bécu 2 , agt Sinonimi e contrari becosu, corrudu Frasi ses paza chentza ranu in custu mundhu becu e de sonaza (Z.Zazzu)◊ becu ses nadu e becu des finire.
becucàre , vrb: abbecucare* Definizione nau de ideas e pentzadas, bènnere a conca, intrare in conca Sinonimi e contrari acucae, meledai.
becúdu , agt Definizione chi portat bicos, su bicu (nau de su chíghere).
beculéri , nm Definizione brúciu, pungitu, parte de sa màniga de unu bestimentu comente acabbat acanta a sa manu Sinonimi e contrari brucinitu, brúciu, brutzitus, burtuleto Frasi fit bragandhe cun sa camisa ammedonada a beculeris mannos ◊ si frobbiat sas làgrimas chin su pannutzedhu chi zughiat in su beculeri de sa brusa (G.Brocca).
becúnna , nf, agt: bicuna Definizione in antigóriu si naraiat a sa craba, e como po ingiúliu; de craba (prus che àteru: petza, pedhe) Sinonimi e contrari craba / cràbinu.
bèda , nf: beta 3,
geda,
veda Definizione
genia de erba a crosta longhita e a fògia lada, bona cota, chi creschet sola, annu cun annu, faendho sa chima e sicandhosi a s'intrada de s'istade: in atóngiu torrat a bogare de sa matessi arraighina (custa calat a fundhu meda); is calidades prantadas (beda de ortu) faent a fògia e a crosta meda prus manna, si ponent a sèmene e podent fàere in dónnia tempus
Sinonimi e contrari
aeda
Terminologia scientifica
rba, rbzc, Beta vulgaris
Etimo
ltn.
beta
Traduzioni
Francese
bette,
poirée
Inglese
chard
Spagnolo
acelga
Italiano
biètola
Tedesco
Mangold.
bedhía , nf: bidhia,
ghidhia Definizione
abba chilighiada, su serenu astrau chi betat in notes craras e fridas de ierru e si paret biancu nidu apitzu de is cosas, apitzu de s'erba
Sinonimi e contrari
arragore,
astra,
àstragu,
belu,
celexia,
ghidhighia*,
ghiàciu,
itia,
marcóriu
Frasi
candho sas bedhias colpaiant s'ispiga, su granale abbarraiat bóidu ◊ in sos zassos rasciados dae sa travuntana bi falat sa bedhia in s'ijerru ◊ za l'inchirrit s'erba custa bidhia… brusiendhe totu est!
Traduzioni
Francese
givre
Inglese
frost
Spagnolo
escarcha
Italiano
brina
Tedesco
Reif.
bedíle , nm: abbedile,
bidile,
bidili,
bidilli,
bidiri Definizione
genia de fossu fatu in terra, no tanti mannu, ue si apaulat s'abba po abbare bestiàmene (mescamente brebeghinu); paule de abba in logu o tretu ue su terrenu faet a fossu
Sinonimi e contrari
girí,
pajola,
prògola
Frasi
is bacàrgios sunt controllenne canales e bidile (G.Floris)
Cognomi e Proverbi
smb:
Bidile, Bidili
/
prb:
abrili àcua a bidili
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
flaque
Inglese
pool
Spagnolo
balsa
Italiano
pózza
Tedesco
Lache.
bedrína , nf: vetrina*, fridina Definizione apbbertura serrada a imbidru, in is butegas Sinonimi e contrari imbirdiera.
bedròne bardòne
beduínu , nm Definizione
in logu de Àrabbos, chie faet abbitu in is desertos chentza si firmare a istare, sèmpere in trubba
Traduzioni
Francese
bédouin
Inglese
bedouin
Spagnolo
beduino
Italiano
beduino
Tedesco
Beduine.
bedússu, bedústu badústu
bedútzu , nm Definizione matedu a cracu de tupas de orruo, tetione, tiria, in logu de funtanas, ue sumit abba, anca s'intupant is feras, terra chi est de tempus chentza trebballada Sinonimi e contrari cràchiri, craxili, frascarzu, lita, mateda, stovina, tupedu Frasi in craboni furriaus bedutzus miríficus e cerbus pacíficus in su fogu abbruxaus (G.Solinas).
