A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

manafídi , nf: manefidi, maninfide, manivide Definitzione anedhu chi s'ómine donat a sa fémina candho si faent isposos Sinònimos e contràrios anedhu, fede, maninfiore, matzete Frases sa manivide de oro chi m'as dadu, in sa losa no la suterro, no: la torro a tie (P.Mereu) Terminologia iscientìfica prd Ètimu itl. mani in fede.

manafuntèsa , nf Definitzione manu afuntesa, pigada, poderada (cun un'àtera manu)/ andhare a m. Sinònimos e contràrios manudenta Frases faghet piaghere candho, cun d-unu pitzinnu a cadhigarone e unu a manafuntesa, recuides a domo (Z.A.Cappai) Ètimu srd.

managhéncia, managhéntzia , nf Definitzione su èssere managos, ballalloes, bovos Sinònimos e contràrios bovéntzia, boveria, tramalléntzia | ctr. abbistesa, ispeltitúdine Frases tra preitza e managhéntzia, cussu dh'acabbat a fàmini! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu naïveté, crédulité Ingresu naivety Ispagnolu simpleza, memez Italianu dabbenàggine Tedescu Dummheit.

manàgiu , nm Definitzione su èssere a cumandhu de un'àteru, asuta, prus pagu de un'àteru / pigare m. = pigare possessu Sinònimos e contràrios omenàgiu* Frases Luisicu trabballendu si fut acatau ca manàgiu no fut (B.Lobina).

manàgu , agt, nm Definitzione persona de pagu contu, chi no est de pònnere in càrculu, chi si lassat pigare in giru, chi no est bonu a nudha, istrossa Sinònimos e contràrios bovo, cocollodho, cumbessu, dissalliu, drodhe / ildeoltu, stramu / cartzellete, fardugu, lertone | ctr. àbbile Frases managu dèu ca no seu bonu a fai nudha! ◊ trabballendu, si fut acatau ca managu no fut ◊ mancai sia unu pagu managa, sa bestimenta ti dh'arràngiu dèu ◊ ses tui su managu chi arrogat is tassas isciacuendidhas!◊ chini at fatu custu trabballu fut managu: lah, totu fatu mali est! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu spn. monago Tradutziones Frantzesu incapable, nigaud, balourd, niais Ingresu clumsy, foolish, incompetent, idiot Ispagnolu bobo Italianu gòffo ed inètto, incapace, babbèo Tedescu dumm, Tölpel.

manàle, manàli , nm Definitzione in s'arau de linna est unu petzu intrau in s'isteva coment'e una màniga: sa màniga o manu de s'arau, a ue si leat s'arau arandho (in s'arau de ferru is mànigas funt duas) Sinònimos e contràrios manile, manissa, manua, manuntza Frases tiu Barore, mastru de arados e subra de sa fossa li ant postu una rughe símile a su manale ◊ sos manales de s'aradu antigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mancheron Ingresu plough-stilt Ispagnolu esteva, mancera Italianu stégola Tedescu Pflugsterz, Sterz.

manamúnda , nf Definitzione genia de impastu fatu cun terra bianca e pàgia po ischedrare muru Frases su muru de làdiri dhu puliant cun sa manamunda, terra bianca e pallixedha, essiat coment'e a cracina.

manantiàle, manantziàle, manantziàli , agt Definitzione chi no benit mai mancu, chi sighit Sinònimos e contràrios vitàniu Frases bena manantiale a ue punnas, inue as agatare pasu e foghe?! ◊ Nostrasegnora est manantziale de donos de su Segnore ◊ fonte ricu manantziale de abbas de consolatzione Ètimu spn. manantial Tradutziones Frantzesu éternellle, pérenne Ingresu perpetual Ispagnolu perenne Italianu perènne Tedescu ewig, dauernd.

manapàre , avb Definitzione a manu pigada, poderandhosi sa manu s'unu cun s'àteru (destra cun manca, candho duos andhant impare) Sinònimos e contràrios manafuntesa, maningantzada, manudenta Frases in s'aposentu tundhu bi passizat sa fada a manapare a Deu…

manastài , vrb: ammonestai* Definitzione giare ammonestu, avertimentos Sinònimos e contràrios apretzetai, atibbai, avertire, cossizare Frases dhu torraus a manastai segundu sa costumàntzia.

