A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

bobbòtzo , nm Definitzione cosa manna meda, debberone Frases atentzione, mih chi cussu sirbone est unu bobbotzo!

bobbulichédha , nf Definitzione pigighedhu de pedhe chi si artzat e ufrat coment'e busciuca e si prenat de abbadúgia po abbruxadura, frigadura o àteru; birilla chi faet su crechigione Sinònimos e contràrios bobbollonca, bollonca, bubbulica, buciuca, bulluca, fiodha, ilfiodha / bobboledha, bobborichina, bulluchedha Ètimu srd.

bòbida , nf: bòveda, bòvera, bòveta, bòvida, bòvita Definitzione su chelu de un'aposentu fatu a travetos, a gétidu de cimentu o a pedra, a matone: si narat fintzes de unu ponte, in errios e in orrugas de una domo a s'àtera Sinònimos e contràrios chelurasu, soleta, supanda, susetotus Maneras de nàrrere csn: zenias de bòveda: a ispiga, a pabaglione, a carrada, a gruxeri, a travetos; bòvida a cadinus = fata de istojas de canna isperrada; betare b., fàghere sa b. Frases su palàtziu de su seminàriu fiat a bòvidas artas ◊ oe sos mastros sunt betendhe bòveda ◊ a intunigare sa bòveda est inzotosu ◊ funt aposentedhus a ladri cun sa bòvida a cannitzada Terminologia iscientìfica dmo Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu plafond, voûte Ingresu ceiling Ispagnolu bóveda Italianu solàio, soffitto, vòlta Tedescu Decke, Gewölbe.

bóbidu , nm: bólidu, vólidu Definitzione movimentu de una cosa in s'aera, in s'ària; nualla, truma de pigiones Sinònimos e contràrios bolu Maneras de nàrrere csn: andai a b. = lestru meda, in boleos; cumprendirisí a b. = deretu, chentza tantas peràulas Frases isturrus e crucueus a bólidu pesaus dhus pesant in panteus ◊ in tempus de argiola, a s'ora de meigama, a bólidu arribbant is fadas de logu! (M.Maxia)◊ su marragau tenit su bólidu calmu ◊ ci iat póssiu nd'iat segau is alas a is pigiones po no passarint mancu a bólidu in sa propiedadi sua! 2. bólidu de meurras, de isturrus ◊ si benit dhi ammostu unus cantu bóbidus de perdixis! 3. si seus cumpréndius a bóbidu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vol Ingresu flight Ispagnolu vuelo, bandada Italianu vólo, stórmo Tedescu Flug, Fliegen, Schar.

bocabbolàriu , nm: vocabbolàriu Definitzione arregorta e ispiegatzione de is foedhos de una limba iscritos cun critériu e presentaos in órdine alfabbéticu po dhos pòdere agatare impresse Sinònimos e contràrios dissionàriu.

bocàda , nf: bogada, bogara, bugada, vocada Definitzione su che bogare ccn. cosa; su samunare orrobba, su fàere sa lissia; coment'e sinnu de bestiàmene est una segada in s'origa chi si faet segandhochendhe un'orrugu de sa punta, de mesania a cara a denanti o a cara a apalas (b. prana: in calecunu logu bocada dhu narant po su pitzucàvanu) Sinònimos e contràrios dispàciu / ambogada, incovonadura, samunognu / cdh. bucata Maneras de nàrrere csn: b. de sàmbene = sangrada; bogada de nanti, de segus, bocadas fadhias (una addainanti, s'àtera addaisegus) = sinnos de bestiàmine Frases sa bogada chi ndhe at fatu de cudh'arma, deretos si sunt postos a fuire! 2. fit samunandhe e at fatu sa bocada ◊ chin sa líssia si fachiat sa bocada ◊ Maria depiat andhare a su riu pro lavare sa bocada ◊ manos sàbias tàpulant tripiciones de bogada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu extraction, lessive Ingresu extraccion, washing Ispagnolu extraction, colada Italianu cavata, bucato Tedescu Herausziehen, Wäsche.

