Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arretumbài, arretumbàre , vrb: retumbai* Definition coment’e torrare agoa o sighire a intèndhere unu sonu po cosa chi agatat imbia e dhu faet furriare Synonyms e antonyms arrembombai, arrentronai, intumbidare, intumbire Sentences boghes aciotadas arretumbant is montes… Translations French retentir, résonner English to deafen Spanish retumbar Italian rintronare German dröhnen.

arretundài , vrb: arrotundai, retundai Definition fàere retundha, atundhare una cosa bogandhochedhi is atzas, is puntas Synonyms e antonyms atundai, atundhulare, aturundhare, intundhigare | ctr. acutzai Translations French arrondir English to round Spanish redondear Italian arrotondare German abrunden.

arretzetài 1, arretzetàre , vrb Definition ordinare a rezeta, comente si faet cun is meighinas Synonyms e antonyms odrinai Translations French ordonnancer English to prescribe Spanish recetar Italian ricettare German verschreiben.

arreulài , vrb Definition pònnere s'arréulu, fàere a befa a unu cun sulitos o tródhios fatos cun sa buca, pigare a súrbios Synonyms e antonyms abbefiare, abbilgonzare, abbirgonzire, dellezare, ibregungire, ifachilare, ilvilgonzare, mofare, strocillai Sentences torru, o Sardigna intzimiara, a sa tita tua múllia, istancu e arreulau (E.Collu) Etymon srd. Translations French se moquer English to deride Spanish mofarse, ridiculizar Italian schernire, derídere German verspotten.

arrevilíre , vrb Definition torrare in bidóriu Sentences de sas arbeghes ndi dhi at mortu sa metade: sas chi sunt abbarradas, lanzas e istasias, no si sunt arrevilias mancu in beranu Translations French revitaliser English to revive Spanish revitalizar Italian rivitalizzare German wiederbeleben.

arrexinài , vrb Definition pònnere o betare arraighinas Synonyms e antonyms abbrabai, arradichinare, tènnere Etymon srd. Translations French prendre racine English to root Spanish arraigar Italian radicare German Wurzel schlagen.

arribbài, arribbàre , vrb: arribbari, arrivare, erribbai Definition andhare e lòmpere a unu logu, a unu puntu, arrennèscere a tocare calecuna cosa cun sa manu a bratzu istirau (o fintzes a iscúdere, fàere male a unu); fàere unu tanti, una suma Synonyms e antonyms arrannesci, arrivire, assuprire, ciòmpere, lòmpere | ctr. andai, tocai 1 / leai Sentences est arribbau a s'edadi de cent'annus ◊ aui eus a arribbari sighendi de aici?! 2. li sunt arribbaos pro lu addobbare 3. a cantu arribbat s'ispesa? Etymon ctl. arribar Translations French arriver English to arrive Spanish llegar Italian arrivare German ankommen.

arribbàre 1 , vrb Definition pònnere a parte ccn. cosa po dha lassare a un'àteru tempus, po dha tènnere chistia Synonyms e antonyms allogae, arremai 1, arremonire, asserbare, chistie, coltoire, golloire Sentences sa mela l'at chérfida arribbare ma si est frazigada ◊ est arribbendhe totu a sa temporada, pro no li mancare sa cosa tandho ◊ arribbadinne a cras de cussa cosa! ◊ su chi aiat téssidu lu teniat arribbadu pro candho si deviat cogiuare Surnames and Proverbs prb: chie arribbat a cras arribbat a canes Translations French garder English to put aside Spanish guardar Italian serbare German aufbewahren.

arribbíri , vrb Definition prènnere a meda, a tropu, a istibbidura de tupare totu (prus che àteru unu cundhutu) Synonyms e antonyms atzipare 1, intusciai, opilare, tapai / abbidhiai, abbudagare | ctr. istupare Idioms csn: a. a unu de papai = fàgherelu mascare a tropu; a. unu canali = prenare unu canale de malesa; a. de febi = arrennegare meda Sentences is tubbus si funt arribbius de arrúinu ◊ at arribbiu s'aposentu de carramatzinas ◊ a su fillu dh'at arribbiu de cosa de papai ◊ ti ses arribbiu de durcis Translations French boucher, engorger, bourrer English to obstruct, to stuff Spanish atascar Italian otturare, intasare, ostruire German verstopfen.

