A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

stuvudàu , agt Definitzione chi est fatu a tuvu / casciali s. = mantzadu Sinònimos e contràrios stuvau, stuviu, tuvudu Frases su dotori dentista t'ispedhat po denti o casciali stuvudau Ètimu srd.

stuvuladúra , nf Definitzione su stuvulai, su tuvu chi si faet stuvulandho Sinònimos e contràrios stuvioni, tuviolu Ètimu srd.

stuvulàe, stuvulài , vrb Sinònimos e contràrios indevucare, istuvucare, tuvucare Ètimu srd.

su , art, prn: ciú, tzu Definitzione artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene mascu singulare (su babbu, su corpus, su fillu, su logu, su mare, su nàrrere, su pane, su para, su pentzai, su pipiu, su soli, su tempus), si apòstrofat sèmpere cun númenes chi cumènciant cun vocale (s’amore, s’antigóriu, s’artículu, s’ereu, s’erriu, s’ollu, s’ómine, s’ortu, s’ufrore): si ponet sèmpere cun númenes singulares upm. (su chíghere, su frori, su pische, su péssighe, su pibitziri) e candho inditant su paru, sa genia (es. su porcu = totu is porcos, sa porchina; su cuadhu = totu is cuadhos, su paru cadhinu); che a totu is artículos est pronúmene puru (agiummai sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare) e si podet pònnere a su postu de cudhu, cussu, sa cosa, calesisiat cosa o idea; cun prep.: a, cun, de, in, pro su (sèmpere istacaos ca no mudat ne art. e ne prep.); pl. is, sos / a/c.: cun númene de parentella inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona 3ˆ in sa fràsia (es. su pobidhu – de sa fémina chi seus naendho – est andau a segai linna) o unu calesiògiat, in generale; su sardu no ponet mai artículu ne cun númene personale e ne cun sambenau / su ’e… (númene de bidha) = sartu, terrinos de… (bidha); su ’e domo = chini est de domu, chie faet parte de sa famíglia; como, su chi est est! = est aici e citu!, si acuntentaus de cussu, comenti est si dhu pigaus; su de…, su no… (+ vrb) = lómpidas a…, cunsiderau su fatu chi…; cussu [efetu, arresurtau] est su… + prop. = po curpa, po neghe de… Sinònimos e contràrios ita Frases o su pastore! o su meri! o su dutore! o su mastru! 2. su de domo podet istare fintzas gai ma su de fora, un'istranzu, cheret tratadu menzus ◊ fai su chi bolis! ◊ nàrami su chi so, no su chi fia! ◊ dhus alabant po su chi faint ◊ si fait su chi si podit ◊ custu est su chi dhoi fiat iscritu ◊ su chi mi ses tue mi est isse ◊ su chi est su minore est su mannu ◊ su chi tenet cosa in contràriu si abboghet! ◊ su chi faghes andhat bene ◊ su chi benit nos leamus! ◊ su chi mi azuat lu pago ◊ chini est su chi ti at saludau? ◊ sa zente narat fintzas su chi no est ◊ depes ligi su ci mi ant iscritu! 3. su de s'intèndhere totu custa moida cheret nàrrere chi est proindhe meda ◊ su de fàghere gai isse cheret nàrrere chi andhaiat bene gai! ◊ su de no èssere torradu a como, at tentu dannu ◊ non mi mancat su de fàere! ◊ sunt annados a sant'Antoni in su de Macumere ◊ su porcu forrogat ◊ su barracoco s'iferchit in sa méndhula ◊ bae a ti fàghere fintzas una zoronada: su chi est est! ◊ proite l'iscries su de mi nàrrere? ◊ cussu est su nu èssi torrau prima! ◊ cussu est su no ti ndhe pesare chito! 4. Damiana fiat ascurtendi is contzillus de su pobidhu Ètimu ltn. ipsu(m) Tradutziones Frantzesu le, celui, ça Ingresu the, that Ispagnolu el, lo Italianu il, quéllo, ciò Tedescu der.