manaxíli , nm: manighile 1, manixili, maxili Definitzione guardabbratzu, genia de màniga de tela o pedhe chi s'imbestit in bratzos fintzes a su cuidu messandho a manu; manighile est fintzes sa màniga a ue si leat s'arau arandho Sinònimos e contràrios manghitu, manile Frases po messai tocat a si ponni sa pedhi de ananti e a s'istichiri in bratzus is manixilis ◊ sos messajos faghiant sa messera bene assupridos de pedhes de nanti e de manighiles Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu parement, mancheron, poignée Ingresu mitten, handle Ispagnolu manopla Italianu manòpola Tedescu Ärmelaufschlag, Griff.

mànca , nf Definitzione comente si abbàidat ainnanti, una de is duas bandhas chi currespondhent a is duas manos; una de is duas manos, cussa chi su prus de sa gente manígiat cun prus pagu abbilesa (dha cumandhat difatis sa perra prus pagu isvilupada de su crebedhu) Sinònimos e contràrios | ctr. dereta Sambenados e Provèrbios smb: Manca Tradutziones Frantzesu gauche Ingresu lefthand Ispagnolu izquierda Italianu sinistra Tedescu Linke.

mancàda , nf Definitzione su mancare, su no dhue èssere prus de una cosa, su bènnere mancu Frases sa mancada de su fizu li at fatu farta manna a su babbu ◊ sa mama no l'at mai pótida bajulare sa mancada de su pitzinnu Ètimu srd.

mancài macài

mancài 1 , vrb: ammancai, mancare Definitzione bènnere mancu, pèrdere, su dhue àere mancàntzia, farta, su no dhue èssere o èssere pagu de is cosas (aus. èssere, o fintzes àere si su sugetu de su vrb. no est precisu); fàere a mancu, fàere mancàntzias, cosas malas o chi no andhant bene mescamente contras a un'avertimentu o una régula (aus. àere) Sinònimos e contràrios afaltai, miminare, scimai / istramancai | ctr. bundhare, crèschere, èssere, subercai Frases s'iscuta chi so mancadu mi ch'est pigadu su late in su fogu ◊ sunt duas dies chi mi mancat su bestiàmine ◊ mi est mancadu custu traste: bidu mi l'as? ◊ li sunt mancadas sas fortzas ◊ a cancu cumpàngiu no fiant mancadas is iscrocorigaduras ◊ males za no ndhe mancat a neune ◊ in custu tretu, de intúnigu che ndhe cheret àteru: comente colo sa riga si bidet chi bi ndhe mancat ◊ nos at mancadu cosa dae domo ◊ mi at mancadu bestiàmine ◊ mi sunt mancadas sas berbeghes ◊ de brabeis e angionis no ndi at mancau prus 2. ei, no apo a mancare de fàghere su chi naras tue!…◊ no as mancadu de fàghere sa faina: lampu!… mandronatzu! ◊ atrus no iant mancau de nai cancu fuedhu in prus ◊ ndh'at contau de fatos in ca fut in Iugoslàvia!… ma ci no est mortu pagu dh'at mancau 3. mamma mia, perdònami si calchi borta apo mancadu ◊ sa curpa est sa tua ca as mancadu tue ◊ si apu mancau sèndiri pipia bollu èssi perdonara ◊ nàrami in ite apo mancadu pro meritare tanta pena! Sambenados e Provèrbios prb: chie no mancat no est nàschidu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu manquer, faire défaut, commencer à manquer Ingresu to be lacking Ispagnolu carecer, faltar Italianu difettare, mancare, scarseggiare Tedescu mangeln, knapp sein.

mancalóru , nm: mucalori, mucaloru, mucarolu, mucaroru, muncaloru Definitzione pannighedhu piticu de pònnere in busciaca po frobbire pagu cosa Sinònimos e contràrios mucadore, mucadoredhu Frases zammi su mucarolu po mi dh'issacuare…◊ assora si usiant sos mancaloros a cuadros rúgios Ètimu itl., srd. moccaiolo + mucadore Tradutziones Frantzesu mouchoir Ingresu handkerchief Ispagnolu pañuelo Italianu fazzolétto da naso Tedescu Taschentuch.

