ammassimàre , vrb Definizione
coment'e fàere massimosu, prus abbistu o atentu in su sensu de pònnere ancu, dúbbiu, in is cosas, de no si fidare a ogos serraos
Sinonimi e contrari
intrassire
Frasi
su pitzinnu l'at bene ammassimadu sa mama
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir rusé
Inglese
to sharpen s.o.'s wits
Spagnolo
espabilar
Italiano
scaltrire
Tedesco
schlau machen,
schlau werden.
atracàe, atracài , vrb Definizione
sodigare, giare a pitzu, betare manos a unu a trampa candho no si dh’ibertat
Sinonimi e contrari
atacai,
atrapare 1
Frasi
a cussa fémina dh'enta atracada in tali logu e furau ndi dh'enta s'oraria ◊ peronòspera e pesta niedha funt atracandu sa sarmenta, e àteras pestas prus malas funt atracandu sa limba nostra! (G.C.Mameli)
Traduzioni
Francese
attaquer,
surprendre qqn. par la ruse
Inglese
to catch by fraud
Spagnolo
atracar
Italiano
assalire,
sorprèndere con inganno
Tedesco
überfallen,
erwischen.
chentupízas , agt, nm Definizione
nau de gente, chi o chie portat pinnicas medas, est totu trassas e no faet a ndhe cumprèndhere nudha de ite est o bolet deabberu
Sinonimi e contrari
fraissinu,
prinnigheri,
totupizas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rusé
Inglese
cunning (fellow)
Spagnolo
astuto,
taimado
Italiano
scaltro,
furbóne
Tedesco
schlau.
códia , nf Definizione
una genia de resídiu, cosa chi si coígiat, chi si lassat acoa, ma nau prus che àteru in su sensu de cosa chi unu, cun malítzia, no narat o no bolet nàrrere po pigare s'àteru a trampa, o fintzes improdhu in su trebballu, cosa fata male; dhu narant fintzes a su dimóniu
Sinonimi e contrari
cóntia,
magna,
rusa,
trampa
/
demóniu,
coedhu
Modi di dire
csn:
èssere a códias = tirai acoa, a longas, istare a úrtimu; àere códias = èssiri malu, trasseri; èssere, istare a borta códia = comente e oretendhe pro fàghere male a ccn.; torrare a borta códia = torrare in àteru mamentu a unu logu, a s'acua, pro bi fàghere dannu, a ndhe furare cosa, e gai; sighire sas códias a unu = agatàreli e bogarendheli sas iscusas, sas mendheas, sas trassas chi chircat de cuare, connòschere sas intessiones pagu bonas chi tenet; fàghere códias che a su matzone = zúghere filedhos che a su grodhe
Frasi
peri su babbu at bufonau su fizu prus mannu ca fit galu a códias a si cojubare ◊ in su traballu fint a códias ca su tempus si fit iscontzu
2.
si no est istirau a minore, s'ómine torrat a risu, sa gana li sichit sas códias ◊ cussu si no bi lassat sa códia, in su tribàgliu, no est cuntentu!…◊ lassa sas códias e faghe sa cosa comente tocat! ◊ sa veridade no la càmbias cun sas códias, no!
Cognomi e Proverbi
smb:
Codias
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prétexte,
duperie,
ruse
Inglese
pretext
Spagnolo
reticencia
Italiano
astùzia,
pretèsto,
gherminèlla
Tedesco
List,
Ausrede.
fraíciu , agt, nm: fraissu,
fraitzu Definizione
chi ingannat, chi o chie giughet fraitza, trassas, e leat s'àteru a ingannu e no dhue at de si ndhe fidare; chi est furuncu, foressiu; nau in cobertantza, su margiane
Sinonimi e contrari
falsu,
fraitzosu,
libberiscu,
traitore,
transosu
/
arrapiante,
forúnciu,
francudu,
furànciu,
furone
/
grodhe,
magliane,
matzone
Frasi
si pagu pagu si avallat, margiani fraitzu ndi dhu furat is pudhas ◊ si sunt pijendhe mannas e mannujos cun s'ojada fraitza (G.Fiori)◊ no ti acostis, lah ca custu cani est fraitzu! ◊ amiga o fraitza est sa preséntzia tua? ◊ mi seo lassau tentare dae bisos fraícios!
