múgghere , vrb: mugi,
múgiri,
mújere,
múlgere,
múlghere,
múlgiri,
múrgere,
múrghere,
múrguri Definizione
istrínghere sa tita a manos (o is tzimingiones, si est baca) o fintzes passare is tzimingiones in mesu de is pódhighes coment'e a tiradura a manera de ndhe fàere essire su late; nau de àteru, istrínghere cosa fintzes a atrotigadura a manera de ndhe dhi fàere essire abba o súciu; nau in cobertantza, isfrutare / pps. múlghidu, multu, muntu, murtu
Sinonimi e contrari
múgliri
/
atipriare,
isciuciai
/
irfrutuare
Modi di dire
csn:
m. a sa cadhigada = a s'imperriotu, ponindhe su fiadu suta de ancas e murghindhe a conca imbassiada a cara a betu contràriu; m. a cúcuru in culu = apispirinados in daisegus de su fiadu; múrghere a unu che chera de abbatu = isfrutaidhu, pigaindedhi totu sa cosa, acomenti faint is allurpius
Frasi
immoi mugeus is bacas ◊ murtas las azis sas berbeghes? ◊ ndh'at murtu duas, de berbeghes, in tantos annos chi fit pastore!…◊ como murghent fintzas a màchina ◊ murgiant a un'ipiolu ◊ is mannalissas si mulgiant in domu ◊ su babbu est mujenno ◊ cussa craba, candu dha mugint, imbrutat s'istrégiu!◊ custa manu mi dolet e no si dha fatzo a múrgere!
2.
sa samunadora murghet sa robba samunada ◊ ti murgo a sa tatza su sutzu de un'arantzu ◊ sa lavatrice est murghindhe: candho faghet, istèrreche sa robba
3.
ant postu sa giustíscia in movimentu pro la múrghere issos sa bidha!
Terminologia scientifica
pstr
Etimo
ltn.
mulgere
Traduzioni
Francese
traire,
tordre
Inglese
to squeeze,
to milk
Spagnolo
ordeñar,
exprimir
Italiano
múngere,
strizzare
Tedesco
melken,
auswringen.
múghe múga
mughedhía , nf Definizione is piticos, is pipios (bistos coment'e mughedhu piticu) Sinonimi e contrari feduliu, fegliutina, pipiàglia Frasi diat àere chérfiu fàchere sas fainas chi fachiat a bachiana pro sos anzenos: ma commo comente diat fàchere a irbandhonare sa mughedhia? Etimo srd.
mughedhósu , agt Definizione
chi est sèmpere totu prenu de muga, de brutore
Sinonimi e contrari
cadhóciu,
cadrangiosu,
lordigosu,
mugosu,
pingosu,
sodrigosu
/
mucanosu
| ctr.
límpidu,
netu
Frasi
pro no ispèndhere, in domo sua bi at arga totue e isse est mughedhosu in cara e in manos!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
toujours sale
Inglese
regularly dirty
Spagnolo
siempre sucio
Italiano
abitualménte spòrco
Tedesco
gewöhnlich schmutzig.
mughédhu , nm Definizione genia de pische de iscata, pische de Aristanis, de mare e de istagnu: si narat deosi candho est afumau po dhu chistire Sinonimi e contrari lissa, músulu, muzaldu Frasi ant fatu unu pràngiu de lissa, anguidha, macioni e mughedhu sicau ◊ a papai ci fiat mughedhu arrustiu ◊ saboriu custu mughedhedhu e portat sa matza límpia!◊ apu piscau prus de cincuanta mughedhus! Cognomi e Proverbi smb: Mugheddu Terminologia scientifica psc, mugil cephalus.
mughédhu 1 , nm Definizione
sodri, brutore, bestimentu brutu
Sinonimi e contrari
cadhossímini,
incràstiu,
muga
| ctr.
limpidore,
netesa
Frasi
gighet bestes cun su mughedhu a segare a fitas ◊ bogadiche cussu mughedhu e pònedi sa robba neta! ◊ custu istaiat in mesu de su mughedhu ◊ como s'abba est totue prena de mughedhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saleté
Inglese
filth
Spagnolo
suciedad
Italiano
sporcìzia
Tedesco
Schmutzigkeit,
Schmutz.