sóu

súa , agt, prn Definitzione agetivu e pronumene fémina (pl. suas) chi inditat possessu, su apertènnere o pertocare de sa cosa (o de is cosas) a una síngula persona tertza (de issu, de issa)/ a/c. foedhandho de ccn. e dependho inditare parentes suos, si ndhe faet a mancu de nàrrere cust'agt. (Antoni fit chistionendhe cun sa fiza, at murrunzadu cun sas connadas = si cumprendhet, cun sa filla sua, cun is connadas suas, de Antoni) e, comente a totu is possessivos, si pone apustis de su númene; coment'e prn. pigat sèmpere s'artículu (sa/sas/as/is); in calecuna bidha a làcana de foedhada dhu narant po agt. mascu puru, solu sing., ca no segant su foedhu in sa tónica e po no nàrrere duas vocales oguales: fígiu sua, babbu sua (ca no narant suo, ne sou, tirant prus a su camp. ma no narant sú/suu) Maneras de nàrrere csn: a ora sua = a s'ora zusta, addata, candho andhat bene, menzus; fàghere de sa suas = fai cosas acomenti acostumat a ndi fai issu, issa, in su sensu de mali, po su torracontu suu, acomenti dhi parit e praxit; s'ala sua (nau de chinisisiat) = sa manu dereta, sa parti a dereta Frases a sa cosa sua bi cheret donzunu isse ◊ su nuraxi fiat sa domu sua ◊ a sas fainas suas bi pesset isse! ◊ a Eleonora de Arborea sa morte l'at collida candho fit ancora in sa pienesa de sas possas suas (T.Mura)◊ Luisicu iat allutau is origas, ma no arrennesciat a cumprendi totu custu interessamentu de Pili po is cosas suas ◊ in s'istrada si andhat donzunu a s'ala sua ◊ fiza sua sa manna 2. lah, narasidhu a Franciscu ca custas brebeis funt is suas! ◊ sas olias mias sunt pudadas, sas suas nono ◊ onzunu narat sa sua 3. bi aiat manzanu chi a ora sua no mi daiat coro de mi ndhe pesare 4. donniunu dha pentzat a modu sua Ètimu ltn. sua Tradutziones Frantzesu sa, la sienne Ingresu her (his) Ispagnolu su, suya Italianu sua Tedescu ihre, seine.

súa 1 , nf: suva, suba 1 Definitzione genia de gana, disígiu de mascu (o de fémina), su èssere in calore, in more, nau de animales, ma fintzes de matedu candho tirat o suspit s'abba faendho linna noa, bogandho Sinònimos e contràrios ampuadura, arretúmene, imbritziolu, insoadura, insuamentu, lusca, sciovadura, suacione Frases brotant sas linnas in sua Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rut Ingresu sexual excitement Ispagnolu celo Italianu fòia Tedescu Geilheit.

súa 2 , nf: sula, surba, surva Definitzione aina de su sabbateri po istampare e cosire, genia de agu posta in màniga: dhue ndhe at de duas calidades, una a ferru tundhu e unu pagu fàrchinu po cosire pedhe, un’àtera a ferru iscanalau (s. de canale) po cosire gomma Sinònimos e contràrios lésina / ttrs. sura Maneras de nàrrere csn: sa sula de sa sarmenta = canna de bide, pértia de sarmentu; bogai de unu truncu una màniga de s. = fàghere unu muntone de cosa pro nudha; èssiri coru de sula = disapiadau, isferitzadu Frases a sua ti púngiant! ◊ a tui, chi ti bocint a sua mancus ti ndi acatas! ◊ s'ocru puntu a surba betza! ◊ chèrgio survas, tenatzas e martedhu Sambenados e Provèrbios smb: Sulas Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. sub(u)la Tradutziones Frantzesu alêne Ingresu pegging awl Ispagnolu lezna Italianu lésina Tedescu Ahle.

súa 3 , nf Definitzione su súere / in s. = suendho Frases lassadu at calchi fizu ancora in sua e sa domo in mesu a uras malas…

suàbra , nf Definitzione mardi de sirba, sue àbrina o sirvonina, de porcabru: sirbone fémina Sinònimos e contràrios sirva Terminologia iscientìfica anar Ètimu ltn. sue(m) + apru(m) Tradutziones Frantzesu laie Ingresu wildboar (hen) Ispagnolu jabalina Italianu cinghiale fémmina Tedescu weibliches Wildschwein.