2.
su fraitzu est torradu cun àteros ladros
Cognomi e Proverbi
prb:
fraitzu perdit su pilu ma no s'imbitzu
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rusé
Inglese
shrewd,
cunning fellow
Spagnolo
astuto,
listo
Italiano
astuto
Tedesco
schlau,
Schlaukopf.
fúlbu , agt, nm: furbu Definizione
chi o chie giughet trassas, ischit intrare in is cosas e chistiones chentza giare a bíere totu su chi dhi podet andhare in contràriu
Sinonimi e contrari
bulbu 1,
filone 2,
grodhone,
malfusu,
prinnigheri
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
rusé
Inglese
wily,
cunning fellow
Spagnolo
listo,
astuto
Italiano
furbo
Tedesco
schlau,
Schlaukopf,
Schlauberger.
gródhinu , agt Definizione
de grodhe, chi est de calidades che a su margiane
Sinonimi e contrari
gúrpinu,
maciuninu,
margianinu
Frasi
acollu torra a manu parada cun d-unu risitu gródhinu ca cheriat sa pitzinna a ballare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
malicieux,
rusé
Inglese
sly
Spagnolo
picaresco
Italiano
furbésco,
volpino
Tedesco
schlau.
intrassíre , vrb Definizione
pigare o pònnere trassas, essire o fàere furbu
Sinonimi e contrari
ammassimare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir rusé
Inglese
to sharpen s.o.'s wits
Spagnolo
espabilar
Italiano
scaltrire
Tedesco
schlau machen,
schlau werden.
maciarésu , agt: mataresu Definizione
nau de unu chi portat trassas, filedhos, malítzia
Sinonimi e contrari
chentupizas,
fraissinu,
marrascu,
prinnigheri,
totupizas
/
moitzu 1
Frasi
trabàglia, mataresu, chi su pane lu deves balanzare cun suore!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rusé,
malin,
malicieux
Inglese
mischievous
Spagnolo
astuto
Italiano
furbo,
malizióso
Tedesco
schlau,
pfiffig,
listig,
verschmitzt.
malfúsu , agt: marfusu Definizione
nau de ccn., chi portat trassas, chi no est singillu
Sinonimi e contrari
chentupizas,
fraissinu,
fulbu,
maciaresu,
marfuseri,
marrascu,
prinnigheri,
totupizas
Frasi
cheret chi ti fatas malfusa e abbista ◊ a connòschere un'ómine marfusu bi cheret tempus ◊ a sa funtana de su perdonu sos fizos mirant cun chizos marfusos ◊ si ses dotori marfusu, preparau e inteligenti, lassa a parti s'asurímini! ◊ su furone, marfusu, po istraviai is àndhalas s’iat fatu ferrare su cuadhu a su traessu
Etimo
spn.
marfuz
Traduzioni
Francese
rusé,
malin,
astucieux,
hypocrite
Inglese
wily,
false
Spagnolo
listo,
hipócrita
Italiano
furbo,
accòrto,
scaltro,
ipòcrita
Tedesco
schlau,
pfiffig,
Heuchler,
Hypokrit.
