Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

irgranzàre , vrb: isgrangiare, isgranzare, sgrangiai Definitzione seberare, bogare su pódhine grussu de sa farra cun su sedatzu largu: est sa primu manu de sa sedatzadura / sedatu de i. = fatu de pilu largu pro sa sedatadura de sa prima manu Sinònimos e contràrios grangiai, ingrangiai, irghilinzonare Frases cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu séparer le son du froment Ingresu to pull bran apart Ispagnolu cerner Italianu separare la crusca Tedescu die Kleie trennen.

irgrimàre , vrb: isgrimare, sgrimai Definitzione andhare o fàere coment'e po si difèndhere, a s'iscabbúllere Sinònimos e contràrios isghermire Ètimu spn. esgrimar Tradutziones Frantzesu se proteger, se défendre Ingresu to shield Ispagnolu reparar Italianu schermire Tedescu schützen.

irgrisiàre , vrb Definitzione tènnere o fàere irgrísiu, grisu, nau fintzes in su sensu de àere bregúngia Sinònimos e contràrios abborrèschere, afeai, aschiai, ghelestiare, grisai 1, ischifare Frases ca si fit irgrisiada de fàchere bida rimitana si at chircau una bubada prus còdoma 2. chie iscurtat a bois iscurtat a mimme, e chie s'irgrísiat de mene s'irgrísiat de chie mi at mandhau (Ev.) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éprouver du dégoût Ingresu to loathe, to disgust Ispagnolu despreciar, disgustar Italianu schifare Tedescu verschmähen.

irgrisíre , vrb Definitzione cambiare colore in cara po assíchidu o àtera timoria manna de si arretirare su sàmbene Sinònimos e contràrios grisare, ingrisare, intasuai, irgrijare, isarbolire, istramudire, scarafaciari, stramutiri Frases fit bochindhe su fizu ma si firmat de botu isgrisidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pâlir Ingresu to go pale Ispagnolu blanquear Italianu sbiancare Tedescu erbleichen.

irgrussàre , vrb: isgrussare, sgrussai Definitzione segare su meda, su prus, de una cosa de trebballare in fine Sinònimos e contràrios irfinicare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dégrossir Ingresu to reduce, to trim (down) Ispagnolu desbastar Italianu digrossare, sgrossare Tedescu vorarbeiten.

irgrustiàre , vrb Definitzione istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos Sinònimos e contràrios iscamedhare, iscedhai, iscrobare, istagiai, istellare, istropedhare, strumai 1 Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire sortir du troupeau Ingresu to take from the flock Ispagnolu descarriar, retazar Italianu sbrancare Tedescu aus der Herde absondern.

irmarràre , vrb: ismarrare, ismarriare Definitzione guastare s'atza a un'aina fata po segare Sinònimos e contràrios angudrai, auldare, ingudrai, ilmarratzare, intusciai, irburdare, irdassai, marrare 1 | ctr. acuciai, arrodai 1 Frases parimus rustràglios bestidos de ruinzu, irmarriados dae ruos de ferru (G.Maieli)◊ su rustàgliu meu no at ata: l'apo ismarradu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrondir, émousser Ingresu to blunt Ispagnolu embotar Italianu smussare Tedescu abkanten.

irmendhàre , vrb Definitzione fàere ischire is segretos, nàrrere totu su chi s'ischit, chentza abbisóngiu; fintzes cunfessare, pentire; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios iscassetare, iscobiare, lendhare, scolovetai / cufessare Frases prima at incomintzau a li dimandhare su segretu, apustis a li zurare chi mai liu diat irmendhare (G.F.Sedda) 2. pessa de t’irmendhare: mira chi su pecadu est grae! (A.Cucca) 3. irmendhatindhe, de cussu! Tradutziones Frantzesu divulguer Ingresu to spread Ispagnolu propalar Italianu propalare Tedescu verbreiten.

irmercorzàre , vrb Definitzione trebballare sèmpere meda e a sacrifíciu mannu, a tropu, mòrrere de su trebballu a tropu Sinònimos e contràrios isciaonare Frases a istare ammandronadu za no l'as connotu dae babbu tou… ch'irmercorzaiat fintzas in dies de festa! Tradutziones Frantzesu trimer Ingresu to drudge Ispagnolu bregar, darse un tute Italianu sfacchinare Tedescu sich abschinden.

irmeudhàe, irmeudhàre , vrb: irmidudhare, irmiodhai, smoedhari Definitzione bogare o pèrdere su meudhu, pèrdere sa fortza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enlever la moelle, épuiser Ingresu to weaken, to take the marrow out Ispagnolu desmeollar, debilitar Italianu smidollare Tedescu das Mark herausnehmen aus, entkräften.

irminèscere , vrb Definitzione impiticare, torrare a prus pagu Sinònimos e contràrios ilminorigare, immeltzare, immenguare, menguai, miminare Frases in s'ierru irminescent is dies ◊ a issu dhi ant irminésciu s'istipéndhiu ◊ no crescet e no irminescet Tradutziones Frantzesu réduire, diminuer Ingresu to diminish Ispagnolu menguar, disminuir Italianu decurtare Tedescu kürzen.

