felòne 1 , nm: vellone* Definizione genia de làntia a bàtoro bicos Sinonimi e contrari luchera Frasi pintas istigas giaras, felones de sole e conas de paghe.
felorósu , agt Definizione chi sentit fele, tzacu, arrennegu Sinonimi e contrari arrabbiosu, arragonosu, bischiliosu, buzarrosu, croconosu, febosu, ragiosu, sutzuliu Terminologia scientifica ntl Etimo srd.
felósu febósu
fèlpa , nf: ferpa Definizione drapu de seda cun su pilu longu; genia de orrobba.
fèlta , nf: festa Definizione
die feriada, nodia, chi no si trebballat; ispàssiu mannu, alligria po calecuna cosa o ccn. / min. festichedha, festixedha
Sinonimi e contrari
scesta
/
divertera,
spàssiu
Modi di dire
csn:
f. cumandada = die de pretzetu, chi si depet andhare a missa; fàghere o fai f. = afestai; fàghere sa f. a unu (in cobertantza)= bochire a ccn; festas de corriolu = festas chi si faghent in campu e ue si bi daet pane, peta a manigare e àteru a totu sa zente; leàresi sas festas = andai de una festa a s'àtera, abarrai sempri avatu de is festas; (sètzere a cadhu) a sa festaja = de rugadis in sa sedha, comente faghent sas féminas
Frasi
addaghi ant a torrare fizos tuos, Sardigna mia, sonamus a festa! (F.Sechi)◊ no frundhiat tempus isbuduscendhe dinaris fatu de sos butighinos mancu in dies de festa
2.
si ficheit in conca s'idea de l'apostare a fusile e de li fàghere sa festa ◊ cassant unu cerbu e dhi faint festa ◊ bi at chie si leat sas festas pro divertire e chie pro triballare ◊ ite tiat èssere una festa si no bi at zente?◊ pro fàghere sa festa, dinari meda azis buscadu?
Cognomi e Proverbi
smb:
Festa
/
prb:
pro andai a festa dogna mandrona est lesta ◊ zente paga bona festa
Etimo
ltn.
festa
Traduzioni
Francese
fête,
célébration
Inglese
holiday,
celebration
Spagnolo
fiesta,
festejo
Italiano
fèsta,
festeggiaménto
Tedesco
Feiertag,
Feier,
Fest.
feltàre , vrb: afestai*, festai, festare 1 Definizione fàere festa Sinonimi e contrari abbagadiare Frasi devo andhare a ue sunt festanno a sant'Arega ◊ a sant'Aostinu lu festant tres bortas ◊ sunt festanno a santa Maria ◊ cussu santu aundi dhu festant? 2. bisonzu chi tribàglie, no est a festare!
fèltru , nm Definizione ispétzia de pannu fatu a prentzadura.
féltu , pps, agt: fertu Definizione
de fèrrere; nau de unu, chi pecat a conca, chi no est tanti giustu; nau de laore o frutuàriu, chi est guastu, abboau, mantzau; nau de cosa semenada, chi dhue ant postu tropu sèmene (tropu craca e po cussu no faet bona); nau de ccn., fintzes oféndhiu
Sinonimi e contrari
colpadu,
feridu,
ibbecau
/
istoladu
/
magangiau
/
imbàtidu
Modi di dire
csn:
alivertu = fertu a s'ala (e, in cobertantza, pagu giustu de ciorbedhu, fertu); fertu a sale = salidu tropu; fertu a binu = imbriagu; laore fertu a sèmene = seminau tropu cracu
Frasi
mi so fertu seghendhe linna ◊ at próidu ma de abba no ndhe li at fertu a custa cosa ca zughiat sa domo imbia ◊ che li at iscutu una nae a cambarinu ma no l'at fertu ◊ un'arroghedhu de linna mi est fertu a trempas!