bèfa , nf: befe Definizione
cosa chi si narat, o si faet, po erríere de unu, pigare in giru, fintzes a disprétziu
Sinonimi e contrari
allera,
arréula,
atrecu,
béfula,
bisera,
ciacota,
cionfra,
deleu,
dellezu,
dríngula,
iscàranu,
iséria,
mofa,
siera
Modi di dire
csn:
leare a befe a unu, pònnere in befa a unu; èssiri sa befa de totus = èssere a risu de totugantos; fàgheresi a befe, a una befe = fàgheresi a tretu de fàghere a ríere sa zente, fintzas imbrutàresi; prànghere sa befe = (nau de chini pigat a befa is àterus), fai arriri, torrai a puntu de si ndi befai is àterus, una genia de pratu torrau; èssiri totu befas = befulianu
Frasi
non mancat s'allirghia e intra óminis e féminas si intzutzullant part'e pari fadendusí befas e brullitas ◊ lu giughent a befe pro sas birgonzas chi faghet ◊ proite est chi ti as fatu de me sa befe? ◊ za si ndhe ant a fàghere de sa befe, chi no semus bonos mancu a nos fàghere su fogu!…◊ cussu est sa befe de totu sa bidha: za si ndhe rient pagu!…◊ mi so fatu a una befe colendhe in su ludrau ◊ is dus fradis funt torraus po si dha fai pagai, a Cucudedhu, sa befa chi dhis iat cuncodrau
2.
ma càstia una befa, mi as fatu trobiri s'arregionamentu e immoi no arrenèsciu a ti dhu ispiegai!
3.
sa befe chi teniat, pro sos àteros, como che la pranghet: totu sa bidha si ndh'est rindhe, de isse!
Cognomi e Proverbi
prb:
chini befas fait, in befas benit ◊ onzi befe si pranghet!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
tour,
farce
Inglese
cheat,
joke
Spagnolo
befa,
mofa,
escarnio
Italiano
bèffa
Tedesco
Spott.
befadòre , agt, nm: befaroi Definizione
chi o chie istat befandho de is àteros
Sinonimi e contrari
befajolu,
befianu,
cionfragiolu,
matroferi
Frasi
befadore comente fit, ndhe cumbinaiat dogni tantu caliguna bella
2.
donzi limba befadora istrochet a tie!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
farceur,
railleur
Inglese
teaser
Spagnolo
mofador
Italiano
burlóne,
derisóre
Tedesco
Spötter.
befadúra , nf Sinonimi e contrari
befatzada,
befa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dérision
Inglese
derision
Spagnolo
mofa,
befa,
escarnio
Italiano
derisióne
Tedesco
Verspottung.
befài , vrb: abbefare,
befare,
befiare Definizione
pigare a befa, erríere de àtere unu pagu a disprétziu
Sinonimi e contrari
abbilgonzare,
abbirgonzire,
bufonai,
ciacotai,
ilvilgonzare,
sbregungiri
Frasi
a issu totus dhu befant ◊ si aiat gana de si ndhe befare, sa sorte, mi podiat fàghere macu! ◊ cussu si béfiat de su male anzenu: si aiat abbaidadu a su sou!…◊ sunt befendhe de s'unu e de s'àteru e no si abbàidant mai a carrones!◊ su ponidori de fogu est finas cussu chi befat is atrus cun sa limba
Traduzioni
Francese
se moquer de quelqu'un,
de quelque chose
Inglese
to make a fool of s.o.
Spagnolo
burlarse,
mofarse,
befarse de algo o alguien
Italiano
farsi bèffa di qlc.,
di qlcs
Tedesco
verspotten,
auslachen.
befajólu , agt, nm: befazolu Definizione
chi o chie istat befandho e erriendho de is àteros, leandho a befa fintzes po giare tzacu
Sinonimi e contrari
befadore,
befarolu,
befianu,
bufoneri,
bufulanu,
cionfragiolu
Frasi
tenes pro totu un'ojada befajola! ◊ candho si capitat in cumpannia est peri brulleri e befajolu ◊ si la sunt ridendhe a iscacàllios befajolos ◊ cussu befazolu at gana de fàghere brullas
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
railleur,
moqueur,
goguenard
Inglese
scoffing
Spagnolo
mofador
Italiano
beffardo,
strafottènte
Tedesco
höhnisch,
spöttisch,
frech,
Spötter,
Frechling.
befàna , nf Definizione
genia de personàgiu pentzau che una fémina bècia chi batit is donos a is piciochedhos su note de su chimbe abbreschendho a su ses de ghennàrgiu
Sinonimi e contrari
marragoti
Frasi
a sa befana dhue crent su fedu ma no is mannos ◊ mai befana in faci apu biu, ma dh'ia a bolli biri e fuedhai (F.Pischedda)◊ is pagus bortas chi nci atafàt a sa crapita giusta, sa befana lassàt adítziu adítziu duas figus sicadas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
"befana"
Inglese
epiphany,
ugly woman
Spagnolo
"Los Reyes" (Magos)
Italiano
befana
Tedesco
Befana,
alte,
gerechte Hexe,
die,
nach der italienischen Volksüberlieferung.
befàre befài