gétidu , nm: ghétidu,
zétidu Definizione
materiale impastau modhe meda (cimentu, arena, giarra) o àteru chi si faet a betadura; su tanti de sa cosa betada, nau mescamente de su dinare chi si arregollet cun is pagamentos a un'istadu, su chi si ndhe bogat de unu trebballu coment'e badàngiu
Sinonimi e contrari
ghetada
/
intrada,
resa
Frasi
a fundhamentu bi cheret gétidu ue no est terrinu meda frimmu ◊ sa bòveda est fata a gétidu
Terminologia scientifica
mrd
Traduzioni
Francese
coulage,
coulée,
rendement
Inglese
casting,
yield
Spagnolo
fraguado,
ingresos
Italiano
gètto,
gèttito
Tedesco
Guß,
Aufkommen,
Ertrag.
getósu , agt Definizione chi andhat bene, chi faet po calecuna cosa o iscopu Sinonimi e contrari adatu, adecuadu Frasi custu est unu logu prus getosu po is pegos.
gétu , nm: ghetu Definizione
su betare, su fàere a betadura, ma inditat prus che àteru sa manera o fintzes su gradu o gravidade de unu fàere: foedhandho de laore, su sèmene chi si betat
Sinonimi e contrari
bessu,
betu,
manera,
puntu 1,
tretu
Modi di dire
csn:
colare a ghetu, bènnere a ghetos = colare a betu, a manera o acurtzu de andhare bene a fàghere carchi cosa; a su ghetu… = a su chi parit…; èssere a ghetu malu = a malu tretu, a malu puntu, istai mali; a ghetu meu, tuo, suo = acomenti andat bèni a mimi, a tui, a issu, e gai; muncadore de ghetu = mucadore tanadu a fiores pro die de festa (= de ghetai in conca?); fàiri una cosa a getu de… = a zisa de…; fae su getu de… (+vrb.)= fàghere a manera de… (+vrb.)
Frasi
aiat imparatu a connòschere sos fómines e a cale ghetu los potiat tòrchere ◊ si sichimus de custu ghetu, de sa Sardigna petzi nos abbarrat unu desertu de chisina ◊ sas cosas las videt a ghetu suo ◊ sas cosas no andhant sèmpere a ghetu deretu
2.
caentabamus sos crapitos fintzas a candho no fint a ghetu de poder súghere ◊ su criedhu s'est illascau a prànghere, a ghetu de nche li falare sa matichedha ◊ est ghetandhe fritu a ghetu de astragare s'àlinu ◊ po fàiri su carrúciu si segat una canna a getu de furca, a una parti ◊ aus fatu su getu de atobiae su veterinaju
3.
chirco sos pilos tuos in sos ghetos e in sos ghentinos de sos ispuntones ◊ Bantonedhu, no de nepode, li pariat fizu de cantu si assimizabat de coloriu e de ghetos
4.
sos massajos fint avertitos de semenare solu su ghetu comporatitzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
façon
Inglese
way,
reverse
Spagnolo
manera
Italiano
manièra,
vèrso
Tedesco
Art.
gèu gèo
geunàda , nf Definizione su geunare Sinonimi e contrari dejunu, giaugnu | ctr. papada, sassada Frasi za l'at fata sa geunada, duas dies chentza assazare! Etimo srd.
geunàre , vrb: ageunare,
giaunai,
giaunare,
giaunari,
giunai,
zaunare Definizione
abbarrare o istare chentza papare
Sinonimi e contrari
deinare 1,
irgeunzare
| ctr.
ilgiunare,
manicare,
papae
Frasi
medas bortas giaunàt, candu no agatàt nemus de dhi donai unu strónciu de pani ◊ dónnia cenarba depes giaunare po su Cristu, morte e passione
Etimo
ltn.
jejunare
Traduzioni
Francese
jeûner
Inglese
to fast
Spagnolo
ayunar
Italiano
digiunare
Tedesco
fasten.
geúnu , agt, nm: ceunu,
giaunu,
giunu,
zeunu Definizione
chi no at papau, chi est chentza papare; su abbarrare chentza papare, a istògomo buidu / musca giauna = (in suspu) fiadu, cristianu ifadosu meda
Sinonimi e contrari
augiunu,
dejunu,
gigunu
/
gigunzu,
irgeunzu
| ctr.
irmurzadu,
pràndhidu,
chenadu,
satzau
Frasi
bi faghes mala figura che berveghe tenta a ruos, chi finit a sos concluos totu imbrutada e geuna! (G.A.Cossu)◊ issu geunu benit e geunu si che andhat
Etimo
lat.
jejunus
Traduzioni
Francese
jeûne
Inglese
fast (ing)
Spagnolo
ayuno
Italiano
digiuno
Tedesco
nüchtern,
Fasten.
