abbacràsta , nf: abbagrasta,
acuagrasta Definitzione
s'abba chi portat s'olia e chi, candho est mólia, si ndhe iscèberat e si fúliat po chistire s'ógiu límpiu; s'abba de su giodhu, sa chi s’iscèberat faendho su butiru; nau in cobertantza, cosa de pagu valore, machine
Frases
pro chirriare bene s'ozu dae s'abbagrasta a sos isportinos lis cheret betadu abba budhindhe
2.
tue in conca bi giughes abbagrasta, bellu meu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
eau restante du procéde de préparation des olives
Ingresu
water remnants of olives processing
Ispagnolu
oleaza
Italianu
àcqua residuata dalla lavorazióne delle olive
Tedescu
nach der Bearbeitung von Oliven oder Milchprodukten entstandene Flüssigkeit.
abbandhàre , vrb: abbandhiare Definitzione
pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire)
Sinònimos e contràrios
apaltare,
assolae,
chirrare
| ctr.
abbamare,
amedhare,
aunire
Frases
pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre de coté,
s'écarter
Ingresu
to withdraw to put aside
Ispagnolu
apartar,
poner aparte
Italianu
métter da una parte,
appartarsi,
estraniarsi
Tedescu
zur Seite legen,
sich zurückziehen.
abbaunzaméntu , nm Definitzione
su abbaunzare, su imbrutare, ammarciare pruschetotu s'onore
Sinònimos e contràrios
intrullamentu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
action de troubler
Ingresu
turbidity
Ispagnolu
enturbiamiento
Italianu
intorbidiménto,
imbrattaménto
Tedescu
Trübung,
Beschmutzung.
abbentàda , nf Definitzione
bentu chi portat fragu pudésciu, fragu meda chi si pigat agiummai coment’e chi siat una nue de bentu; idea, pentzada chi benit a conca; su abbentare, asciutare
Sinònimos e contràrios
abbentu,
abburata,
afrusada,
arrancu,
arrasta,
fiacu 1,
pudescioi
/
meleda,
seledu
Frases
comente colas acurtzu leas s'abbentada de su fragu chi lassat andhare ◊ at bénnidu un'abbentada de pudidore chi no si bi podiat parare! ◊ comente ant picau s'abbentada de su pudiore ant bochinau ispaporicaos
2.
li at bénnidu un'abbentada a conca!…
3.
a custa robba li cheret dadu un'abbentada, ca est ifusta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de vent,
fig. vague
Ingresu
gust of wind,
stench
Ispagnolu
vaharada,
ventada
Italianu
zaffata,
ventata
Tedescu
übelriechende Dunstwolke,
Windstoß.
abbétia , nf, nm: abbétiu,
bétia Definitzione
su istare abbetiandho, repicandho, sighindho a nàrrere una cosa mancari s'àteru niat chi nono o un'àtera cosa; su naturale de s'abbetiosu
Sinònimos e contràrios
aputa,
arraghèscia,
arrepedhu,
bicàcara,
condierra,
contumàcia,
ghirta,
profídia,
reota,
repitida,
rochella,
tostorrímine,
tricata
/
abbogu
/
certu
Frases
fiat nàscia un'abbétia tra issus po sciri chini fut su prus importanti ◊ sciat arrespundi a is abbétias de is Giudeus ◊ Pàulu iat fatu nasci un'abbétia manna tra is Fariseus e is Sadduceus (Atus)◊ totus, a s'abbétiu, allutànt is origas ◊ no fiat cumbintu de su chi dhi at nau e at sighiu s'abbétiu
2.
sa libbertadi permitit a Pinóchiu de fai is contus cun is isbàglius, cun sa disubbidiéntzia, cun s'abbétia ◊ iat pigau s'abbétiu de narri ca fiat de aici
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
obstination,
prise de bec
Ingresu
obstinacy,
squabble
Ispagnolu
testarudez,
terquedad
Italianu
caparbietà,
ostinazióne,
battibécco
Tedescu
Starrköpfigkeit,
Wortstreit.
abbidamènte , avb: abbididamente,
abbididarmente Definitzione
coment’e biendho (craru) su chi s'est faendho o chi si bolet fàere, apostadamente, ischindho e bolendho su chi si faet (ctr. de malascigura)
Sinònimos e contràrios
abbidentemente,
abbiduduidu,
apostadamente
Frases
cussa fit mancàntzia fata abbididamente e la depiat pagare ◊ chi si fetat male in fadhina, pro no ischire, si podet cumprèndhere, ma abbididarmente nono! ◊ cussu est dannu fatu abbididarmente, no est irmarru!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
en connaissance de cause
Ingresu
after due consideration,
deliberately
Ispagnolu
con conocimiento de causa
Italianu
a ragion veduta,
deliberataménte
Tedescu
nach reiflicher Überlegung.
