ismendhàre , vrb: smendai Definizione
agiustare su cumportamentu, pònnere arremédiu, iscontare, pagare su male fatu, is pecaos
Sinonimi e contrari
mendhare,
corrígiri
Frasi
cales sunt sos pecados, sos orrores chi azis in sa cuscénscia a pizu apare, pro los chèrrere che màrtire ismendhare cun ijerros de fritu e de dolore? (A.Dettori)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
corriger
Inglese
to amend
Spagnolo
enmendar
Italiano
emendare
Tedesco
verbessern.
isminunchíre, isminuncíre , vrb Definizione
torrare a s'ossu, essire iscarritzinu, làngiu
Sinonimi e contrari
apedhuncare,
illanzigare,
irromasire,
istincare,
scalaxiri,
slangiri
Traduzioni
Francese
maigrir beaucoup
Inglese
to lose weight a lot
Spagnolo
adelgazar mucho
Italiano
dimagrire mólto
Tedesco
abnehmen.
ismugràre , vrb Definizione
truncare, segare
Sinonimi e contrari
immutzurrare,
istuturai,
secare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couper
Inglese
to cut (off)
Spagnolo
cercenar
Italiano
recìdere
Tedesco
abschneiden.
isocríre , vrb Definizione
betare o segare is ogos a sa linna
Sinonimi e contrari
isocrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enlever les bourgeons
Inglese
to take out buds
Spagnolo
desyemar,
deschuponar
Italiano
sbocciolare
Tedesco
entknospen.
isòlbere , vrb: isòlvere,
isòrbere,
isòrvere,
isòvere,
issòrbere,
issòrvere,
ixòvere Definizione
iscapiare cosa acapiada, bogare de pare is càbudos de un’acàpiu o nodu; iscagiare, nau de cosa tostada chi torrat a lícuida; acabbare un'incàrrigu, nau pruschetotu de organísimos fatos de gente votada / pps. isoltu; ibue ch'est isoltu? = a ue s'est imbertu? aundi est andau?
Sinonimi e contrari
ilgiobare,
illiare,
isprèndhere,
scapiai
/
sòlbere
| ctr.
acapiae,
prèndhere
Frasi
isòrbere unu nodu, una fune, un'animale ◊ isolvesit sas presuras de su pacu e lu abberzesit ◊ no resessit a ixòvere un'àinu dae sa lóriga
2.
sos montes si ant a isòlvere che sale ◊ s'oro isoltu ◊ sa cosa fit ixovèndhesi che néula ◊ sa gherra lis issorviat sos sentitos in su lutrau
3.
su cussizu pro lege s'ixoviat ca deviant fàghere votassiones noas
4.
de candho ispricaiat su faedhu e isorveit sos primos passitos a pagu a pagu si fateit mannu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
défaire,
dénouer
Inglese
to untie
Spagnolo
desatar,
derretir,
disolver
Italiano
sciògliere,
slacciare,
slegare
Tedesco
lösen,
aufschnüren,
losbinden.
isordulàre , vrb Definizione
pònnere a tréulu una cosa giai bene posta, assentada
Sinonimi e contrari
isciasciai,
iscordulare,
iscunsertare,
scuncodrai,
suliertare,
trauai
| ctr.
adaretzai,
assantai,
remonire
2.
custa cosa est totu isordulada, nada goi, e no si cumprendhet!
Traduzioni
Francese
mettre sens dessus dessous
Inglese
to upset
Spagnolo
trastornar
Italiano
scombussolare
Tedesco
in Aufruhr versetzen.
isorichedhàre , vrb: isorighedhare Definizione
ispistorare, segare orrughedhos pruschetotu de is oros de s'istrégiu de terra o de imbidru
Sinonimi e contrari
irbicare,
irmossighedhare,
spissigorrai,
spistorai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébrécher
Inglese
to chip
Spagnolo
desportillar
Italiano
sbreccare
Tedesco
anschlagen.
isorrobbàre , vrb: issorrobbare Definizione
leare, furare s'orrobba, sa cosa, a s'àteru a poderiu, cun sa fortza, a gherra: si narat fintzes in su sensu de imbuidare, fàere buidu
Sinonimi e contrari
acrassare,
afufai,
arrapagnare,
aungrare,
furai,
inghitai,
irrobbare,
sdorrobbai
Frasi
si lu cheriant isorrobbare, totugantos ischiant a s'ora chi arribbaiat ◊ andhant a issorrobbare una dommo e cadaunu teniat sa posta de mantènnere
2.
fit note manna candho mi che corchei cun sos ossos pistaos e sa conca isorrobbada de onzi alenu (B.Mazzone)
Traduzioni
Francese
voler,
dérober
Inglese
to rob
Spagnolo
robar,
hurtar
Italiano
derubare
Tedesco
berauben.
isossàre , vrb Definizione
bogare o istacare is ossos de sa prupa: dhu narant fintzes de unos cantu frutos chi portant ossu
Sinonimi e contrari
desossai,
idossinare,
irdossorae
/
isossichedhare
Frasi
custa peta est bene cota: isossat totu
2.
su péssighe duraghe no isossat ◊ s'olia cheret isossada pro fàghere su pane cun olia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désosser,
dénoyauter
Inglese
to bone,
to stone
Spagnolo
deshuesar
Italiano
disossare,
snocciolare
Tedesco
ausbeinen,
entkernen.
