incastrài , vrb: incastrare,
incrastai 1,
incrastare Definizione
pònnere in s'incàsciu, intrare apare duas cosas fatas adatas po torrare giustas s'una cun s'àtera (si narat fintzes de is dentes de duas orrodas chi girant intradas apare); fintzes trebballare a incrastas, coment'e faendho incrastas, trapadas, unu pagu a doladura (segadura de àstulas a cropu) comente si faet in sa linna
Sinonimi e contrari
crujare,
imbasare,
incartare 1,
incasciae,
incriedhai
2.
deo so incrastandhe unu Santugristos mannu in sa rughe
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
emboîter,
encastrer
Inglese
to fix
Spagnolo
encajar
Italiano
incastrare
Tedesco
einschieben.
incatramàe, incatramài, incatramàre , vrb Definizione
betare, pònnere su catramu; nau mescamente in cobertantza, pigare s'àteru a ingannu
Sinonimi e contrari
asfaltai
/
abbovai,
colovrinare,
imbaucare,
imbusterai,
imbuvonare,
improsae,
ingannai,
ingrangugliare,
trampai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
goudronner
Inglese
to tar
Spagnolo
alquitranar
Italiano
incatramare
Tedesco
teeren.
incausài, incausàre , vrb Definizione
betare is curpas, incurpare a unu de unu dannu, de àere fatu male
Sinonimi e contrari
acajonare,
acriminai,
acrupai,
acusai,
imputai,
incrupai
Frasi
a chini t'incàusat po ti ndi pigai sa camisa, lassadhi fintzas su mantu (Ev)◊ seu innòi incausau po cussu ◊ is aversàrius, ca dhu bidiant in bidha asseliau, ant pentzau de dh'incausai po una morti
2.
oe so che un'incausadu chi ispetat dibbatimentu
Traduzioni
Francese
imputer
Inglese
to accuse
Spagnolo
imputar
Italiano
imputare
Tedesco
zuschreiben.
incegài, incegàre , vrb: intzecare,
intzegare Definizione
guastare is ogos, leare sa vista de no bíere; cumbínchere a unu a fàere su chi no depet, o chi no bolet, o de si ndhe impudare e dispràxere apustis
Sinonimi e contrari
atzecare,
bisogai,
inciurpai,
inturpire,
intzeghire
/
alluscai,
tantare
Frasi
si lu feris a s'ogru l'intzegas ◊ sa luche fit gosi forte chi incegaiat
2.
si mi che intzegat l'iscudo! ◊ che l'at intzegadu su dinari e béndhidu s'est ◊ che l'at intzegadu sa bellesa de sa fémina, ma a mere de domo chi no balet ◊ cun sa paraleta sua che at intzegadu fintzas a tie
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crever les yeux,
devenir aveugle
Inglese
to blind
Spagnolo
cegar
Italiano
accecare
Tedesco
erblinden.
incèndhere, incènnere , vrb: inchèndhere,
inchènnere Definizione
allúere su fogu, pruschetotu foedhandho de su forru; nau de s'ànimu, de sa mente, provare unu sentidu forte, biu / pps. inchesu
Sinonimi e contrari
achèndhere,
allúere,
allumae,
atzèndhere,
impampidhare
| ctr.
istudare
Modi di dire
csn:
linna de i. = linnixedha fini po allumai fogu; inchèndhere frammas a… = tzacare, pònnere fogu
Frasi
mentras tziu Missente fit inchendhendhe su focu, deo ascurtabo in mesu a sa cuzicura ◊ inchendhide su fogu! ◊ a cussa vidha li aviant inchesu frammas
2.
s'inchendhides s'ispera ant a lúghere torra custas cortes ◊ sos pitzinnos s'inchendhent iscurtandhe su contu (A.Mura)◊ a vinti annos cudha fiama m'inchendhiat totu ◊ de poeta sas peràulas cheria candho sa mente inchesa est de amore! ◊ si li est inchesa sa cara candho l'ant dimandhata ◊ su tzocu de s'istuturrada inchendhiat s'istànsia
Etimo
ltn.
incendere
Traduzioni
Francese
incendier,
enflammer
Inglese
to set on fire,
to fire
Spagnolo
incendiar,
inflamar
Italiano
incendiare,
entusiasmarsi
Tedesco
anzünden,
sich begeistern.
incerài , vrb: incherare,
intzerare Definizione
pònnere sa chera, su pighe; essire in colore de chera, cambiare colore, nau de unu chi si assicat e mescamente de su laore e de is erbas chi, comente cumènciant a sicare, càmbiant colore e cumprint su granu
Sinonimi e contrari
illughidare,
inceratzae,
ingroghie,
isarbolire,
iscarugire,
istramudire,
scarafaciari,
scinisai
Frasi
su sabbateri at incerau s'ispagu
2.