bocadórzu , nm Definitzione terrenu, logu a ue pòdere essire Sinònimos e contràrios essidorzu Frases teniat chimbe o ses bocadorzos, in totu vinti chimbe ètaros ◊ beniat a compudare sas cussorzas suas, chi fint prus de setanta bocadorzos cun vulos, berbeches e crapas Ètimu srd.

bocadúra , nf: bogadura, vocadura Definitzione su bogare, su che bogare ccn. cosa o a ccn.; su mòvere un'arremu (bratzu, camba) de s'incàsciu suo / sa bogadura de su porcu = sa pantzeta Sinònimos e contràrios bogamentu, boghera, boghinzu, dispàciu / dòlgia, irbissiadura, isconzu, scordogadura, scuadhigadura, sdollocadura, tutzidura / cdh. bucatura | ctr. intradura Frases ant fatu sa bocadura de su mele ◊ at béndhidu tres bogaduras de ortigu, dae cussa tanca 2. zughet bogadura in s'ossu de su rajosu ◊ nci nd'iat duas o tres de féminas chi aconciànt is bogaduras 3. de su procu si fait sartitzu, mustela, bogadura, gràndhula Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu luxation, diastasis Ingresu dislocation Ispagnolu luxación, dislocación Italianu lussazióne, dïàstasi Tedescu Ausrenkung, Verrenkung, Luxation, Diastase.

bocalassólu , nm Sinònimos e contràrios bidímbua, túmbula Terminologia iscientìfica psc, mugil saliens.

bocàle , nf: vocale* Definitzione sonu chi a boghe si podet fàere a solu e lítera de s’alfabbeto chi dhu rapresentat: in sardu sèmpere craras /a/, /e/, /o/, /u/, /i/, solu aperta sa prima, mesu apertas (o mesu serradas) sa de duas e de tres, solu serradas is úrtimas duas.