abbilgonzàre , vrb: abbirgonzare Definitzione
giare una briga a unu faendhodhu a bregúngia, pigare a befa, fàere a bregúngia /(nadu de ómine) abbirgonzare una fémina = ofèndhere in s'onore, aprofitaresindhe
Sinònimos e contràrios
abbàtere,
abbatire,
abbefiare,
abbirgonzire,
afachilare,
atzantarare,
ibregungire,
ilvilgonzare,
rividire
Frases
pro los iscadhare aiat pessatu de los abbirgontzare dainnantis de totucantos ◊ deo so ómine de campagna e sas féminas bidharesas mi che abbirgonzant, ca narant chi mi leant su fiagu de s'areste! (A.Canalis)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de honte
Ingresu
to shame
Ispagnolu
avergonzar,
abochornar
Italianu
svergognare
Tedescu
beschämen.
abbizàghe , agt Definitzione
chi istat abbillu, chi si acatat de totu
Sinònimos e contràrios
abbizósicu,
abixanti
Frases
fit un'ómine abbizaghe e inzeniosu chi podiat agghejare e disatinare ispantamundhos e carravàulas, bentureris e malintragnados (T.Pinna)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
qui s'aperçoit de toute chose
Ingresu
weary person ??
Ispagnolu
perspicaz
Italianu
che si accorge facilménte di tutto
Tedescu
umsichtig.
abbuciconài , vrb: buciconare Definitzione
pigare a bucicones, a cropos de púngiu
Sinònimos e contràrios
acatzotai,
apugnigosai,
apuinare,
apunzare,
burtzigare
Frases
si funt abbuciconaus paribari
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner des coups de poing
Ingresu
to punch
Ispagnolu
pegar una piña
Italianu
cazzottare
Tedescu
mit Fäusten schlagen,
boxen.
abbultzonàdu , pps, agt Definitzione
de abbultzonare; chi est totu abbugnau
Sinònimos e contràrios
acrocongiolau,
becosu,
bumburonau
Tradutziones
Frantzesu
plein de bosses
Ingresu
bumpy
Ispagnolu
lleno de chichones
Italianu
bernoccoluto
Tedescu
voller Beulen.
aberènza , nf Definitzione
genia de erruca (e calagasu) chi si papat sa chera de s'abe in is casidhos
Sinònimos e contràrios
arrenze,
ramedha,
tanzolu
Terminologia iscientìfica
crp, galleria mellonella
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fausse teigne de la cire
Ingresu
greater wax moth
Ispagnolu
tiña,
polilla de la cera
Italianu
tignòla dell'àrnia,
càmola del miele
Tedescu
große Wachsmotte
acaída , nf Definitzione
sa citia, sa firmada chi unu faet foedhandho
Sinònimos e contràrios
cagliada,
cedada,
citida
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
action de taire
Ingresu
action of being silent
Ispagnolu
callada
Italianu
atto di tacére
Tedescu
Schweigen.
acànta, acànte , avb, prep: acantu,
acranta Definitzione
a pagu tretu de unu logu, de unu puntu
Sinònimos e contràrios
acultu,
afaca,
afúndhiu,
aproba,
issoru,
oràines
/
apunta
/
acantu 3,
inue
| ctr.
aillargu,
atesu
Maneras de nàrrere
csn:
acanta mia, tua, sua, e gai = acurtzu a mie, a tie, a isse; sa domu acanta = sa domo (chi est) acurtzu; gei bolit acanta a… = mancu a paragone a…, est meda menzus de…
Frases
is bidhas de acanta ◊ fiat acostendimindi acanta coment'e unu serpenti tentadori ◊ deo e tue, solos, in serenu e rassignadu andhare, acantu acantu ambos passamus (F.Sechi)◊ disigiosu ndi seu de ti portai acanta!
2.
baidindi de acanta mia! ◊ sos pastores, candho torrant, ponent sa pinneta acanta tua ◊ mi pòngiu innòi, acanta tua ◊ su pitzinnu curriat a innantis e a segus e poi torraiat acanta de su babbu ◊ deo sola acantu a tie bénnida so che ladra ◊ sas violetas no parent galanas postas acantu de una rosa amena (Cubeddu)◊ portau a tui acanta mia ◊ beni a s’agiudai, acosta acanta nostra!