geúnzu , nm: giaugnu Definizione su istare chentza papare / su g. de su giumpu = de su trapassu Sinonimi e contrari dejunu, geunu, irgeunzu, zeunonzu Frasi sa die de chenàbura santa su geunzu fit diai rigorosu chi no si podiat bíere mancu abba fora de su bustu e de sa chena ◊ su geunzu de su giumpu incomintzaiat sa gioja santa pustis de sa missa truncada e duraiat finas a su mesudie de su sàpadu santu chena manigare Etimo ltn. jejunium.
gève, gèvi , agt Definizione
modhe, prus che àteru nau de erbas, ma in cobertantza (po cosa chi praghet) fintzes de gente
Sinonimi e contrari
coramedhosu,
latucarzu,
ledreledre,
modhe
| ctr.
dolau 1,
tostadu,
tostu
Frasi
cussu est pascendu a fura e benemindi, e si betat peri a s'erba gevi! ◊ sa làtia, su fasolu, su cugúmburu funt gevis ◊ sa punta de su sarmentu est gevi
2.
conc'a sa fossa, però, corpu de balla, dhi praxit sa cosa gevi! ◊ is pipius pitichedhedhus funt gevis gevis
Traduzioni
Francese
tendre
Inglese
tender
Spagnolo
tierno
Italiano
tènero
Tedesco
weich,
zärtlich.
gévuli, gévulu , nm Sinonimi e contrari lissa, mughedhu, músulu, muzaldu Frasi in s'erriu ant piscau unu gévuli a frúscina ◊ nci nd'at una pariga de calidadis de gévulu ◊ ita ndi fadiast de unu gévulu mannu mannu? seus in duus! Terminologia scientifica psc Etimo itl. cefalo.
gèxere , vrb Definizione su andhare bene, èssere adatu, bellu, de una cosa o de unu fàere Sinonimi e contrari dèchere.
ghedhatòne godhetòne
ghelàda , nf Definizione su ghelare, su fàere a astrau de s'abba, su abbeladinare o cagiare àteru Sinonimi e contrari belada Terminologia scientifica tpm.
gheladína galadína
gheladinósu , agt Definizione
nau de cosa cagiada, chi paret gheladina
Sinonimi e contrari
lecuedhosu
Traduzioni
Francese
gélatineux
Inglese
gelatinous
Spagnolo
gelatinoso
Italiano
gelatinóso
Tedesco
gallertartig.
ghelagghèla , avb Definizione coment'e ghelandhe, nau de cosa cagiagàgia de cantu dhue ndh'at meda Sinonimi e contrari cagiagàgia Frasi sa cuchina est ghelagghela de fumu ◊ zuchet duos ocros istracos, ghelagghela de annos ◊ est ghelagghela de sonnu ◊ su locu fit ghelagghela de sonos Etimo srd.
ghelàre gelài
ghelèa , nf Definizione
brulla mala, befa, giogu de martzocu; su burdellu chi si faet in logu de festa; genia de trumentu po ccn. cosa / a ghelea = in ziru
Sinonimi e contrari
befa,
belea,
bergugna,
gherda 1,
isfrorígiu
/
carralzu
/
matratamentu
Frasi
ant fatu sa ghelea de lu bèndhere a sa zustíssia, su bandhiu ◊ si, comente tzapadu ant sa manta, tzapadu aiant sa pessone mea, za mi l'aiant fata sa ghelea! (A.G.Solinas)◊ fit una ghelea chi li fint fachendhe pro illudratzare su lumen suo ◊ sas gheleas fràzicant su mundhu de malidade ◊ li apo cumbinau una ghelea chi si ndh'at a ammentare pro cantu durat!
3.
Elias si l'intendhiat cun sa connada, ma custa ghelea no podiat istare sèmpere cubada
Traduzioni
Francese
plaisanterie de mauvais goût
Inglese
bad joke
Spagnolo
broma pesada
Italiano
brutto schérzo
Tedesco
schlechter Scherz.
gheléstia , nf, nm: gheléstiu Definizione
genia de gana lègia chi si sentit po calecuna cosa chi no praghet, su èssere ghelestiosu, gravellosu, su àere ischifu
Sinonimi e contrari
afàstiu,
àscamu,
aschiore,
dilgéniu,
grisu,
ischifera,
ischifu,
noscu
Frasi
apustis de su godimentu probabat petzi gheléstiu ◊ Sennore meu, s'abba custa borta est diventada brodu e pro cussu a issa postu apo gheléstia e no ndhe bibo! (A.G.Solinas)
Traduzioni
Francese
répugnance,
dégoût
Inglese
repugnance,
fussiness
Spagnolo
repugnancia
Italiano
ripugnanza,
schifiltosità
Tedesco
Ekel,
Zimperlichkeit.
ghelestiàre , vrb Definizione
fàere o provare àscamu, ischifu, crisare
Sinonimi e contrari
abborrèschere,
afeai,
aschiai,
grisai 1,
irdinzare,
surreschiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
répugner
Inglese
to disgust
Spagnolo
repugnar
Italiano
ripugnare
Tedesco
anekeln.