2.
est coment'e unu gurtúgliu fertu a morte ◊ custu lori est fertu ◊ custa mela est ferta meda e no est bella a papai ◊ fut fertu a una camba, non podiat prus caminare e perdiat sàmbene
3.
a cussu fertu de frade tou no lu podiant lassare in manincómiu?!…◊ ses male fertu peus de unu médiu ca non sentis vilesa ne mancàntzia (V.Congias)
4.
custa pedhe est ferta a sale ◊ custu laore est fertu a sèmene ◊ so pensendhe chi tes èssere istadu fertu a binu su mi faedhare gai! ◊ su pipiu mi dh'ant fertu de ogu malu!
5.
sa mamma dha difendhet isteressandho unu discursu de difesa in pitzu de is piciocas fertas de is limbas malas
Cognomi e Proverbi
prb:
chini cantat in mesa o in letu o est macu o est fertu ◊ menzus fertu a balla chi no a machine
Traduzioni
Francese
blessé
Inglese
hit,
wounded
Spagnolo
herido,
chiflado,
pasado
Italiano
ferito,
colpito
Tedesco
verletzt.
felúga , nf: filuga Definizione
bastimentu piticu de bordu bàsciu; in cobertantza, unu chi ischit totu, ispertu, o fintzes cosa o nova chi si giaet a ischire mandhandho a ccn.; genia de manígiu pagu límpiu chi si faet a dannu de ccn. / àere filuga de carchi cosa = ischírendhe, àere carchi nova
3.
li ant iscobiadu sa filuga!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
felouque
Inglese
felucca
Spagnolo
falucho
Italiano
feluca
Tedesco
Feluke.
félura , nf: férula Definizione
feurra, genia de erba prus che àteru toscosa: sicat e torrat a bogare in s’arraighina dónnia annu, faet una genia de fògia chi assimbígiat a su fenugu ma manna meda e sa chima (o cannone) candho sicat est ispongiosa lebiedhedha e grussa
Sinonimi e contrari
faurra
/
cdh. férrula
Modi di dire
csn:
feruledha casale = férula casari, càsina, de casu (thapsia garganica); male de sa férula = su male chi leat a s'animale chi at manigadu férula
Frasi
munnat su forru cun d-un'iscova de feluredha o de saucu
Terminologia scientifica
rba, Ferula communis, Ferulago nodosa
Etimo
ltn.
ferula
Traduzioni
Francese
férule
Inglese
ferula
Spagnolo
ferula,
cañaheja
Italiano
fèrola
Tedesco
Steckenkraut.
fementídu , agt Definizione
nau de sa manera de fàere, unu pagu che a sa fémina, chi est delicada, coment’e frandhigu
Frasi
l'at pedidu in manera fementida
Etimo
spn.
fementido
Traduzioni
Francese
efféminé,
flatteur
Inglese
effeminate,
flattering
Spagnolo
afeminado,
lisonjero
Italiano
effeminato,
lusinghévole
Tedesco
weibisch,
Schmeichel.
fémina , nf, agt: fémmia,
fémmina Definizione
nau mescamente de sa genia umana, s'organísimu chi prus isvilupat s’aparatu adatu po arrecire e ingendrare s'óvulu, fàere crèschere su fedu e afigiare; si narat mescamente in su sensu de persona fémina e fintzes de pobidha; nau pentzandho a ómine cojuau, sa pobidha; títulu de arrespetu chi si giaet prus che àteru a fémina chi no si connoschet o chi no s'ischit chie est; de duas cosas chi s'intrant apare, sa chi portat un'istampighedhu po intrare s'àtera (su mascu)/ erba de féminas = iparra (Capsella bursa pastoris)
Sinonimi e contrari
mulleri,
pobidha
/
femininu
| ctr.