irminujàre , vrb Definitzione segare a pitichedhedhu; pentzare una cosa o una chistione bene a fundhu, a fine a fine Sinònimos e contràrios amminudai, ispiculedhare / amminunciare, irminutziare, pilisae 2. irminujatilas custas cosas chi ti apo nau, ca a bi pessare tocat a tibe! ◊ su de s'irminujare a fundhu sos fatos umanos l'aiat ispintu a s'irbortare de fàchere su sordau ◊ irminujàndhesi cussu si li afinabat s'ànima, ite arrore! ◊ su de fàchere si l'ant irminujau bene innantis de detzídere de s'isèrghere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu morceler, faire un récit détaillé Ingresu to mince, to think over Ispagnolu desmenuzar, reflexionar Italianu sminuzzare, ripensare Tedescu zerbröckeln, überlegen.

irmossichedhàre, irmossighedhàre , vrb Definitzione coment'e tocare o segare a móssigos, nau pruschetotu po segare orrugos de ccn. cosa (es. istrégiu) Sinònimos e contràrios ispitulliare, spisedhae, spistorai, spistoredhai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébrécher Ingresu to cut into small pieces, to nibble Ispagnolu mordisquear Italianu sbocconcellare Tedescu knabbern an.

irmoventàre , vrb Definitzione mòvere una cosa bene firma, e fintzes a unu malu a mòvere; si narat fintzes in su sensu de coitare, fàere impresse Sinònimos e contràrios iscossolare, iscotare 1, mòere, scontoimmai, scotzedhai / acoidai Frases cussa est roca frimma mala a irmoventare ◊ comente at fertu s'at irmoventadu una dente ◊ a su corpedha corpedha ndh'as irmoventadu cussa preda de sa contonada 2. no t'irmoventas, no, cantu chi bi ses tres oras pro cussu nudha?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déplacer Ingresu to shift, to dissuade Ispagnolu mover Italianu smuòvere Tedescu wegrücken.

irmurràre , vrb: irmurriare, ismurrai, ismurriare, smurrai Definitzione pigare a cropos a murros; segare s'atza a unu, iscontroriare forte, giare una briga, segare s'atrivimentu; pirmare, fàere murros grussos Sinònimos e contràrios abboluire, abbruncai, abbufiare, aciociai, chelcire, irmustatzare, irvapiare, iscancamurrare, istestulare, scontrariai, stronciai / ammurredhare, ammurrionai, annicare, pirmare | ctr. audire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réprimer, tancer, rabrouer Ingresu to repress, to reproach Ispagnolu reprimir, reprochar Italianu reprìmere, rimbrottare Tedescu unterdrücken, ausschelten.

irmurtíre , vrb: ismultire, ismurtire Definitzione pèrdere s'abba, nau pruschetotu de erbas e linnas (ma fintzes de casu nou, de arrescotu); fintzes coment'e prentzare, fàere pèrdere s'abba Sinònimos e contràrios addormicare, sumortire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessécher Ingresu to dry up Ispagnolu marchitar Italianu smùngere Tedescu den ganzen Saft saugen aus.

irpilíre , vrb Definitzione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu in sa pedhe, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria Sinònimos e contràrios aciuciudhae, altudhire, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impriutzai Tradutziones Frantzesu donner la chair de poule Ingresu to give s.o. the creeps Ispagnolu erizarse el pelo Italianu far venire la pèlle d'òca Tedescu eine Gänsehaut bekommen.

irradichinàre , vrb: irraichinare, irraicrinare, irraighinare, irrexinai Definitzione bogare de is arraighinas; iscarragiare is arraighinas; in cobertantza, istesiare, fàere mòvere, fàere pesare e andhare Sinònimos e contràrios iddarraighinare, iserrighinae, ispiconare, scotzedhai, sderrexinai Frases unu caróngiu mannu trodolendi de costera ndi at irrexinau arrolis e suerxus 2. fit a gherra a mi ndhe irraighinare dae su letu! Tradutziones Frantzesu déraciner Ingresu to uproot Ispagnolu desarraigar Italianu sradicare, divèllere Tedescu entwurzeln.

irragàre , vrb Definitzione bogare sas ragas, is cratzones de orroda de su costumu de s'ómine; bogare sa castàngia de su scriscioni (o primu corgiolu) Sinònimos e contràrios irraghilare, isbragare, isbragugliare / ischissonare, iscocotare, iscucudhare 2. sa castanza s'irragat in campu ◊ sa castanza s'irragat e ndh'essit desesi candho est bene lómpida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enlever la bogue Ingresu to husk Ispagnolu sacar las castañas del erizo Italianu diricciare Tedescu schälen.

irraghilàre , vrb Definitzione bogare de is pantalones is coedhas o alas de sa camisa o de àteru bestimentu de pitzu Sinònimos e contràrios irbardellare, irragare, isbragare, isbragugliare, ischígnere | ctr. aggheronare, arraghilare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu délier Ingresu to ungird Ispagnolu estar la camisa fuera de los pantalones Italianu discìngere Tedescu entgürten.