modósu , agt: mudosu Definizione
nau de ccn., chi si cumportat a modu, cun educatzione, cun crabbu (a bortas fintzes a tropu)
Sinonimi e contrari
aggrabbadu,
ammodidu,
assetiosu,
imbodau
/
ammanerau,
aponciau,
leitanu
| ctr.
mabigrabbau
Frasi
li parfeit sa pitzinna piús bella, sa piús modosa de totu sas chi bi fint ◊ sa pitzinna fit modosa in su faedhu e in sa cumpostura
2.
fémina modosa, leitana!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
poli,
aimable,
affecté
Inglese
polite,
affected
Spagnolo
modoso,
afectado
Italiano
garbato,
affettato
Tedesco
liebenswürdig,
geziert,
affektiert.
modríngiu , nm Definizione genia de ispédhiu, de papíngiu, de disígiu forte Sinonimi e contrari spínniu Frasi si sigu cun custu modríngiu mi at a tocai a torrai a preni su butiglioni! (G.Tatti)
módu , nm: motu Definizione
su comente si faet o acontesset una cosa; nau de is verbos, est unu piessignu chi inditat si s'atzione est reale, solu possíbbile, dipendhenthe de un'àtera o cumandhada (is modos definios faent custu cun is desinéntzias personales; is modos indefinios inditant s'atzione chentza precisare sa persona e no precisant bene mancu su tempus)
Sinonimi e contrari
manera
Modi di dire
csn:
si fit a m. de… = si faghiat a…, si fut possíbbili a…; pònniri m. = regulare, zúghere o fàghere a régula; fàghere a m. de…, in m. chi…= fai a manera de…, fai su possíbbili po…, po chi…
Frasi
arratza de modos chi tenides faghindhe sa cosa!…
2.
si fit a modu de ti ndhe furare andhao ventureri in terra anzena! ◊ eus a fai in modu de dh'acuntentai ◊ inforrat su pani totu debressi in modu chi su forru s'iscidrit su prus pagu possíbbili
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
façon
Inglese
manner
Spagnolo
manera
Italiano
mòdo
Tedesco
Art,
Weise.
modulài, modulàre , vrb Definizione regulare sa boghe cantandho.
módulu , nm Definizione
paperi chi si giaet aprontau po una dimandha, unu pagamentu, de prènnere cun arrespostas, de sighire a iscríere cun calecunu datu personale, diferente de unu a s'àteru o de una borta a s'àtera; genia de ispartzidura de un'òpera o fintzes de un'organizatzione fata cunforma a unu mógliu chi si arrepitit oguale
Sinonimi e contrari
istampau
Traduzioni
Francese
formule,
formulaire
Inglese
form
Spagnolo
ficha,
impreso
Italiano
mòdulo
Tedesco
Formular.
moédhu maódhu
moentería mobentería
moènti mobènti
moentràxu mobentràxu
mòere , vrb: mòfere,
mòghere,
mòvere,
movi,
mòviri Definizione
cambiare posidura, portare de unu logu o tretu a un'àteru, murigare; fàere cambiamentu, abbiare unu dolore; tzucare, rfl.pònnere in camminu, fàere viàgiu; fàere impresse / ind. pres. 3ˆ p. sing. mofet, moghet; cong. 2ˆ p. pl. moghetzas, movetzas; pps. móvidu, mófitu, mófiu
Sinonimi e contrari
irmoventare
/
andai,
bènnere,
caciare,
cambiai,
suncai,
tocai 1
/
coidai
| ctr.
firmai
Modi di dire
csn:
mòviri s'istògumu = buluzare, fàghere a gana mala; movirisí po ternura = àere dolu, fàghere làstima; èssere a su moe moe = moindhe, pagu frimmu, candho goi candho gai; moindhe (nau de cosa chi si movit cun fuliesa manna) = frusiendi (bíere "múere")
Frasi
moe cussa pedra! ◊ sa pudheca est maseredha, mancu si movit candu dha tocas! ◊ su cane est moindhe sa coa ◊ moediche dae cue! ◊ non cherzo andhare in ancas chi mofent pro abbitúdine (L.Loi)◊ boe betzu, isfinidu, fadicadu, no si mofet ◊ a sa cosa prantada li cheret móida sa terra ca creschet de prus ◊ scerada est sempri crocada, non si podit movi, mancu pesai de su letixedhu ◊ no bos moghezas finas chi torro!