arricài , vrb: erricai Definition ammuntonare o fàere interessu, siendha, essire erricu Synonyms e antonyms inrichire | ctr. impoberai, impoberire Sentences unu babbu teniat custu piciocu impromítiu a su tiau e aici si fut arricau ◊ cun s'iscruxoxu custa borta si arricaus! Surnames and Proverbs prb: su pòberu, candu arricat, fintzas a su babbu bicat ◊ chini bivit de su trabballu suu no si arricat mai Etymon itl. Translations French s'enrichir English to become rich Spanish enriquecer Italian arricchirsi German reich werden.

arridàe, arridài, arridàre, arridàri , vrb: arritare Definition fàere o essire àrridu, fàere sa cosa deasi sicada chi si segat luego po dha tocare, o tostada, ma fàcile a fàere a farinos Synonyms e antonyms ansare, carasare, turrai Sentences at arridau duas fitas de pani in sa braxa ◊ su soli pitziosu àrridat is ispigas ◊ s’astrau àrridat fintzas s’erba ◊ in istiu sa terra si àrridat de su sole forte Etymon srd. Translations French dessécher English to dry (up) Spanish secar Italian disseccare, essiccare German trocknen.

arríede, arríere , vrb: arriri, errídere, irríere, rídere* Definition apèrrere unu pagu is lavras o fintzes apèrrere sa buca meda faendho intèndhere sa boghe a iscracàliu po cuntentesa, alligria, ca si agatat una cosa o una essia coriosa, befandho, abbaidandho ispetàculu / pps. arrísidu Synonyms e antonyms arríara | ctr. piànghere Idioms csn: èssiri arrí arrí = iscanzendhe de laras, fàghere un'iscanzada de laras pro ríere; arriri a iscracàllius, a buca prena, a boxi arta; arriri po befa = befare; schiringiaisí a arriri = iscanzare sas laras coment'e pro ríere, risitare, itl. sorrìdere; arriri a rúmbulu = èssere a tróulu de risu, ríere gai meda de si rúere Sentences s'ómini chi portat ciorbedhu depit castiai e arriri de totu, puita isceti aici porit bivi in custu mundu ◊ si dh'iat nau arrí arrí ◊ Angiullina no arrít giai mai a buca aberta ◊ tui ti arrís, ma dèu no mi arriu, no! Translations French rire English to smile Spanish reír Italian rìdere German lachen.

arringàre , vrb Definition fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega! Synonyms e antonyms arranzare 1, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare | ctr. allegrare, cuntentai Translations French se mettre en colère, faire mal au cœur English to make angry, to madden Spanish irritarse Italian adirare, far ràbbia German zum Zorn reizen.

arrinzàre , vrb Definition ammeletzare faendho a bíere is dentes comente faent unos cantu animales, prus che àteru, tzacurrare is dentes; si narat fintzes in su sensu de istare pranghe pranghe / arrinzendhe dentes = arrodendhe dentes; a. che cane in cadena; a. sas lavras, su murru = frungiri unu pagu is laus coment'e bolendi nàrriri cosa o a betu diferenti Synonyms e antonyms arranzare 1, arraunzare, arringare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare / poliare Sentences ti chimentas cun àteros matzones: trassistu, arrinzas e faghes sa coa, ma oramai as pérdidu sa proa! (Piredda) 2. at arrinzau sas lavras a unu risighedhu Etymon itl. rignare Translations French gronder, grincer des dents English to growl Spanish gruñir Italian ringhiare, digrignare German knurren, die Zähne fletschen.

