manafídi , nf: manefidi, maninfide, manivide Definizione anedhu chi s'ómine donat a sa fémina candho si faent isposos Sinonimi e contrari anedhu, fede, maninfiore, matzete Frasi sa manivide de oro chi m'as dadu, in sa losa no la suterro, no: la torro a tie (P.Mereu) Terminologia scientifica prd Etimo itl. mani in fede.
manafuntèsa , nf Definizione manu afuntesa, pigada, poderada (cun un'àtera manu)/ andhare a m. Sinonimi e contrari manudenta Frasi faghet piaghere candho, cun d-unu pitzinnu a cadhigarone e unu a manafuntesa, recuides a domo (Z.A.Cappai) Etimo srd.
managhéncia, managhéntzia , nf Definizione
su èssere managos, ballalloes, bovos
Sinonimi e contrari
bovéntzia,
boveria,
tramalléntzia
| ctr.
abbistesa,
ispeltitúdine
Frasi
tra preitza e managhéntzia, cussu dh'acabbat a fàmini!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
naïveté,
crédulité
Inglese
naivety
Spagnolo
simpleza,
memez
Italiano
dabbenàggine
Tedesco
Dummheit.
manàgiu , nm Definizione su èssere a cumandhu de un'àteru, asuta, prus pagu de un'àteru / pigare m. = pigare possessu Sinonimi e contrari omenàgiu* Frasi Luisicu trabballendu si fut acatau ca manàgiu no fut (B.Lobina).
manàgu , agt, nm Definizione
persona de pagu contu, chi no est de pònnere in càrculu, chi si lassat pigare in giru, chi no est bonu a nudha, istrossa
Sinonimi e contrari
bovo,
cocollodho,
cumbessu,
dissalliu,
drodhe
/
ildeoltu,
stramu
/
cartzellete,
fardugu,
lertone
| ctr.
àbbile
Frasi
managu dèu ca no seu bonu a fai nudha! ◊ trabballendu, si fut acatau ca managu no fut ◊ mancai sia unu pagu managa, sa bestimenta ti dh'arràngiu dèu ◊ ses tui su managu chi arrogat is tassas isciacuendidhas!◊ chini at fatu custu trabballu fut managu: lah, totu fatu mali est!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
spn.
monago
Traduzioni
Francese
incapable,
nigaud,
balourd,
niais
Inglese
clumsy,
foolish,
incompetent,
idiot
Spagnolo
bobo
Italiano
gòffo ed inètto,
incapace,
babbèo
Tedesco
dumm,
Tölpel.
manàle, manàli , nm Definizione
in s'arau de linna est unu petzu intrau in s'isteva coment'e una màniga: sa màniga o manu de s'arau, a ue si leat s'arau arandho (in s'arau de ferru is mànigas funt duas)
Sinonimi e contrari
manile,
manissa,
manua,
manuntza
Frasi
tiu Barore, mastru de arados e subra de sa fossa li ant postu una rughe símile a su manale ◊ sos manales de s'aradu antigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mancheron
Inglese
plough-stilt
Spagnolo
esteva,
mancera
Italiano
stégola
Tedesco
Pflugsterz,
Sterz.
manamúnda , nf Definizione genia de impastu fatu cun terra bianca e pàgia po ischedrare muru Frasi su muru de làdiri dhu puliant cun sa manamunda, terra bianca e pallixedha, essiat coment'e a cracina.
manantiàle, manantziàle, manantziàli , agt Definizione
chi no benit mai mancu, chi sighit
Sinonimi e contrari
vitàniu
Frasi
bena manantiale a ue punnas, inue as agatare pasu e foghe?! ◊ Nostrasegnora est manantziale de donos de su Segnore ◊ fonte ricu manantziale de abbas de consolatzione
Etimo
spn.
manantial
Traduzioni
Francese
éternellle,
pérenne
Inglese
perpetual
Spagnolo
perenne
Italiano
perènne
Tedesco
ewig,
dauernd.
manapàre , avb Definizione a manu pigada, poderandhosi sa manu s'unu cun s'àteru (destra cun manca, candho duos andhant impare) Sinonimi e contrari manafuntesa, maningantzada, manudenta Frasi in s'aposentu tundhu bi passizat sa fada a manapare a Deu…
manastài , vrb: ammonestai* Definizione giare ammonestu, avertimentos Sinonimi e contrari apretzetai, atibbai, avertire, cossizare Frasi dhu torraus a manastai segundu sa costumàntzia.