2.
sa borta chi mi funta móvius is genugus fui abarrada sétzia unas cantu diis ◊ su tempus est móvidu, est moindhe ◊ no lu moent nen diàulos e nen santos candho si che tzacat un'idea in conca! ◊ sas berbeghes cherent móidas a pàschere
3.
moe cun megus a cumandhu! ◊ mira ca soi fendi sa lómpia agante de Luiginu, po intendi si cras movit a Castedhu ◊ de meriadorzu movet su masone in paschimenta ◊ arguai a tibe chi ti mogas!
4.
zuto una dente a su moe moe: at a èssere menzus chi mi ndhe la feta tirare ◊ ti as a mòere carchi dente manighendhe cussa peta tosta!
5.
mòfeti, sinono torrat a rosinare e nos infundhimos! ◊ mòedi, mih, ca no bi at ora! ◊ toca movidindi ca tèngiu fàmini!
Etimo
ltn.
movere, moere
Traduzioni
Francese
bouger,
remuer,
déplacer,
détourner (dissuadere),
se dépêcher
Inglese
to move,
to shift
Spagnolo
mover,
desplazar,
moverse,
darse prisa
Italiano
muòvere,
movimentare,
spostare,
smuòvere,
sbrigarsi
Tedesco
bewegen,
versetzen,
umstellen,
verrücken,
aufbrechen,
sich beeilen.
mòfa , nf Definizione
cosa chi si narat o chi si faet po erríere de s'àteru
Sinonimi e contrari
allera,
arréula,
atrecu,
befa,
bota,
ciacota,
cionfra,
dellezu,
dríngula,
iscàranu,
iséria,
siera
Frasi
cun mofa e cun iscàrniu ◊ subra sas mentes divinas, pro piús brulla, mofa e festa, ponent corona de ispinas ◊ dèu mi fatzu mofa de issa
Cognomi e Proverbi
smb:
Moffa
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
tour,
farce,
raillerie,
moquerie
Inglese
mockery
Spagnolo
mofa
Italiano
bèffa,
canzonatura
Tedesco
Spötterei,
Fopperei.
mòfa 1 , nf Definizione genia de arretza chi si ponet in su murru de is animales mossigadores po no mossigare; fintzes una genia de sachitu chi s'imbestit in su bruncu de un'animale mannu po no papare cosa de fàere dannu, trebballandho (e a logos narant cofa) Sinonimi e contrari isportisca, musarola.
mofàda , nf: mufada Definizione
cropu giau cun sa manu a trempas / papai a mufadas = coment'e a bufadura, a s'airada, cun allurpidura, a meda
Sinonimi e contrari
bussinada,
ciafu,
iscantargiara,
iscavanada,
istuturada,
smantulada,
sporsugada
2.
dh'at puntu un'espi a sa língua comenti fiat papendi unu troni de àxina a mufadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gifle,
tarte
Inglese
slap in the face
Spagnolo
bofetada
Italiano
sbèrla,
ceffóne
Tedesco
Ohrfeige,
Maulschelle.
mofàre , vrb Definizione fàere mofa, pigare a befa, bogare in bregúngia a ccn., pònnere s'arréulu a unu Sinonimi e contrari abbilgonzare, arreulai, dellezare, strocillai Frasi de totu ti rie e mofa, de sas uguales rie, mòfadi de totu e rie! (P.Pisurzi) Etimo srd.
mòfere mòere
mófida módia
mófidu módiu
mófita módia
mofitía , nf, nm: movetia,
movidia,
movitia,
movitina,
movitiu Definizione
su fàere calecuna móvia, movimentu, fintzes su mutúgiu o moida chi si faet movendho calecuna cosa, passandho, faendho cosa, fintzes manígiu
Sinonimi e contrari
módia
Frasi
si ponet sa zente in movitia ◊ a dogni movitia de animale o de zente s'ae faghet istriminzu ◊ sas abbas chi no faghent movitia nos cumbidant intantu a navigare ◊ isse est semper in movitia
2.
est mudu e surdu: no at mai faedhadu ne mai at intesu peruna movitia ◊ sos cumpanzos candho si ant sapidu sa movitia si sunt acusiados issos puru
Etimo
itl.
movitiva
Traduzioni
Francese
mouvement
Inglese
move (ment)
Spagnolo
movimiento
Italiano
moviménto,
mòssa
Tedesco
Bewegung.
mófiu módiu