piànu , agt, nm: planu,
pranu Definizione
chi est bene in paris, chi no portat giúmburos e ne fossos, lisu, e no pendhet a calecuna parte; css. tretu o cosa fata totu a unu paris (fintzes terra, campu e àteru); in is domos, su logu totu a unu paris de sa matessi artària (e de matessi mannària de is prantas), siat a paris de terra e siat in artu a un'artària parívile / min. pranicedhu; figuras pianas = in geometria, calesiògiat ispàtziu o tretu limitau cun tres puntos, tres o prus línias chi atobiandhosi in su matessi paris sestant una genia precisa de figura (es. triàngulu, cuadrau, retàngulu; cricu = línia curva serrada a 360 grados cun totu is puntos cantepare atesu de su centru)
Sinonimi e contrari
lísciu,
paris
/
ladarza
Frasi
est una tanca totu tirrinu népitu, pranu chei sa pranta de sa manu abberta ◊ fue sos chi rie rie ti passant sa manu prana: chircant de ti lusingare pro resessire in s'impignu!
2.
tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu
3.
sos polatos sunt domos a medas pianos
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)plano, (De)planu, Pianu, Planu, Pranu
Etimo
ltn.
planus
Traduzioni
Francese
plan,
plat
Inglese
flat,
plain
Spagnolo
llano,
plano,
piso,
planta
Italiano
piano
Tedesco
eben,
flach,
Fläche,
Stock.
piànu 1 , agt Definizione
nau sèmpere de movimentu, chi si faet chentza de brínchidos, chentza iscutuladas o trémias, chentza dhue pònnere tropu fortza / a pianu, a pianedhu = abbellu; andhare a passos pianos = abbellu
Sinonimi e contrari
glianu,
pàsidu,
pràtinu
Traduzioni
Francese
doux,
léger
Inglese
gently
Spagnolo
suave
Italiano
piano,
blando
Tedesco
langsam,
sacht.
piànu 2 , nm Definizione genia de progetu po fàere o regulare un'atividade istabbilindho iscopu, métidu, tempus e dinare necessàrios po dhu realizare / p. reguladore = genia de lei po regulare totu s'atividade edilítzia de una bidha o citade.
pianuvòrte , nm Definizione istrumentu musicale a cordas sonadas a martedhedhos chi iscudent comente si tocant is tastos de sa tastiera Terminologia scientifica sjl.
piàra piàda
piaràba , nf: biarava* Definizione ispétzia de erba de ortu chi faet un'arraighina grussa meda e cota si papat a insalada Sinonimi e contrari aeda, cea 1.
piardèdha , nf: pibardedha,
piladredha,
pilardedha Definizione
tomata de toscu, de margiani, de cuadhus, tumata areste o mela de velenu, genia de tamatedha burda, ispinosa, nada deosi po su frutu velenosu chi faet (coment'e una superba matuca meda, groga, unu pagu ingespiada); cosa a papare avelenada chi ponent po su margiane, po canes dannàrgios
Sinonimi e contrari
bucone,
buconete,
pilórica
2.
is bardaneris ant avelenau is canes a piladredha
Terminologia scientifica
rba, Solanum linnaeanum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
morelle de Linné
Inglese
Devil’s apple
Spagnolo
manzanillas,
pelotillas,
tomateras del diablo
Italiano
pómo di Sodoma
Tedesco
Teufelskirsche,
Sodomsapfel.
piàre , vrb Definizione sufrire, istare a malas supias: si narat solu in "male piendhe" Sinonimi e contrari penai.
piarèsa , nf Definizione purfurarzu, crunculleu Sinonimi e contrari fruferarzu Frasi at intesu sas prantaitas e sas piaresas cantandhe supra de sa domo Terminologia scientifica pzn.
piarítu , nm: piedita,
pieritu Definizione
pilu de tita, genia de maladia a titas chi benit prus che àteru a is animales, a sa fémina allatandho (si ufrat e faet in matéria sa tita, faet a dolore e a callentura): su late de una tita deosi a logos si narat late mússidu
Sinonimi e contrari
basadura,
mudridura
Frasi
comenti calat s'àcua in s'arriu aici calint is venas de su lati e su pieritu si pongat a parti! ◊ dhi fiat beniu unu piedita légiu
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mastite
Inglese
mastitis
Spagnolo
mastitis
Italiano
mastite
Tedesco
Mastitis.