manaxíli , nm: manighile 1,
manixili,
maxili Definizione
guardabbratzu, genia de màniga de tela o pedhe chi s'imbestit in bratzos fintzes a su cuidu messandho a manu; manighile est fintzes sa màniga a ue si leat s'arau arandho
Sinonimi e contrari
manghitu,
manile
Frasi
po messai tocat a si ponni sa pedhi de ananti e a s'istichiri in bratzus is manixilis ◊ sos messajos faghiant sa messera bene assupridos de pedhes de nanti e de manighiles
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
parement,
mancheron,
poignée
Inglese
mitten,
handle
Spagnolo
manopla
Italiano
manòpola
Tedesco
Ärmelaufschlag,
Griff.
mànca , nf Definizione
comente si abbàidat ainnanti, una de is duas bandhas chi currespondhent a is duas manos; una de is duas manos, cussa chi su prus de sa gente manígiat cun prus pagu abbilesa (dha cumandhat difatis sa perra prus pagu isvilupada de su crebedhu)
Sinonimi e contrari
| ctr.
dereta
Cognomi e Proverbi
smb:
Manca
Traduzioni
Francese
gauche
Inglese
lefthand
Spagnolo
izquierda
Italiano
sinistra
Tedesco
Linke.
mancàda , nf Definizione su mancare, su no dhue èssere prus de una cosa, su bènnere mancu Frasi sa mancada de su fizu li at fatu farta manna a su babbu ◊ sa mama no l'at mai pótida bajulare sa mancada de su pitzinnu Etimo srd.
mancài macài
mancài 1 , vrb: ammancai,
mancare Definizione
bènnere mancu, pèrdere, su dhue àere mancàntzia, farta, su no dhue èssere o èssere pagu de is cosas (aus. èssere, o fintzes àere si su sugetu de su vrb. no est precisu); fàere a mancu, fàere mancàntzias, cosas malas o chi no andhant bene mescamente contras a un'avertimentu o una régula (aus. àere)
Sinonimi e contrari
afaltai,
miminare,
scimai
/
istramancai
| ctr.
bundhare,
crèschere,
èssere,
subercai
Frasi
s'iscuta chi so mancadu mi ch'est pigadu su late in su fogu ◊ sunt duas dies chi mi mancat su bestiàmine ◊ mi est mancadu custu traste: bidu mi l'as? ◊ li sunt mancadas sas fortzas ◊ a cancu cumpàngiu no fiant mancadas is iscrocorigaduras ◊ males za no ndhe mancat a neune ◊ in custu tretu, de intúnigu che ndhe cheret àteru: comente colo sa riga si bidet chi bi ndhe mancat ◊ nos at mancadu cosa dae domo ◊ mi at mancadu bestiàmine ◊ mi sunt mancadas sas berbeghes ◊ de brabeis e angionis no ndi at mancau prus
2.
ei, no apo a mancare de fàghere su chi naras tue!…◊ no as mancadu de fàghere sa faina: lampu!… mandronatzu! ◊ atrus no iant mancau de nai cancu fuedhu in prus ◊ ndh'at contau de fatos in ca fut in Iugoslàvia!… ma ci no est mortu pagu dh'at mancau
3.
mamma mia, perdònami si calchi borta apo mancadu ◊ sa curpa est sa tua ca as mancadu tue ◊ si apu mancau sèndiri pipia bollu èssi perdonara ◊ nàrami in ite apo mancadu pro meritare tanta pena!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie no mancat no est nàschidu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
manquer,
faire défaut,
commencer à manquer
Inglese
to be lacking
Spagnolo
carecer,
faltar
Italiano
difettare,
mancare,
scarseggiare
Tedesco
mangeln,
knapp sein.
mancalóru , nm: mucalori,
mucaloru,
mucarolu,
mucaroru,
muncaloru Definizione
pannighedhu piticu de pònnere in busciaca po frobbire pagu cosa
Sinonimi e contrari
mucadore,
mucadoredhu
Frasi
zammi su mucarolu po mi dh'issacuare…◊ assora si usiant sos mancaloros a cuadros rúgios
Etimo
itl., srd.
moccaiolo + mucadore
Traduzioni
Francese
mouchoir
Inglese
handkerchief
Spagnolo
pañuelo
Italiano
fazzolétto da naso
Tedesco
Taschentuch.