suaciòne , nm: assuacione, suatzone Definitzione su tènnere gana o disígiu de mascu (o de fémina), su èssere in calore, in more Sinònimos e contràrios burrutzonis, insuamentu, sua 1, subore / cdh. sualtzoni, suatzoni Frases che pudhedredha, acollada cun funes de perdiscione, fit in cussa ocasione che sueta in suatzone! (G.A.Cossu) Ètimu ltn. subatione(m) Tradutziones Frantzesu rut Ingresu rut Ispagnolu celo Italianu frégola Tedescu Brunst.

suàda , nf Definitzione tana de conillos ancora suendho.

suàdu , pps, agt: assuau, suatu 1, subau, suvau Definitzione de suare; chi est in more, in calore / subada che gatu = in more che batu in su tempus (chi istat a màulos, iscandhulosu) Sinònimos e contràrios aibbadu, allimitu, imbirtiolau, insuiu, intzinnidu, suguzadu / cdh. sualzalitu Frases pariant carrelas de vrústios de prudhedas suvadas Tradutziones Frantzesu en chaleur Ingresu aroused Ispagnolu caliente, cachondo Italianu infoiato Tedescu geil.

suài , vrb: sulai, sulare, surare Definitzione surbare, bogare o fàere sulu, ària, bentu, fintzes in su sensu de su sonu chi faet s'ària chi essit o passat a fortza; torrare àlidu, bogare súlida, nàrrere calecuna cosa a murrúngiu o a iscúsiu, pònnere in s'origa, nàrrere, giare a ischire; prènnere de sulu, de ària Sinònimos e contràrios sulvare, surbiai / fruscidare, frusiai, moidare, sulietai, zumiai / respirai, musciai Maneras de nàrrere csn: sulai che píbera = istare a súlidas de arrennegu, survilare; no sulat ne suba e ne suta = no fuedhat, no bollit fuedhai, no muscit (in cobertantza, innòi "suba" est sa buca e "suta" su pertusu) Frases suididhu ca gei iscapat pampa, cussu fogu! ◊ bati linna a su fogu, o cres chi nos sulamus sas ungras?! ◊ cussu frúschiu li pariat su surare de sa colovra 2. su connau no sulàt prus: si fiat mortu! ◊ babbu tuu depit arriposai: chi nisciunus sulit a dhi segai su meigama! ◊ cussu no iscidiat nudha: chini si dh'at suau? 3. sos de s'Altu ant detzisu chi pro rezer sa nassione totu devimus sulare buscichedhas de sabone ◊ paret suladu de cantu est rassu, cussu cristianu! ◊ si li alterat dogni pilu e si ponet che píbera a sulare ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba a conca bàscia isciamiendu is corrus acutzus Ètimu ltn. *subilare Tradutziones Frantzesu souffler, respirer Ingresu to blow, to breathe, to speak Ispagnolu soplar, resollar Italianu soffiare, fiatare Tedescu blasen, etwas verlauten lassen.

sualàre , vrb Definitzione betare ladamíngiu a sa terra Sinònimos e contràrios alladamenae, ladamingiare.

suàle , nm Sinònimos e contràrios ladàmene.

sualínzu , nm Sinònimos e contràrios alladaminadura, alladaminamentu, stercosciamentu Ètimu srd.

sualítzu , agt Definitzione nau de terrenu, chi est grassu, chi dhue at ladamíngiu Sinònimos e contràrios letzamanitzu Ètimu srd.

sualtíciu , nm Sinònimos e contràrios sueredu Frases fit unu possessu mannu e bi aiat unu sualtíciu ue bogaiant donzi chimbe annos duamiza cuintales de boltíulu (G.Angeli).

sualtzàre , vrb Definitzione artzare, andhare o istare méngius, mediare Sinònimos e contràrios alciare / mediare | ctr. impeorai 2. su tèssere de isciaos est faina, assupat ancas, bratzos e ischina: cumbeniat sas fizas sualtzare!…