ómine
/
mascru
/
maridu,
pobidhu
Modi di dire
csn:
f. afainada, fata, bagadia, cojada, bella, lègia, fainera; f. istrobbada = chi zughet su mese; f. primarza, primajola = chi at tentu fedu sa prima borta; f. istrumada = chi s'est istrumada, ndhe at pérdiu su fedu; f. andhada e bénnida, f. mala = fémina imbitzada a ómines; dimandhare f. = chèrrere a muzere; anzone, batu, àinu f. = si narat de totu sos númenes chi no tenent númene diferente de su mascru; sere a cadhu a sa moda de sas féminas = cun is cambas a una parti; sa f. est bennia in ou (nadu de zòvana creschindhe)= at comintzadu a li bènnere su mese, comintzat a èssere a tretu de fizolare
Frasi
dh'eis a crei cras su chi fadeus nosu féminas!…◊ sa fémina in malíscia contat nudha: niunu mi lu podet dennegare (Pulina)◊ finas a oe sa fémina est restada che iscrau ◊ cussu picioconi, chi no donat cura, is féminas dhu torrant a s'ossu
2.
che tenzo sa fémina foraidha e cheret chi mi arranze a sa sola, oe
3.
bona fémina, de ue sezis? ◊ fémina, ite cheres? ◊ o cudha fémina, mighi in cue no b'istat neune!
4.
bi at zuncu mascru e zuncu fémina, fiore mascru e fiore fémina ◊ custu est unu lèpuri fémina ◊ custos teniant unu fizu màsciu e una fiza fémina ◊ si piscant is arritzonis fémina ca portant is ous
5.
e torra ancora gastos e ispassos, pranzos rebbotas e lussos e galas, abbusos e burrúscios e fragassos, malos cumpanzos e féminas malas (P.Casu)
Cognomi e Proverbi
prb:
fémina chene busciaca, fémina mesu maca ◊ fémina neada fémina pretziada ◊ iscuru a s'ómine chi narat segretos a fémina ◊ sa malíscia de sa fémina superat totu sas àteras
Etimo
ltn.
femina
Traduzioni
Francese
femme
Inglese
woman
Spagnolo
mujer,
hembra,
femenino
Italiano
dònna,
fémmina,
femminile
Tedesco
Weib,
Frau,
weiblich.
feminàju , agt, nm: feminàrgiu,
feminarxu,
feminarzu,
femminàrgiu,
femminarxu,
femminaxu Definizione
chi o chie, ómine, est sèmpere in crica de féminas
Sinonimi e contrari
abborsadori,
afeminadu,
bacasseri,
bragheteri,
ebbaresu,
feminitu,
pascidori,
saboneri
/
ttrs. feminàgiu
Frasi
cussu est sempri isfainau e dhi andant malus fragus: femminaxu e curridori, dhu bint in dógnia punta! ◊ cussu fit unu feminarzu chentza arresetu ◊ cussas funt èguas e issus feminaxus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
don juan
Inglese
rake
Spagnolo
don juan
Italiano
dongiovanni
Tedesco
weibertoll,
Frauenheld,
Schürzenjäger.
feminàlla , nf, nm: feminaza,
feminazu,
femmiarxu,
femminazu Definizione
chedha de féminas, féminas medas, is féminas
Sinonimi e contrari
feminiu
/
cdh. feminàglia
Frasi
a missa donzi die bi andhat meda sa feminaza ◊ cussa est fèngia de feminalla ◊ su feminazu pensaiat a samunare, prugare e fàere a pane su trigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
les femmes
Inglese
women (a lot of)
Spagnolo
mujerío
Italiano
le dònne,
quantità di dònne
Tedesco
Frauen (Pl.).
feminàre , vrb Definizione abbitare cun féminas, andhare a féminas Sinonimi e contrari pillitai Frasi no li deghet a feminare Etimo srd.
feminàrgiu feminàju
feminàrgiu 1 , nm Definizione a logos, is féminas Sinonimi e contrari feminalla.
feminàri , agt: femineri Definizione
bragheti allegru, chi andhat meda a féminas
Sinonimi e contrari
acunnadu,
brodhanu,
carrosu,
donneri,
ebbaresu,
egueri,
falderi,
feminaju,
feminitu,
pillitosu,
travicaletos
Frasi
su mi àere nadu femineri mi at fatu una grandhe impressione
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coureur de filles
Inglese
philanderer
Spagnolo
mujeriego
Italiano
donnaiòlo
Tedesco
weibertoll.
feminàrxu, feminàrzu feminàju
feminàza, feminàzu feminàlla