su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ sa punta de su nasu, de incerada comenti fuat sempri, s'inniedhigàt ca manna dhi fut imbucada sa timoria ◊ toca, tontoni, gei coitas a incerai: cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cirer,
rendre blond,
blondir,
pâlir
Inglese
to wax,
to make fair,
to turn pale
Spagnolo
encerar,
ponerse doradas las mieses
Italiano
incerare,
imbiondire,
impallidire
Tedesco
wachsen,
gelb werden,
erbleichen.
incespiài , vrb: inciaspiai,
incispiai,
inciuspiai,
ingespiai Definizione
fàere a ispertiadas, a mancighedhas coment’e a istidhigadura o ispergiadura de diferente colore, comente est sa linna allisada o cosa chi paret grandhinada, a màncias / èdera inciaspiada = zenia de edra totu a marcos in sa foza; ortziada inciaspiada = itl. attìnia iridescènte; incespiadu de oro = ifustu in oro
Sinonimi e contrari
ciaspiai,
iscacare
Frasi
sa passionera est ingespiada de asulu ◊ dhi ant arrigalau unu mucadori de conca arrúbiu ingespiau in bidri ◊ portat is pius incispiaus de cosa chi si at postu in conca ◊ is mumusedhus sardus puru funt inciaspiaus e pintulinaus che cussus istràngius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tacheter
Inglese
to spot
Spagnolo
manchar,
salpicar
Italiano
chiazzare,
picchiettare
Tedesco
beflecken
inceurràre , vrb: inseurrai,
intzeurrai Definizione
bogare su cambu nou, fàere sa tzeurra, nau de is sèmenes cumenciandho a naschire
Sinonimi e contrari
abbrabai,
abbrossare,
incirrionire,
infeurriri,
ingrilliri,
inseurriri,
rampudhire,
impudhire,
pumpullare,
serire,
seurrai,
sirigare,
tidhire,
tzirriotire,
tzirulire,
tzorulare
Frasi
su sèmini intregau a sa terra at intzeurrau ◊ su nènniri si fait de trigu, gintília e atrus lois postus a inseurrai in s'iscuriu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
germer
Inglese
to bud
Spagnolo
germinar
Italiano
germinare
Tedesco
keimen.
inchelàre , vrb Definizione
coment'e pònnere in is ogos una napa (chelu de arangiolu) chi no lassat bíere crara sa cosa / i. sa vista = menguai, abbasciai sa vista
Sinonimi e contrari
afuscai,
annapai,
chelare,
imbelare,
impannare,
infuscai,
intelai
Frasi
avivat sas pupias incheladas ◊ su Sole no si est incheladu in ojos tuos ◊ inchelant notes de pascionu e albeschint dies de trementu ◊ gighet sos ojos inchelados ◊ sas làmbrigas li inchelant sos ogros
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
voiler,
brouiller,
offusquer
Inglese
to veil,
to dim
Spagnolo
ofuscar,
velar
Italiano
velare,
offuscare
Tedesco
verhüllen.
incherellàre , vrb Definizione
intrare giustítzia a unu, pònnere in giustítzia a unu po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
carelare,
cramari,
tzitare
Traduzioni
Francese
porter plainte
Inglese
to proceed against
Spagnolo
querellarse
Italiano
querelare
Tedesco
verklagen.
incheremíre , vrb Definizione
andharesindhe a bívere in logu ispérdiu, atesu de gente, fàere vida de soledade
Sinonimi e contrari
afrungiulare
Frasi
pro su disisperu, penso a m'incheremire abbaidendhe a su chelu e mi assamudo (G.M.Cherchi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se retirer dans un ermitage
Inglese
to retire to one's retreat,
to leave off
Spagnolo
hacerse eremita
Italiano
ritirarsi nell'èremo,
demòrdere
Tedesco
zurückgezogen leben,
nachgeben.
inchesuràre , vrb: incresurae,
incresurai,
incresurare Definizione
serrare a cresura, fàere sa cresura; rfl. cuare in sa cresura
Sinonimi e contrari
cresurai,
impizare,
incujare 1
| ctr.
iscresurare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clôturer,
entourer
Inglese
to fence in
Spagnolo
cercar
Italiano
recintare
Tedesco
einfrieden.
inchibberàre , vrb Definizione
essire chíbberu, prenu, ufrau; pigare arrennegu coment'e credendhosi meda
Sinonimi e contrari
intrusciare
/
achibberare,
achighiristai,
alloroscare,
altivai,
chibberare,
inchighiridhare,
inchighiristai,
incripinire,
ufiare
/
abbetiae,
acroconai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchietae,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Frasi
s'ispiga de su trigu est inchibberendhe ◊ a sa fémina si che li fit inchibberada sa bentre: fit ràida! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre
2.
dai totue chena pònnere leant inchibberèndhesi a fura piana (G.Fiori)
3.
su bentu in cue bi sulat fitianu e male e peus b'inchíbberat in s'ierru ◊ pro cussu fatu pacu m'inchíbbero!