piàrra , nf Definizione upm., tamatas isperradas, salias meda e sicadas Sinonimi e contrari pibadra* Terminologia scientifica mng.
pías, píast , bvrb Definizione genia de vrb. (2ˆ p. sing.) chi s'impreat po fàere su cund. de totu is vrb.: s'impreat a sa matessi manera fintzes po giare s'idea de una possibbilidade (prop. potentziale) Sinonimi e contrari iast, tias 2. e pias chèrrere pigare po tzeracu s'isposu meu?!(M.Deiana)◊ mi piast a tzerriai po mi nàrriri comenti pia a podi fai?
piàstra , nf: pirasta Definizione
pedrighedha (o fintzes orrugu de téula) lada, tundha o cuadrada, orrugu ladu e grussu de metallu / giogai a piastras, o pirastas = a s'imbréstia
Sinonimi e contrari
bréstia,
imbréstia,
impiastra
Frasi
at pigau un'ou, dh'at postu in d-una pirasta e dh'at fatu girai po biri si fiat cotu ◊ ingui si podit giogai a pirasta o a badrufa
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
plaque
Inglese
plate
Spagnolo
tejo
Italiano
piastra,
murièlla
Tedesco
flacher Stein,
Steinscheibe.
piastrína , nf Definizione elementu de su sàmbene chi serbit a dhu fàere cagiare.
piàstu , nm: piraltu,
pirastru,
pirastu Definizione
mata totu ispinosa (a ispinas grussas e longas) e frutu (upm) areste, una genia de pira pitichedhedha tundhita e asciuta, pedrosa (faet a dha papare candho est fata, unu pagu in colore de castàngia, a matza niedha, ca cherfa arreschet in su gúturu): est sa linna chi s'innestat a pira / favedhare a pirastru piriferchi = a brétiu
Sinonimi e contrari
piredhu
/
pirastrolu,
piroi
Frasi
si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu! (Cubeddu)◊ lea una cuba de chelcu o de piraltu: si la pienas de binu gualtu mantenet su difetu fin'a moltu (Piras)
2.
no apubu nudha, sa vista mi est cumentzendi a mancai: su nai ca portau is ogus che pirastu de monti! ◊ su pirastru est una frútora obescosa ◊ su pirastru como est cherfu, birde che a sa prunischedha
Cognomi e Proverbi
smb:
Pirastru, Pirastu
Terminologia scientifica
mt, Pyrus spinosa
Etimo
ltn.
pirastru(m)
Traduzioni
Francese
poirier sauvage
Inglese
wild pear (tree)
Spagnolo
peral silvestre
Italiano
perastro
Tedesco
Holzbirne.
piàstu 1 , nm Definizione genia de meighina de pònnere a impacu, a frigadura Sinonimi e contrari impiastru* Frasi po is gurones faiant unu piastu cun sèmene de linu.
píat , bvrb Definizione genia de vrb. (3ˆ p. sing.) chi s'impreat po fàere su cund. de totu is vrb. (si narat fintzes cun sa prep. a ): s'impreat a sa matessi manera fintzes po giare s'idea de una possibbilidade Sinonimi e contrari iat, tiat Frasi intrau in sos binti sete annos piat èssere ora de si cricare fémina! (M.Deiana)◊ mesu litru de binu… no piat bastare una tassa?! ◊ e ite chi dhu biiat su babbu: si piat mòrrere dea su dispraxere! (Deidda-Saderi) 2. a nàrrere pràghere fortzis est tropu, però no mi piat mancu dispiàghere.
piàta pàltza
piataditúla , nf Sinonimi e contrari piatarita Terminologia scientifica pzn.
piatàle , nm: piatzale, prassali, pratzali Definizione partza de domo, fintzes logu largu meda ananti de unu fràigu Frasi is domus si afàciant in su pratzali ◊ at agatau su prassali giai totu prenu de bendidoris, in sa festa ◊ sunt ballendhe in su piatale de crésia ◊ féminas e pipias trabballànt otu e noi oras sudadas che béstias in is pratzalis de sa mena!