghere
/
ibbortare,
istorrai
Frasi
Nannedhu dispintat totu sa die e a su sero si cumbinchet chi sa bardana est resissia: ma no est gai (N.Mureddu)◊ Luisi tantu po dispintare at tirau a su tzilleri e zira zira che sont daos in d-una tropichedha de pitzinnas ◊ non podis dispintai sempri!
2.
sa mama est in crica de che dhu dispintare de si cojare
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
feindre,
dissimuler
Inglese
to pretend,
to dissimulate
Spagnolo
fingir,
disimular,
despintar
Italiano
fìngere,
dissimulare
Tedesco
vortäuschen.