Traduzioni
Francese
enfler,
piquer,
vexer
Inglese
to offend,
to swell (up)
Spagnolo
hinchar,
mosquearse
Italiano
inturgidire,
impermalire
Tedesco
schwellen,
kränken.
inchietàe, inchietài, inchietàre , vrb Definizione
pigare o giare arrennegu; segundhu de ite si narat, avolotare
Sinonimi e contrari
abbetiae,
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
collobbiare,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai
Frasi
is fuedhus dhus eus ammesturaus a itzérrius candu si fiant inchietai ◊ irrocat che pidore e s'inchietat chi est unu cavanile!◊ tzieta s'inchietat narendi: "Mammai, Santu Pedru est su santu de is piscadoris!"◊ ma poita dha fais inchietai a mamma tua?◊ non t'inchietes, fipo brullandhe!
2.
"Maria Cinisu, movidí ca a niscinus istait bèni cussa crapita!", dhi naràt sa bídria po dha fai inchietai!◊ totu cussu chi li aiat contadu cussu pedidore l’aiat inchietadu
3.
fiat una noti sentza de luna chi su mari si fiat inchietau
Etimo
spn.
inquietar
Traduzioni
Francese
se fâcher,
agacer,
s'indigner
Inglese
to disquiet
Spagnolo
enfadar,
indignarse
Italiano
inquietare,
sdegnarsi
Tedesco
ärgern,
sich ärgern.
inchighiridhàre , vrb Definizione
artzare sa boghe, arteriare foedhandho
Sinonimi e contrari
achibberare,
achighiristai,
altivai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiristai
Frasi
s'inchighiridhat chi paret unu pudhitu gherriscu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to get enraged
Spagnolo
enfurecerse
Italiano
infuriarsi
Tedesco
wütend werden.
inchighiristài, inchighiristàre , vrb: incixiristari,
incragaristai,
increghestare Definizione
coment'e fàere o artzare sa crogorista, arrennegare, su si crèdere meda, bogare sa conca de su sacu foedhandho cun atza
Sinonimi e contrari
achibberare,
achighiristai,
altivai,
inchibberare,
inchighiridhare
/
abbetiae,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arrannegai,
collobbiare,
inchestare,
inchietae,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Frasi
at rispostu increghestèndhesi ca sos disisvios fint totu solu pro sos zòvanos ◊ mi furia incragaristada ancora de prus e ia crétiu de passai is dis prus orrorosas de sa vida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se fâcher à mort,
remplir d'orgueil,
lever la crête
Inglese
to fret and fume,
to make proud,
to get cocky
Spagnolo
alzar el gallo
Italiano
adirarsi forteménte,
insuperbire,
alzar la crésta
Tedesco
sich erzürnen,
stolz werden,
den Kamm schwellen lassen.
inchigiàre , vrb: inchizare Definizione
fàere o essire coment'e in cara trista, o fintzes arrennegada; nau de s'aera, annuare
Sinonimi e contrari
achizare,
acristai,
inchizire,
incilliri
2.
sas boghes de su bentu inchizant s'ària che lamentos de atitadora ◊ s'aera oe si ch'est inchizendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froncer le sourcil (s)
Inglese
to frown
Spagnolo
fruncir el ceño
Italiano
accigliarsi
Tedesco
ein finsteres Gesicht machen.
inchijinàre , vrb: inchisinare,
incinisae,
incinisai,
incinixai Definizione
betare chinisu, imbrutare de chinisu; abbruxare totu, fàere a chinisu
Sinonimi e contrari
abbrugiai,
afocazare,
achighinare,
infogai
| ctr.
ischinisare
Frasi
cóntigas sunt chirchendhe a semenare lua e fogu e inchisinare onzi fera, onzi pianta, onzi pessone (G.A.Salis)◊ sunt allumendhe e inchisinendhe su logu ◊ innòi est su logu aundi arróliat e bacanat su crou e su fogu incinixat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réduire en cendres
Inglese
to reduce to ashes
Spagnolo
encenizar
Italiano
incenerare,
incenerire
Tedesco
mit Asche bedecken,
einäschern.
inchilciàre , vrb: inchircare 1,
inchirciare,
inchisciare,
incricare 2 Definizione
pònnere o istrínghere in cricos, is cricos; in cobertantza, pigare fele, tzacu, arrennegu; nau de s'aera, chi si annuat a meda, totu pínniga a dónnia bandha
Sinonimi e contrari
arrennegai,
artziaresiche
/
annuai 1
2.
daghi at basi ascultadu, comente a s'inchilciare l'at a usu, che canna si est pesadu de archivusu (Limbudu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cercler
Inglese
to hoop,
to get angry,
to become overcast
Spagnolo
rodear,
ceñir,
cercar,
enfadarse,
nublarse
Italiano
cerchiare,
incerchiare
Tedesco
bereifen.
inchimentàre , vrb Definizione
fàere chimentu, boghes, burdellu
Sinonimi e contrari
abbochinare,
batugliare,
chichigliare,
intrigliare,
stragamullai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tapager
Inglese
to make a noise
Spagnolo
alborotar
Italiano
fare strèpito,
chiasso
Tedesco
Lärm machen.