bocàre , vrb: bogai, –are, –ari, vocare Definitzione leare o portare de aintru a fora, fintzes in su sensu de fàere bíere, de ammostare, de cumprèndhere una cosa de sa parte chi si paret o chi s'ischit; ispogiare unu trastu chi si portat bestiu, fàere andhare o fuire a fora, fàere bènnere mancu, ispèndhere, nau de cantidade pigare una parte o fintzes totu po immenguare; acabbare; istesiare de pare, mòvere de s'incàsciu (fintzes un'arremu); essire de su letu de s'erriu; nau de piciochedhu mascu comente est créschiu, cumenciare a fàere sèmene; leare, brivare de un'incàrrigu (bogare dae + nm. incàrrigu, funtzione) Sinònimos e contràrios ilgiogare, innoigare, irbesciai, isgioghedhare / acansare, balanzare, iscrúfere, lograi, otènnere / bochire, brotai, caciare, essire, ilbratare, leai, nàrrere / irburrare | ctr. insertai, intrae, istichire, pònnere, tzacare / aciúngiri, coglire Maneras de nàrrere csn: b. dae su mundhu = bochire; b. a manigare = pònniri cosa in mesa a papai; b. una cosa che ozu dae sa broca = a pagu a pagu; a si ndhe b. (de una cosa) = chistionaisindi cun ccn., abbogàresi, chistionàrendhe; bogàresi su bratzu (o àteru mermu) = mòere su bratzu dae s'incàssiu sou; b. su bratzu, sa conca, su pódhighe = istèrrere su bratzu, aparare sa conca a dainanti, istirare su pódhighe; bogare sa cara = fai bella figura; bogare dae su meu, dae su tou = fàghere cambiare idea a mie, a tie; petzi narat chi… e dae cue no lu bogas = no arrennescis a dhi fai nàrriri nudh'àteru, a dhi fai cambiai idea (ma si narat fintzas "bogare a ccn. dae ccn. cosa" in su sensu de si dha fai lassai, de dha lassai a pèrdiri); bogai, bogaisindi su frius, su fàmini = caentàresi, manigare; bogàreche sos… (númeru) annos = fai, lòmpiri is (númeru) annus; bogàreche su surcu (nau de s'àcua chi passat acuendi)= lòmpiri a s'acabbada de su surcu; bogai is pinnicas de sa brenti = mascàresi bene; bogai frocus o froris = fàghere difetu, chircare iscusas; bogare sas fortzas = fàghere totu sa fortza chi unu podet, mustrare sas fortzas chi unu tenet; bogai s'atza o sa punta a su gortedhu = arrodare; b. a pizu una cosa = pònnerela a craru, chircàrela, suguzarendhela; (una cosa o una chistioni) ndi bogat is ogus = est ladina, si bit a sola; bogai lèpuris a campu = iscobèrrere una cosa; bogai ollu, súciu de is perdas = fàghere prus de su chi si podet; bogare fae, linu, patata = tirai fà, linu, bogai patata de asuta de terra; bogare frutu = fai frutu (nau de is matas); bogare unu traste a corriolos = iscorriolare; bogare linna = isperrare linna, fàghere sa linna a perras, a ascras; bogai sa pedhi a unu = leàreli sa pedhe, iscorzare, bochire; bogai ccn. cosa (chi si narat) a unu = bogare fogu, nàrrerendhe male; bogai a unu mincidiosu = bogàrelu a faularzu, nàrrereli faularzu; bogare a unu a mortu, a cojuadu = pònnere in ziru sa boghe chi est mortu, cojuadu, e gai; bogare triballu, bogai cosa de fai = pònniri a trabballai, a fai, donai trabballu, fai òperas chi pigant genti a trabballai; bogare una leze, una moda noa = aprovare, fàghere una leze noa, imbitzare a un’àtera costuma; bogàreche sa moda, su físsiu = cambiai costuma, lassai su fítziu Frases a sas festas bogant sos santos in portessione ◊ apustis próidu at bogadu su sole ◊ acabbau su dillúviu, sa genti est afainada a nci bogari s'àcua de is domus ◊ sas berbeghes a fàmine sunt boghendhe