mancaméntu , nm Definitzione su mancare, su bènnere mancu, su no dhu'èssere de una cosa; crica de bestiàmene furau, de cosa chi mancat Sinònimos e contràrios perdimentu | ctr. iscroidura Maneras de nàrrere csn: èssere a mancamentos de coro = zúghere su coro chi istat male, benindhe mancu, coment'e arrimèndhesi; èssere in mancamentu = chirchendhe cosa chi at mancadu, prus che àteru pro fura Frases isto guasi in mancamentu, sufritendhe s'irraighinadura patida dae candho andhei a iscola ◊ s'oghiada de issa dhi poniat unu sfinitzu prus mannu de su mancamentu chi dhi fiat pigau (I.Lecca)◊ amus afiladu fatu de sa trata, in mancamentu de sas bacas ◊ in montes bi at coladu zente in mancamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu manque Ingresu cash short Ispagnolu falta, mancamiento Italianu ammanco Tedescu Manko.

mancànscia, mancànsia , nf: mancàntzia, mancàssia Definitzione su mancare de calecuna cosa chi dhue serbit, nau siat de cosas candho funt chentza calecuna parte, o faent a fossu ue depent èssere bene in paris, e siat de su cumportamentu de chie, mescamente cun curpa, no faet su dovere, su giustu, o faet male Sinònimos e contràrios afatallu, falta, fresa 1, manchítzia, pecadu | ctr. sobra Frases in cust'intúnigu chi ant fatu che at mancàssia: est a fossos! ◊ sa binza si l'at comporada fata ma bi aiat mancàntzias e bi at sighidu a prantare fundhos 2. Deus at a cumpadessi is mancàntzias nostas ◊ connosco sas mancànsias mias ◊ oe duas arrigas cherzo iscríere: si no dhu fatzo mi sento in mancàntzia ◊ apo pecadu in òperas, pessos e mancàssias ◊ cussos no si connoschent chi sunt in mancàntzia! ◊ pro cussa mancànscia mi li so atraghentadu ◊ mancàntzia manna no mi ndi as connotu: poita ses primau cun mimi? ◊ tue non sentis vilesa ne mancàntzia! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu manque, carence, faute, omission Ingresu defect, omission Ispagnolu falta Italianu mancanza, carènza, deficiènza, lacuna, manchevolézza, omissióne Tedescu Mangel, Verfehlung.

mancànte , agt: mancanti Definitzione nau de cosa, chi no dhu'est totu, chi no est su tanti giustu (e fintzes chi no est fata bene, chi tenet pecu, neghe); nau de gente, chi no est tanti giusta de conca, chi est fora de tinu (si narat fintzes de chie orruet chentza atuamentos candho dhi benit atacu de malegaducu), chi no si cumportat bene; nau de una línia serrada, chi est tundha ma no parívile, no totue chepare (o a distàntzia diferente de su centru) Sinònimos e contràrios faltu, iscassu / macu | ctr. bundhante, bundhansciosu Frases cantu sunt torraos acatant custa robba mancante: tandho ghirant e dant sa denúntzia ◊ isse est mancante de talentu tantu chi dat provas de veru tontu ◊ cussu est ómine mancante de sentidu ◊ cuss'ómini est mancanti de unu bratzu ◊ coment'e limpiadura est unu paghedhu mancanti 2. mancantedhu est, custu piciochedhu: arrebbugiu chi no fait! ◊ ant fuidu che pópulu mancante (P.Cau)◊ su babbu istaiat che mancante mirendhe si podiat bídere su fizu torrendhe ◊ orabrora so istadu mudu pario unu mancante, comente sa pudhedra mi ndhe at betadu ◊ sas àteras fint tontas o mancantes e ant trascuradu totu ◊ cussos sunt ventureris mancantes e ingurdos Tradutziones Frantzesu manquant, imparfait, hors de raison, elliptique Ingresu lacking, out of one's mind Ispagnolu que falta, carente, chiflado, elíptico Italianu mancante, carènte, imperfètto, fuòr di sénno, ellìttico Tedescu mangelnd (di = an+ Dat.), fehlend, verrückt.

mancantésimu , nm Definitzione cosa o fata de gente mancante de conca, pagu sàbia, pagu giusta Sinònimos e contràrios locura, machiore.