arriscài , vrb: arriscare, erriscai Definition su si pònnere apostadamente in perígulos de àere dannu, de pèrdere, de ndh'àere calecunu male, po tènnere coràgiu o bisóngiu, o po malu cabu chentza fàere contu nudha de su male chi ndhe podet bènnere Synonyms e antonyms aprontai 1, atreviri | ctr. tímere Sentences no ti arrisches in su mare, mancari apas coràgiu! ◊ no si fut arriscau a dhi nai nudha ◊ fut prontu a arriscai sa vida po issu ◊ ti ses arriscau de benni a innòi ◊ no dh'arriscu a bessí cun custu tempus! ◊ addaghi est su mare a foltza noe si ti arriscas che moris in mesu! (Sozu) Surnames and Proverbs prb: chini no arriscat no piscat Etymon ctl., spn. arriscar Translations French risquer English to risk Spanish arriesgar Italian rischiare German riskieren.

arritzàre , vrb Definition pònnere prantau, istrantagiau, pesare; nau de sa natura de su mascu, inchibberare, fàere tètera (aus. àere) Synonyms e antonyms fichire, istantargiai, pesai / arretae | ctr. arrúiri, corcare Sentences fit meses e meses fulliau, no arritzabat prus ◊ fit lavandhe in su riu e si ndh'est arritzada a si che ispàrghere pacos turunzos 2. ite at a chircare fémina candho nachi mancu arritzat! Etymon itl. Translations French dresser English to erect Spanish levantar, erguir Italian rizzare German aufrichten.

arritzoníre , vrb Synonyms e antonyms arritzai, frongire Etymon srd. Translations French froncer, crêper English to wrinkle Spanish encrespar Italian increspare German kräuseln.

arrocài , vrb: arrocare Definition coment'e acorrare, pònnere aintru de calecunu logu serrau, de ue no faet a fuire; istare, andhare o brinchidare coment'e in logu de orrocas; fintzes arrèschere in orrocas e pedras Synonyms e antonyms acolondrare, acorrae 1, incassidhare, inserrai / arrèschere Sentences l'ant pessighidu e arrocadu intro de domo ◊ fit ora de arrocare s'ama a su cuile ◊ unu pore de carabbineris l'at arrocau ◊ tenis su diritu de arrocai itasisiat detzisioni nosta ◊ canta abba arrocant cussas digas!… 2. pastoricanne si nch'est arrocatu in s'ena ◊ sas crabitas brincant arrocandhe de crastu in crastu ◊ at agatau sa craba arrocada in d-una bica 3. si est arrocada sa lentza, pischendi Etymon srd. Translations French bloquer, assiéger English to block, to besiege Spanish asediar, entrampar Italian bloccare, assediare, intrappolare German blockieren, belagern, hereinlegen.

arrochizàre , vrb Definition impeltinare, giare infestu, ifadu, nàrrere cosa de fàere arrennegare, ofèndhere Synonyms e antonyms abbituperare, aciociai, afrentai, aggravae, desdorai, disprejare, ilzenzare, innorare, ispresciare, ofèndhere Sentences làssala in pasu: proite l'arrochizas?! Translations French insulter English to insult Spanish insultar, escarnecer Italian insultare German beleidigen.

arrociàre , vrb: arrotzai, arrotzare Definition istare andhandho, in giru, fintzes forrogare cricandho cosa (e cricare de ischire cosa); su si apartare, pònnere a una parte, aprigare / andai arrotza arrotza = istare in ziru chirchendhe Synonyms e antonyms arrodeare, arruxulare, bandhulare, garronai, istrusciare, molingiae / acostai, frànghere, apigai, apogiai, trancire, tròciri / annariare Sentences in atonzu arròciant sos porcos a s'ingrassa de sa landhe elichina (S.Zichi) 2. mellus chi ti arrotzis, tanti no ti dhu nau! ◊ po prexeri, si arrotzat unu pagu po mi lassai passai? ◊ dèu mi arrotzu a su muru, bosatrus artziais po castiai ◊ arrotzai sa perda e intrai! ◊ fut pruendi meda e si funt arrotzaus in d-una domu Translations French flâner, fouiller, épier English to stroll Spanish vagar, vagabundear Italian girellare, curiosare German umherschlendern.