pagu late ◊ che ant bogadu su re e che cherent bogare su paba puru! ◊ est binu chi ti che bogat sos afannos ◊ boga binu dae sa cuba a sas ampullas! ◊ bogachendhe ca est tropu su chi mi as postu in su piatu! ◊ triballa ca ti che bogas su fritu! ◊ moghiat sa manu pro che bocare musca e muschitu ◊ sos irballos che cherent bogados ◊ sos físsios che cherent bogados a minore ◊ si at bogau su bràciu, su pei ◊ si che at bogadu sas dentes pro si pònnere dentiera ◊ duos sodhos chi tenet che los bogat in cosas de nudha ◊ boga dinai si bollis a ti fai trabballu! ◊ sas próidas a meda ant bogadu sos benos ◊ depeus bogai chi nosàterus si depeus istimai ◊ su primu piatu de su chi coghiat che lu bogaiat a sos pòveros de sa carrela 2. agabbare, finire: si est irmalaidadu e no che at bogadu s'annu ◊ lassaidendenche bogare s'annu e ndhi foedhaus!◊ s'abba est paga e no bi la faghet a che bogare su surcu ◊ custas iscarpas mi che bogant totu su zerru ◊ che bogamus custa tenta e nos pasamus ◊ sas provistas no che bogant su mese, su zerru, s'annu, ca sunt paga cosa 3. bochire: s'apesta chi che lu boghet, a isse solu! ◊ ite mi tantat chi ti che bogo dae su mundhu!…◊ no che l'at a bogare su fritu, puru, cun totu cussa cuguzura!… 4. nàrrere, chistionai: no bos ndhe bochedas chin nemos! ◊ aiat gana de ghirare a bidha, ma timiat a si ndhe bocare chin su babbu ◊ bae a sa furca: cosas de bocare a campu sunt, custas?! ◊ bòcandhe a campu tue, si ndh'ischis àteras, de cantones! ◊ ant bogadu sa boghe chi…◊ bogau mi ant a isposa sentza de tenni amorau! 5. acabbai: bogamidhu de càbidu! ◊ como li bogamus de cabu ca semus istracos ◊ a isse dae s'otada o dae su sonete no che lu bocabant! ◊ tui, bogau de is gazetinus no càstias àteru! 6. fàghere frutu, linna noa: ite ndhe as bogadu de tantu triballu? ◊ un'ómini tenèt una mata de pira chi no bogàt mai frutu ◊ at a bogare dae raighinas, ma sunt totu fruedhas pirastrinas! ◊ s'ollastu abbruxau in beranu torrat a bogai ◊ sas olias ant bogadu olia paga ◊ ant bogadu una muneda noa 7. triballare de una tzerta manera: nau dh'iat s'idea de si bogai un'arrogu de narboni po dh'arai a trigu ◊ cussa terra si l'at bogada a binza ◊ sa terra cheret bogada a ràllia pro bi prantare bide 8. sos pisedhos mascros, candho sunt in sos tréighi o batórdighi annos, comintzant a bogare 9. de totu custu balanzu, candho che bogas sas ispesas ti abbarrat pagu ◊ bogaus duus o tres, cassadoris de vàglia no nci nd'at ◊ de una suma che ndhe bogas un'àtera e bides cantu ti abbarrat ◊ bogadiche sa tzacheta e apícala! ◊ est malu a si che bogare pizu de bestimenta si su tempus no est assentadu in caentu ◊ cussa furriada mala de istrada che cheret bogada ◊ a Fulanu che l'ant bogadu dae síndhigu, dae mastru, dae preíderu ◊ chi no ponis immenti, in iscola, ti nci bogant! Sambenados e Provèrbios prb: crobu cun crobu no si ndi bogant s'ogu Ètimu ltn. vocare po vacare Tradutziones Frantzesu arracher, sortir, enlever, ôter, extraire Ingresu to take off, to dig out Ispagnolu sacar, quitar, extraer Italianu cavare, estrarre, levare, ricavare, dedurre, portare fuòri, emanare, eméttere, secèrnere, eiaculare, sprigionare, tògliere, sottrarre, asportare, espèllere, espùngere, rimuóvere, destituire Tedescu herausziehen, gewinnen, ausströmen, ausscheiden, ejakulieren nehmen, entziehen, entfernen, ausschließen wegräumen, ausmerzen.