mughédhu 2 , agt Definizione nau de ccn., chi est naschiu allobau, de sa própriu bentre, de su matessi partu cun àteru frade o sorre Sinonimi e contrari copiolu, cróbinu, cropàgliu, ghermédhiche*, médhile Frasi tui ses che unu fradi mughedhu, mi depis crèiri! ◊ Màriu e Marcu fiant fradis mughedhus.
mugheràdu mucoràu
mugheràre mucoràre
mughéru , nm: mulgheru,
murgheru Definizione
genia de lanedha chi ponet a is cosas mescamente úmidas o lassadas de meda in isserru, a frutuàriu guastandhosi
Sinonimi e contrari
afungori,
afungu,
annarbamentu,
imbucore,
morighinu,
mucore,
nabra
Frasi
in s'órriu de sos piuerosos sónnios calchi ranu, cobertu de mulgheru, nos contat sos beranos chi no torrant (L.Brozzu)
Terminologia scientifica
atn, Botrytis cinerea, Penicillium expansum
Traduzioni
Francese
moisissure
Inglese
mildew
Spagnolo
moho,
podredumbre gris (botrytis)
Italiano
muffa
Tedesco
Schimmel.
mughída, múghida moída
mughidàre moidàre
mughilàche , agt, nm: muilache, muilaghe, muliache Definizione chi istat a múilos, a corrighinos, nau de unu mostru (boe naturau a cara de cristianu), un'ómine cundennau a si furriare a boe, chi a denote andhat peri is orrugas, is camminos, a múilos chi batint dannos e morte… Sinonimi e contrari mulianu / muinàrgia, zúmiu Frasi Cainu atrubiscadu, isce puru at a cúrrere peri sas tupas che boe muilache ◊ candu corrinat su bòi muliache arretronant is nuraxis ◊ che boe mughilache apo a fughire 2. ascurto e intendho unu muilaghe Etimo srd.
mughilàre , vrb: ammuilare,
muilare,
muliare Definizione
su abboghinare de animales mannos, pruschetotu boes e bacas; si podet nàrrere fintzes de su bentu forte o àteru sonu naturale
Sinonimi e contrari
borrighinare,
corraxinai,
corrinai,
irruilare
/
abbubbiai,
corrighinare,
corrinai
Frasi
sas bacas paschendhe in sa tanca antziabant sa conca e muliabant pompiandhe a nois ◊ unu boe nighedhu a utos mughilandhe in trocos de canes arrajolados
2.
múilat sa traschia cun su bentu, punghet chi paret limadura de ferru
Terminologia scientifica
bga
Etimo
ltn.
mugilare
Traduzioni
Francese
mugir
Inglese
to bellow
Spagnolo
mugir
Italiano
mugghiare
Tedesco
muhen,
brausen,
heulen.
múghilu , nm, nf: múila,
múilu,
múlia,
múliu Definizione
borróinu, sa boghe comente dha faent is boes e is bacas, ma fintzes su zúmiu o súrbiu forte de su bentu
Sinonimi e contrari
agróniu,
irbéulu,
irrúilu,
orrúinu
/
frúschiu,
muizu,
zúmiu
Frasi
tue no ses ómine ch'iscultat sa múila de su bentu ◊ s'intendhent múilos porosos de fogu ◊ in su múilu de su bentu desoladu s'úrulu de unu cane, fortzis fertu, beniat dae tesu ammesturadu (P.Sulis)◊ su múghilu de su boe ispojoladu
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mugissement
Inglese
bellow
Spagnolo
mugido
Italiano
mùgghio
Tedesco
Muhen,
Brausen,
Heulen.
mughimúghi , nm Definizione genia de bobboi (no tenet pl.) Sinonimi e contrari mummui, muscone Frasi sos mughimughi che ant giacaradu sa zente Etimo srd.
mughína , nf Definizione
genia de sonu sighiu
Sinonimi e contrari
arralla 1,
frusa,
frusinzu,
istrepitzu,
moida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourdonnement (di insetti,
alle orecchie),
ronflement (di motori)
Inglese
buzz
Spagnolo
zumbido
Italiano
ronzìo
Tedesco
Summen.
mughínzu , nm Definizione su mughinare, mughina, moida sighia Sinonimi e contrari ammuina, moida, muinàrgia, tzugnu, zúmiu Etimo srd.
mughíre mojíre