malíscia , nf: malissa,
malíssia,
malítzia Definizione
capacidade de pentzare in su malu (o fintzes in cosas chi podent pàrrere male), siat po dhu fàere e siat, mescamente, po si ndhe badrare / Predu Malíssia = pisedhu de sos contos, totu trassas, chi neune resessiat a leare in trampa
Sinonimi e contrari
arrusa,
astrúscia,
bribantésima,
cradànzula,
marfuseria,
trasseria
/
malesa
Frasi
eo so unu puzone chi no tenet paragone in malíscia e in lestresa (P.Mossa)◊ su pitzinnu est comintzanne a intrare in malissa ◊ fit malintragnadu e de malíscia ndhe podiat bèndhere puru ◊ mischinu, cussu est fatu e lassau, no tenit malíssia nisciuna!◊ dèu tenia cuíndigi annus e fui chena malíssia
Traduzioni
Francese
malice,
habileté,
ruse
Inglese
cunning
Spagnolo
malicia
Italiano
malìzia,
scaltrézza
Tedesco
Arg,
Arglist.
malisciósu , agt, nm: malissiosu,
malitziosu Definizione
chi o chie giughet malítzia, pentzat male, cun calecunu iscopu, ma fintzes chi giughet trassa, abbistesa, ispertesa
Sinonimi e contrari
ammalisciadu,
maganzosu,
malitziau,
trasseri
| ctr.
bovo,
brallocu,
bucamindotu,
drodhe,
immalisciadu
Frasi
puite lu sezis nandhe a mie chin cussu tonu malissiosu? ◊ custas fotografias las isvilupo e cras ti faco bídere cantu ses bella… li at nadu malissiosu ◊ candu mi arregordu cumenti giogàst e fiast malitziosa!…◊ óminis e féminas si intzutzullànt cantendusí mutetus cun rimas malitziosas chi fadiant arrubiscai is piciocas
2.
gravégliu pretziosu, prestu deves partire a soldadare: ista malissiosu e dae atentzione in su gherrare! (M.Z.Funedda)
Traduzioni
Francese
malicieux,
rusé,
habile
Inglese
artful
Spagnolo
malicioso
Italiano
malizióso,
scaltro
Tedesco
arg,
arglistig,
Bösewicht.
pendòni , nm, agt Definizione
persona de dispretziare, metzana
Sinonimi e contrari
baltassarru,
cioco,
contàciu,
enzosu,
istruntzu
/
ischifosu
Frasi
balla, po unu pendoni no acabbu in gimitóriu! ◊ seus arróscius de intèndiri de unu pendoni narendi ca s'ómini est unu brèmini!
Etimo
spn.
pendón
Traduzioni
Francese
rusé,
méprisable
Inglese
cunning (fellow),
despicable (person)
Spagnolo
zorro viejo,
despreciable
Italiano
furbacchióne,
spregévole
Tedesco
Schlauberger,
schlauer Kerl,
verachtenswert.
rúsa , nf: arrusa Definizione
cosas chi si faent o si narant cricandho de trampare s'àteru, iscusa po no adduire a su chi bolet s'àteru, po no fàere su dovere
Sinonimi e contrari
astrúscia,
malíscia,
marfuseria,
spedha,
transa
/
arraghèscia,
códia,
iscúgia
Frasi
no boghes custas rusas, tantu no bi creo! ◊ s'ànima tene a postu, iscarta faltzu e rusa! ◊ cun trampas e rusas, de custa sorte iscantadu nos at sa sirena ◊ custas sunt rusas de malu pagadore!
Etimo
itl.p
rusa
Traduzioni
Francese
ruse,
astuce
Inglese
shrewdness,
artifice
Spagnolo
astucia,
ardid
Italiano
astùzia,
scaltrézza
Tedesco
Listigkeit,
Pfiffigkeit.