bocassiòne , nf: vocassione* Definitzione su àere una passione, un'apentu naturale e profundhu po calecuna cosa; in su limbàgiu de sa fide, coment'e idea chi benit de Deus, su èssere coment'e tzerriaos a calecunu impreu mannu.

bocatórju , nm: vocatorju Definitzione logu inue si bogat pedra Sinònimos e contràrios botatóriu, caba Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu carrière Ingresu pit Ispagnolu cantera Italianu cava Tedescu Bruch.

bocàu , pps, agt, nm: bogadu Definitzione de bocare / ribu bocau = prenu meda, candho s'abba est gai meda chi che est essida dae su letu, in sos oros Sinònimos e contràrios | ctr. intradu Frases custa temporada de abba at bogadu sos rios, sos benos 2. su ribu est bocau 3. fit bendhendhe late cun sa cannada e sa trudha neta che bogadu.

bòce , nf: bòcia, botza, bròcia Definitzione genia de cosa tundha, buida, isférica, de pedhe o gomma surbada, prus che àteru po giogare a fúbbalu; a logos bòcia est sa pícula o ballina / min. botzedha (= fintzas birilla), bocita; bòcia arrungiosa = aràngiu arrungiosu (Maclura pomifera); bòcia de ispiàgia = làndiri o olia de mari (Posidonia oceanica) Sinònimos e contràrios arrumbuladori, ballone / ógiu Maneras de nàrrere csn: fàgheresi a una botza (nau de farra, terra o cosas aici) = abbotzichedhare, fai a ballotas; obèrriri bèni is bòcias = abbèrrere bene sos ogros; conca de botza = conchi bóidu, pessone chentza cabu; botz'e!… (+ nm. de cosa prus che àteru tundha) = debberone!, mannu, maduru meda Frases su pane coghindhe si ófiat fintzas a pàrrere una boce manna ◊ in cussu mundu minudu s'isprigàt coment'e in d-una bòcia de imbirdi ◊ a zogare a botza faghet bene pro si mòere ◊ semus andhendhe a giogare a bòcia ◊ sos màscios in sas bròcias no bi poniant solu nie ma fenta carchi pedra 2. cun d-unu sodhu comporaiamos deghe bòcias de téula, sas de bidru si ndhe bogaiant de sas ampullas de gazosa 3. botz'e figu, duas ti mascant! ◊ botz'e péssighe che simai ndh'apas bidu! ◊ narat botz'e fàula chi no ch'essit in cussa zanna!◊ cussa cosa est sidhada e totu a una bòcia Sambenados e Provèrbios smb: Boccia, Bozza Terminologia iscientìfica ggs Ètimu itl. boccia Tradutziones Frantzesu ballon Ingresu ball Ispagnolu pelota Italianu pallóne Tedescu Ball, Fußball.

bòche , nf: boghe, boge 1, boghi, bogi, boje 1, boxe, boxi, voche Definitzione su sonu chi essit de buca comente passat su súlidu in s'ogroena faendho trèmere is cordas; foedhos chi narant tzerriandho agiutóriu o cricandho a ccn. a manera de si fàere intèndhere a logu atesu; cosa chi narant criticandho cun s’unu e cun s’àteru / min. bochedha, bogaredha, boxixedha; genias de b.: b. fine (prus che àteru de fémina), b. russa (prus che àteru de ómine); is boghes de su càntidu sardu: tenore, contra, típiri 1, bassu; voches de totu su mundhu: voches de ventu e de putzones, mélios e múlios, gràrias de marianes, ínnicros de cadhos, órrios de àinos, miàulos de gatos, gronitas de chervos e trónitas de chelos, sonos de trainos, de rivos e de projas Sinònimos e contràrios abboghiada, addorojada, cérriu, grida Maneras de nàrrere csn: altzai, abasciai sa boxi = faedhare a boghe prus arta, prus bassa; acutzai sa boxi = fàghere b. fine; fàghere b. russa = cambiai sa boxi fuedhendi coment'e arragaus; ispertai sa b. = ilmaschiare, coment'e rasigare sa bula cun sa b. pro pòdere faedhare a boghe crara; connòschere a unu a sa b. = connòsciri de chini est sa boxi; fuedhai, ligi a b. manna, a bogi brandera = a boghe arta, crara, chentza timire de si fàghere intèndhere; giamare a b. manna = a boghes; faedhare a b. lena = abbellu, a boxi sélia, bàscia; fàghere sas boghes, cracare sas boghes, pònnere sas boghes a unu = leare a boghes a unu; pònnere boghes = tzerriai agiutóriu; lassare sas boghes, abbasciare sas boghes = acabbaidha cun is tzérrius fuedhendi; èssere a boghes = certai a boxi arta; pesàresi a boghes, pesaisí a boxis = ghetai tzérrius, faedhare a boghes a briga; faedhare a boghe manna = fuedhai a tzérrius, a boghes; pònnere, betare, ghetai b. a unu = cramàrelu a númene, betàreli boghe; bogare sa boghe = pònnere in ziru carchi nada, fintzas bogare fogu a unu; essire sa boghe chi… = nàrrere chi… (nova, cosa chi narat sa zente); portai sa b. iscannia = èssere serragados, zúghere boghe diferente leados a bula pro fritu o maladia; cantare a b. isparta = de s'intèndhere bene meda, cantai a totu boxi; cantare a boghe ’oghe = una ndhe cantat s'unu, una ndhe cantat s'àteru; cantare a b. furada = colèndhesi sa boghe s'unu cun s'àteru fintzas cantendhe sa matessi peràula; pesare una b. = inghitzai a cantai, cantai; èssere a boghes postas = a boghes, abboghinendhe, ghetare boches; fuedhai totus a una boxi = cuncordos, totu paris Frases faedha, nessi pro t'intèndhere sa boghe! ◊ culzeit prontu a boghes mannas ◊ a sa boghe, cussu est babbu! ◊ candho cantat su pitzinnu àntziat sa boche chi l'intendhent a totu su bichinau ◊ dh'apu connotu a sa boxi 2. si ti agatas in apretu, pone boghes! ◊ si no fut ca iu postu is boxis m'iast a èssi giogau a istocadas! ◊ a sas boghes semus curtos totu ◊ parides timinne e zagaranne feras, a boghes postas abboghinanne e pranghinne ◊ sa genti poniat is boxis: - A sighiri sa cumédia! ◊ fiat tzerriendi a boghis postas ◊ làssami sas boghes, chi no so mancu surdu! ◊ ti apu nau ca no bollu a ti pesai a boxis! ◊ apo inténniu custas bojes e apo isparau ◊ mamma est sèmpere a boches candho zoco a botza intro de domo 3. candho andhas a una domo, beta boghe innantis de intrare! ◊ bètali boghe, coita, ca sinono si che andhat! 4. pesare cheria pro sas zobanedhas galanas una boche tenorile de amore ◊ pesabbila una boghe, dà! ◊ si bi pesamus una boghe a cudha moda torramus a pisedhos coment'e candho essiaimus fatu sas festas a cantare! 5. li ant bogadu sa boghe chi fit tzegu, chi fit fertu, chi lu aiant impresonadu ◊ est essia sa boxi chi Fulanu est isposu ◊ pregontit a totu su bixinau e a una boxi dhi ant a nai a chini seu dèu Sambenados e Provèrbios prb: dolore ispinghet boche Ètimu ltn. voce(m) Tradutziones Frantzesu voix, cri Ingresu voice, shout Ispagnolu voz, grito Italianu vóce, grido Tedescu Stimme, Schrei.

