déris , avb Definizione
sa die innanti de oe; fintzes su tempus passau, s'istória innanti de como
Sinonimi e contrari
aiseru,
eris,
erisero
Modi di dire
csn:
d. manzanu = ariseru a parti de mengianu; d. bortaedie = ariseru a merí; d. sero = ariseru a mericedhu, fintzas a parti de noti, giai iscurigau; d. note = su noti chi at acabbau orbescendi ariseru; pàrrere deris = reghente meda
Frasi
boll'apo nadu, deris, chi oe de mandra no ndhe fato! ◊ deris che fia foraidha
2.
est beru chi oe, de fronte a deris, totu est boltuladu ◊ ite ndhe ischit oe, sa mazore parte de sos giòvanos, de sa vida de deris? (Z.Zazzu)◊ ite mi siat, como, indipendhéntzia de cudhos chi l'irbortant su caminu e lassant sa Sardigna che a deris!
3.
deris note ite azis concluidu? ◊ est assupridu deris sero a sas chimbe ◊ mi paret deris chi fia minoredhu!
Etimo
ltn.
heri
Traduzioni
Francese
hier
Inglese
yesterday
Spagnolo
ayer
Italiano
ièri
Tedesco
gestern.
derisèro , avb: erisero* Definizione
irisero a merie, a parte de sero
Frasi
derisero una tzonca dae sa muderina si ch'est bolada sola…
Traduzioni
Francese
hier après-midi
Inglese
yesterday afternoon
Spagnolo
ayer por la tarde
Italiano
ièri pomeríggio
Tedesco
gestern nachmittag.
derivàre , vrb Definizione bènnere de una cosa o calecunu logu Sinonimi e contrari depèndhere.
dèroga , nf Definizione calecuna cosa (mescamente tempus o fintzes àteru) chi si giaet o si permitit chentza fàere contu de una régula o lei.
derràma , nf Definizione
parte de unu pagamentu; cosa chi si acàbidat po dha giare a ccn. bisongiosu; cosa chi si narat in giru a bodheta; fintzes dannu
Sinonimi e contrari
rata
/
bodheta,
naravèglia,
narinzu
Modi di dire
csn:
a derramas secadas = fatuvatu, dae pagu in pagu; fàghere una d. = collire dinari pro azuare a ccn.
Frasi
in d-una domu dhue tenet sèmpere derramas de pagai
2.
cudha derrama chi fit acoglida peri sa bidha che as torradu a istèrrere
3.
est in giru sa derrama chi Fulanu est in malas abbas ◊ ant a fàghere sa derrama in bidha, Lussó, già l’ischis chi totu ti cherent bene!
4.
su focu batit derramas, disisperu, niedhore e morte (L.Pusceddu)
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
impôt,
quête
Inglese
tax,
share,
begging
Spagnolo
derrama,
colecta
Italiano
gabèlla,
divisióne per quòte,
quèstua
Tedesco
Steuer,
anteilmäßige Verteilung,
Almosensammlung.
derramài, derramàre , vrb: terramare Definizione
pèrdere; betare, giare a meda e a ispainadura (nau mescamente de sàmbene o de làgrimas) po calecunu iscopu / d. sa vida pro ccn., pro carchi cosa = donai sa vida
Sinonimi e contrari
besciare,
gessai,
sderramai
/
spratziri
Frasi
derramas de totus is venas sànguni innocenti ◊ làgrimas no mi balet derramare ◊ nos portant a risu e a coglionu derramendhe sa salude pro nudha!
2.
s’ollu chi si untat a su cunfirmau sinnificat sa gràtzia chi si derramat in s’ànima sua ◊ ses sole chi at derramadu sa lughe de su Signore! ◊ derramas benefíssios a sos pecadores
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
verser,
prodiguer,
échelonner
Inglese
to shed,
to lavish,
to divide by instalments
Spagnolo
derramar,
verter,
ratear
Italiano
versare,
effóndere,
profóndere,
rateizzare
Tedesco
vergießen,
verschwenden,
in Raten einteilen.
derràmu , nm Definizione
su derramare
Frasi
lu fascheit bene pro frimmare su sàmbene in derramu (P.Pillonca)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hémorragie,
effusion
Inglese
emorrhage,
effusion
Spagnolo
hemorragia,
efusión
Italiano
emorragìa,
effusióne
Tedesco
Hämorrhagie,
Ausgießen.