trànsa , nf: trassa Definizione
capacidade de pentzare e fàere calecuna cosa chentza fàere o giare a bíere totu su chi unu pentzat e bolet, fintzes a ingannu, po trampare s'àteru, po s'iscabbúllere de unu male, de una dificurtade o àteru; manera de fàere cosa cun abbistesa, capacidade (no sèmpere po su bonu)
Sinonimi e contrari
arrusa,
astrúscia,
fraícia,
furbidade,
malíscia,
malesa
/
abberintu,
cumpoltura,
imbovu,
ingànniu,
màngana,
tràglia,
tramòglia,
trampa
Modi di dire
csn:
trassas minudas = manera fine de intrare in sas cosas pro lòmpere a su chi si cheret; a trassa de… = a zisa de…; a t. de para = comente ischit intrare o ischit fàghere unu padre; ómini de mala t., de malas trassas = chi est de trassa, trassas malas, chi pessat e faghet pro ingannare s'àteru, chi est prenu de trassas; artimintzare o fàghere una t. a unu = leàrelu in trampa; fàghere una cosa trassa trassa, agatare sa trassa = seberendhe su médiu, agatendhe sa manera, su essu giustu de fàghere una css. cosa; trassas de fune cultza = chi agguantant pagu, chi si daent a bídere luego pro su chi sunt
Frasi
a sighire sas transas de Gavinu no bi cherent caltzones de Busellu! ◊ dh'ant arrestau cun d-una trassa ◊ zughes trassas che matzone ◊ bos sezis avesaos a imbentare trassas, fachèndhebos cosa! ◊ chin trassa de riu mudu Pedru si m'est a ogros presentadu ◊ tui circa de ndi bodhiri totu is trassas: candeghinò t'imbrollant
2.
cun bona trassa aiat criticadu sa zunta chene ofènnere a nemos (A.Cossu)◊ in s'arte nova de sínnicu no bi aiat galu trassa ◊ cussu est trassas malas, lampu! ◊ cussu est de trassa ◊ as a tenni una trassa friendi is ous!…◊ bi tenet trassa a triballare
3.
funt bivendi a mindigu po su pani, a trassa de canis istasius ◊ s'emigrau est sèmpiri in axiu, timi timi a trassa de cani in crésia, in logu allenu
Cognomi e Proverbi
prb:
mariane perdet su pilu ma non sas trassas
Etimo
ctl., spn.
trassa, traza
Traduzioni
Francese
ruse
Inglese
wiliness
Spagnolo
astucia,
ardid
Italiano
furbìzia,
astùzia
Tedesco
Schlauheit.
transósu , agt, nm: trassosu Definizione
chi o chie est totu trassas, prenu de trassas malas
Sinonimi e contrari
ammalisciadu,
androgheri,
fraíciu,
gafante,
malgone,
trasseri,
trassista
Frasi
est trassosu chei su matzone ◊ cudhu coiamprosu est su lodhe, e za no est transosu…: no ti fides e fue, daghi lu seras!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rusé
Inglese
astute (person)
Spagnolo
astuto
Italiano
astuto
Tedesco
schlau.
trasséri , nm, agt Definizione
chi o chie est totu trassas, prenu de trassas malas
Sinonimi e contrari
abbiseri,
ammalisciadu,
fraíciu,
imbodhiosu,
maganzosu,
malisciosu,
prinnigheri,
transosu,
trassadori,
trassàrgiu
Frasi
no fatzas sa trassera, chi mi dh'ant iscoviau! ◊ cussa zòvana fuit una trassera chi l'ischiat fagher bene sa cumédia! ◊ ma lah ca sunt trasseris cussos pulíticos, lah!…◊ cussu est trasseri che marxani
2.
cun móvidas trasseras de serpente ti dat sa manu e pesat avolotu e candho cres chi l'as bene connotu de s'internu sa cara est diferente
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rusé,
celui qui fait des manigances
Inglese
shrewd,
plotter
Spagnolo
listo,
espabilado
Italiano
scaltro,
macchinatóre
Tedesco
schlau,
Anstifter.
travonéri , agt, nm Definizione
nau de ccn., chi est o portat trassas malas
Sinonimi e contrari
ammalisciadu,
malisciosu,
trassadori,
trasseri
Traduzioni
Francese
rusé,
vieux renard
Inglese
old fox
Spagnolo
zorrón
Italiano
scaltro,
volpóne
Tedesco
schlau.