bòche 1 , prn, avb: bonche, voche 1 Definitzione bos + che, nche: prn. pl. (si no est nau po arrespetu a unu mannu) su primu (bos = bois, bosatrus), e avb. de logu indefinidu su che/nche Frases a ue cherides a boche leare? ◊ andhadebboche! ◊ cale bentu bonche at batiu? ◊ andhendhe boche sezis? ◊ andhendhebboche sezis? ◊ inue boche creides?

bochí , vrb: bochire, bociri, vochire Definitzione leare sa vida a unu, a un'animale; istudare sa lughe, su fogu; giare carda, múngia o ifadu mannu / pps. bociu, mortu (custu, de mòrrere) Sinònimos e contràrios assessenai, bochíere / studai Maneras de nàrrere csn: s'est bociu = s'est mortu de manu sua etotu; (zoghendhe a ballinas) bochire sa ballina de s'àteru = fèrrere sa ballina de s'àteru, binchindhe Frases bochire su porcu, sos anzones, sa musca, sa títula ◊ apo fatu giura de no bociri prus unu cerbu ◊ cussu si est bociu, poboritedhu! 2. bóchiche sa lughe, za est intrendhe su sole! ◊ bocindi sa luxi! ◊ bóchiche su fogu no torret a tènnere chentza nos ndhe abbizare! 3. custas espis sunt bocendumí, maladitas siant! ◊ Sara s'iat a èssiri bocia po mantenni sa família! Ètimu ltn. occidere Tradutziones Frantzesu tuer Ingresu to kill Ispagnolu matar Italianu uccìdere, ammazzare Tedescu töten, umbringen.

bochiàca , nf Definitzione genia de bobboi, po su prus birde, chi assimbígiat unu pagu a su pibitziri Sinònimos e contràrios bocigani, bociguadhus, fada 1, giana, mammaeritu, mutzamanu, priorissa, segabódhighes, segadidus 1, segalàdiri, serramanu Terminologia iscientìfica crp, mantis religiosa, geomantis larvoides, empusa egena, iris oratoria, ameles abjecta Ètimu srd.

bochiànu , agt Definitzione nau de su boe, chi corrighinat, chi corrighinat fatuvatu Ètimu srd.