dèrre , nm, agt Definizione
cosa chi si faet o si narat a marrania, faendho arrennegu o tzacu a s'àteru; nau de unu, chi est circabretus, bestifocos / vatire a ccn. a su d. = a si la leare cun arrennegu, cun airu
Sinonimi e contrari
agghégiu,
incídiu,
intriscu,
ismarranada,
marrania,
ringa,
tzuntzulladura
Frasi
amamus tantu su progressu chi nos ridet a fúrriu pro nos fàchere su derre, ma cherimus sa zustíssia bera ◊ iscoetandhe su pische mi fughiat dae manos e mi torraiat a fàchere su derre! ◊ Tanielle candho si ndhe fit bidu giutu a su derre aviat mortu tres vacas de s'inimicu (G.Chironi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
provocation
Inglese
challenge
Spagnolo
provocación (f)
Italiano
sfida,
provocazióne
Tedesco
Herausforderung,
Provokation.
derreàre , vrb Definizione fàere su derre Sinonimi e contrari insissiligai, intzidiare, intzutzulai Etimo srd.
derrédhu , agt Definizione
chi istat cricandho brigas, faendho su derre a s'àteru
Sinonimi e contrari
brigajolu,
brigantinu,
brigàntzulu,
certadore,
pletista,
pretadori
| ctr.
pachiosu
Frasi
fit un'ómine de paca passéntzia, no podiat bajulare s'acanarjada e, derredhu comente fit, rispondhiat sèmpere!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bagarreur
Inglese
quarrelsome
Spagnolo
pendenciero,
reñidor
Italiano
rissóso
Tedesco
rauflustig.
derréri , agt Definizione
chi faet su derre, chi istat atzitzandho
Sinonimi e contrari
atropegliadori,
ifostighineri,
insulladori,
intzidiante,
provocheri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
provocateur
Inglese
provocative
Spagnolo
provocador
Italiano
provocatóre
Tedesco
herausfordernd.
derréri 1 , nm Definizione de is duos arcos de una sedha o sedhone, su de apalas, a ue si atacat sa letranga, is trintzilleris Etimo ctl. derrer.
derrespetàu , agt Definizione nau de ccn., chi no tenet arrespetu, chi segat s’arrespetu a s'àteru Sinonimi e contrari scurrégidu Frasi faci de arrebugiu, derrespetau, lingudu! (G.Cadeddu)
derrocài, derrocàre , vrb Definizione
isconciare, betare totu a terra de mala manera, a cropu, agiummai coment'e betare de is orrocas, de logu artu
Sinonimi e contrari
atzimare,
azinare,
derrúere,
dissantarare,
idarrocai,
ifasciare,
iscalabrare,
isciarrocai,
isperrumai
Frasi
su molinu non bi fit prus, ispérditu: nche lu aiat derrocatu su ventu
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
tomber,
ruiner
Inglese
to precipitate,
to fall down
Spagnolo
derrocar
Italiano
precipitare,
rovinare
Tedesco
hinabstürzen.
derrósu , agt Definizione derredhu, chi costumat a fàere su derre, a istare atzitzandho Sinonimi e contrari arragasciosu, batagliadore, briànciu, briganteri, brigàntzulu, cravasone, ghírtalu, pletista, pretadori, reoteri, ténchinu Frasi pérdiu apo su briu de candho fipo criu cantedhu derrosu e reberde (N.Demurtas) Etimo srd.
derròta , nf Definizione
su pèrdere una gherra
Sinonimi e contrari
sderrota
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
défaite
Inglese
rout
Spagnolo
derrota
Italiano
disfatta,
sconfitta
Tedesco
Niederlage.
derrubbadòri , nm Definizione irrobbadore, chie idorrobbat, furat Sinonimi e contrari furone, irdorrobberi, isorrobbadore, orrobbadore Frasi agitóriu, agitóriu, ci funt is derrubbadoris in domu mia!
derrúbbulu , nm: dirrúbbulu Definizione
próina manna, a meda, a mal'istropiadura / fàghere, piòere a d. = aira; landhe, olia a d. = aira, a meda, coment'e pruendi
Sinonimi e contrari
abbisciada,
abbísciu,
bírrida,
dallúviu*,
strasura,
tregonada
Frasi
a sero sa tempesta iscopieit a derrúbbulu folte: s'abba falaiat a trainos ◊ si no sensat custu dirrúbbulu no faghet a essire!
Traduzioni
Francese
averse
Inglese
deluge,
downpour
Spagnolo
tormenta,
diluvio
Italiano
dilùvio,
piòggia dirótta
Tedesco
strömender Regen.