3.
dh'eis a biri in su logu acanta no iat a depi mai intrai ◊ cussu est unu chi messat acanta no at seminau
4.
cussa picioca at a èssi acranta de cumpriri cun s'istúdiu?! ◊ seo acanta acanta a pèrdere sa passéntzia ◊ est acantu acantu a bènnere ◊ fis acantu a essire unu zigante!
5.
su binu miu mancu acanta dhu bolit a su tuu!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
près de
Ingresu
near
Ispagnolu
cerca
Italianu
vicino,
accanto
Tedescu
nahe (Adj.,
Adv.,
Präp.),
in der Nähe.
aciàchidu , nm Definitzione
css. cosa chi curpit sa salude, dannu, istrobbu mannu
Sinònimos e contràrios
mantza,
màrcia,
taca 3
Ètimu
spn.
achaque
Tradutziones
Frantzesu
ennui de santé
Ingresu
ailment
Ispagnolu
achaque
Italianu
acciacco
Tedescu
Gebrechen.
aciapagàni , nm: atzapacanes Definitzione
aciapa canis, aina po cassare is canes chi no tenent mere, bagamundhos
Terminologia iscientìfica
ans
Ètimu
itl.
acchiappacani
Tradutziones
Frantzesu
employé de la fourrière
Ingresu
dogcatcher
Ispagnolu
perrero,
lacero
Italianu
accalappiacani
Tedescu
Hundefänger.
acínnidu , nm: acinnu,
atzinnu Definitzione
genia de móvia chi si faet mescamente cun s'ogu o cun sa manu, sa conca, coment’e bolendho nàrrere o inditare calecuna cosa; acinnu est fintzes sa lampada de is lampos atesu chentza chi s'intendhat su tronu
Sinònimos e contràrios
acinnira,
ammiada,
chinnida,
cinnu
/
lampada
Frases
no mi fetas atzinnos ca no isco a tzinnare ◊ dhi fait acínnidu cun su didu a su sartitzu apicau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
signe,
cligner de l'oeil
Ingresu
nod,
wink
Ispagnolu
ademán,
seña
Italianu
cénno,
accénno
Tedescu
Zeichen,
Wink.
aciotàda , nf: aciotara,
atzotada Definitzione
cropu de aciota
Sinònimos e contràrios
corriada,
illatigada,
iscorriada,
nerbiada
/
cdh. aciutatura
Frases
is dis fiant passadas cun lentesa infinia, tochendi is oras e is minutus coment'e aciotadas ◊ candho nos intendhiat alleghendhe in sardu, su mastru nos daiat tres atzotadas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de fouet
Ingresu
lash
Ispagnolu
azote,
latigazo
Italianu
frustata
Tedescu
Peitschenhieb.
acíva , nf: atziva Definitzione
totu is trastos de una cojuada noa
Sinònimos e contràrios
asciugàriu,
pannamenta
Frases
còmpora cantu cheres note e die: arrecadas, collanas e acivas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
trousseau de jeune fille
Ingresu
trousseau
Ispagnolu
ajuar,
equipo
Italianu
corrèdo da spòsa
Tedescu
Aussteuer.
acocoàdu , pps, agt: acocoau Definitzione
de acocoare; chi est pitichedhu de carena, chi paret unu cocoi, unu tzintzigorru, fintzes chi est allorigau che cocoi
Sinònimos e contràrios
bàsciu 1,
minoredhu,
pitiarredhedhu
2.
colorus acocoaus gosant tébidu soli
Terminologia iscientìfica
zcrn
Tradutziones
Frantzesu
petit de taille
Ingresu
little
Ispagnolu
bajo,
pequeño
Italianu
piccolino
Tedescu
klein.
acoítu , avb: acuitu Definitzione
a coitu, coitandho, de inoghe a pagu tempus, a pag'ora, ma fintzes chitzo
Sinònimos e contràrios
allestru,
debresse,
impresse,
luego
Frases
dae inoghe deo mi ne anno acoitu ◊ cussa cosa si púrdiat acuitu ◊ sa pipia pesat acoitu cummente a sempre
2.
issu crocat e pesat puru acuitu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tout de suite
Ingresu
at once
Ispagnolu
enseguida
Italianu
sùbito
Tedescu
sofort.