mancaméntu , nm Definizione
su mancare, su bènnere mancu, su no dhu'èssere de una cosa; crica de bestiàmene furau, de cosa chi mancat
Sinonimi e contrari
perdimentu
| ctr.
iscroidura
Modi di dire
csn:
èssere a mancamentos de coro = zúghere su coro chi istat male, benindhe mancu, coment'e arrimèndhesi; èssere in mancamentu = chirchendhe cosa chi at mancadu, prus che àteru pro fura
Frasi
isto guasi in mancamentu, sufritendhe s'irraighinadura patida dae candho andhei a iscola ◊ s'oghiada de issa dhi poniat unu sfinitzu prus mannu de su mancamentu chi dhi fiat pigau (I.Lecca)◊ amus afiladu fatu de sa trata, in mancamentu de sas bacas ◊ in montes bi at coladu zente in mancamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
manque
Inglese
cash short
Spagnolo
falta,
mancamiento
Italiano
ammanco
Tedesco
Manko.
mancànscia, mancànsia , nf: mancàntzia,
mancàssia Definizione
su mancare de calecuna cosa chi dhue serbit, nau siat de cosas candho funt chentza calecuna parte, o faent a fossu ue depent èssere bene in paris, e siat de su cumportamentu de chie, mescamente cun curpa, no faet su dovere, su giustu, o faet male
Sinonimi e contrari
afatallu,
falta,
fresa 1,
manchítzia,
pecadu
| ctr.
sobra
Frasi
in cust'intúnigu chi ant fatu che at mancàssia: est a fossos! ◊ sa binza si l'at comporada fata ma bi aiat mancàntzias e bi at sighidu a prantare fundhos
2.
Deus at a cumpadessi is mancàntzias nostas ◊ connosco sas mancànsias mias ◊ oe duas arrigas cherzo iscríere: si no dhu fatzo mi sento in mancàntzia ◊ apo pecadu in òperas, pessos e mancàssias ◊ cussos no si connoschent chi sunt in mancàntzia! ◊ pro cussa mancànscia mi li so atraghentadu ◊ mancàntzia manna no mi ndi as connotu: poita ses primau cun mimi? ◊ tue non sentis vilesa ne mancàntzia!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
manque,
carence,
faute,
omission
Inglese
defect,
omission
Spagnolo
falta
Italiano
mancanza,
carènza,
deficiènza,
lacuna,
manchevolézza,
omissióne
Tedesco
Mangel,
Verfehlung.
mancànte , agt: mancanti Definizione
nau de cosa, chi no dhu'est totu, chi no est su tanti giustu (e fintzes chi no est fata bene, chi tenet pecu, neghe); nau de gente, chi no est tanti giusta de conca, chi est fora de tinu (si narat fintzes de chie orruet chentza atuamentos candho dhi benit atacu de malegaducu), chi no si cumportat bene; nau de una línia serrada, chi est tundha ma no parívile, no totue chepare (o a distàntzia diferente de su centru)
Sinonimi e contrari
faltu,
iscassu
/
macu
| ctr.
bundhante,
bundhansciosu
Frasi
cantu sunt torraos acatant custa robba mancante: tandho ghirant e dant sa denúntzia ◊ isse est mancante de talentu tantu chi dat provas de veru tontu ◊ cussu est ómine mancante de sentidu ◊ cuss'ómini est mancanti de unu bratzu ◊ coment'e limpiadura est unu paghedhu mancanti
2.
mancantedhu est, custu piciochedhu: arrebbugiu chi no fait! ◊ ant fuidu che pópulu mancante (P.Cau)◊ su babbu istaiat che mancante mirendhe si podiat bídere su fizu torrendhe ◊ orabrora so istadu mudu pario unu mancante, comente sa pudhedra mi ndhe at betadu ◊ sas àteras fint tontas o mancantes e ant trascuradu totu ◊ cussos sunt ventureris mancantes e ingurdos
Traduzioni
Francese
manquant,
imparfait,
hors de raison,
elliptique
Inglese
lacking,
out of one's mind
Spagnolo
que falta,
carente,
chiflado,
elíptico
Italiano
mancante,
carènte,
imperfètto,
fuòr di sénno,
ellìttico
Tedesco
mangelnd (di = an+ Dat.),
fehlend,
verrückt.