isossichedhàre , vrb: isossighedhare Definizione
bogare s'ossu de is frutos chi ndhe portant (es. péssighe, pruna, piricoco)
Sinonimi e contrari
isossare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dénoyauter
Inglese
to stone
Spagnolo
deshuesar
Italiano
snocciolare
Tedesco
entkernen.
isozàre , vrb Definizione
pèrdere, bogare, segare s'ógiu, su grassu (fintzes solu po che dhu seberare de àteru, es. su lardu o s'ogiuseu de sa petza)
Sinonimi e contrari
disozare,
idogiare,
isozighinare,
sdollai
| ctr.
aozare,
ingrassai
Frasi
su casu in istiu, si no est in logu friscu, s'isozat ◊ su brou est menzus isozadu si est tropu rassu ◊ sa pedhitza contzada si cuguzat de piúere de ghixu e si abbàtigat fintzas a l'isozare su pilu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégraisser
Inglese
to degrease
Spagnolo
desgrasar,
desengrasar
Italiano
sgrassare
Tedesco
entfetten.
ispabajàre , vrb: ispapajare Definizione
coment'e apèrrere, ma nau prus che àteru in su sensu de lassare meravigliaos meda, fintzes coment'e chentza crèdere, timendho, in pentzamentu; fàere a tímere / colore ispabajau = ispramau, biu biu
Sinonimi e contrari
ilbambarriare,
ispalpedhare,
ispampanai,
ispamparinare
/
abbaucare,
atolondrai,
atordire,
spantasiai
/
acicai,
asciuconare,
asciustrare,
ispramai,
isprauriri
2.
Mariedha est cun sos ogos ispabajaos de sa rigonza e de sa timoria ◊ mi borto a cada bandha e tandho, ispapajau, mi dimandho: Ma dego, Deus meu, ite soe? ◊ a mimme ispapajau lassaes! ◊ Bustianu fit ispapajau de su chi fit biendhe: mai crediat de acatare una cosa gai ◊ cudhu abbarrat mudu e sichit a si lu pompiare ispapajau ◊ est mortu chin sos ocros ispapajaos ◊ boches e prantu ispapajau prenabant su bichinau ◊ a s'apedhu ispapajau de sos canes, Predànghelu fit iscampiau dae s'alapinna
Traduzioni
Francese
effrayer
Inglese
to stun
Spagnolo
asombrar,
sobrecoger
Italiano
sbigottire
Tedesco
bestürzen.
ispabaràre , vrb Definizione
pònnere ispratu, istérriu de si pòdere bídere totu, bene
Sinonimi e contrari
ispàlghere,
istèrrere,
istirare,
stendiai
| ctr.
atuturae,
imboligare
Frasi
torrant cun cudha tela manna, naro chi fit nessi duos metros e chimbanta, la ponent in terra e l'ispàbarant (M.Bua)
Traduzioni
Francese
déployer
Inglese
to spread
Spagnolo
desplegar,
extender
Italiano
dispiegare
Tedesco
ausbreiten.
ispabigliàre , vrb: ispibigliai,
ispibigliare,
spibigliai Definizione
segare su pibillu abbruxau de is candhelas, ma fintzes arrangiare o pònnere su pibillu bonu; in cobertantza, fàere prus biu, prus ischidu, prus abbistu / i. su sonnu = catzare su sonnu
Sinonimi e contrari
ispibillonai,
ispipigliare
2.
bídere des s'ama, si s'oju ispibíglias! ◊ sos tragos m'ispibigliaiant e bidio sos fumos de sos arrustos
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
moucher une bugie,
raviver
Inglese
to snuff,
to revive
Spagnolo
despabilar
Italiano
smoccolare,
ravvivare
Tedesco
schneuzen,
beleben.
ispaciài, ispaciàre, ispaciàri , vrb: ispatzare,
spaciai Definizione
bèndhere, àere bendha de mercantzias; acabbare totu su chi si tenet o chi si portat (bendhendho puru); mòrrere
Sinonimi e contrari
bèndhere
/
consumai,
finire,
ifidigare,
mòrrere
Frasi
sos barracajos sunt a boghes in chilca de che ispatzare sa cosa ◊ sa mercantzia sua ognune chircat de l'ispatzare ◊ cantu a Gavinu as dadu unu lominu gai ispatzes un'untza de giarrete!
2.
passa, chi bollis passai: crapitas prus po mei no bollu a ispaciai! ◊ sas reservas de energhia sunt ispaciandhosi ◊ candu beniat su mese de nadale su landhe fut ispaciau ◊ de sa sedha ndhe tèngias bonu proe, dh'ispaces in salude e alligria! ◊ su dinai est ispacendi!
3.
s'isposa de su póberu ispaciadu fit bestida in niedhu ◊ custu est mali chi no sanat: eis a biri ca m'ispàciu! ◊ mancai m'ispaci in galera, ma si dha fatzu pagai, disgratziau!
Cognomi e Proverbi
prb:
sa robba de sos macos s'ispatzat innantis
Etimo
itl.
spacciare
Traduzioni
Francese
écouler,
vendre
Inglese
to sell off
Spagnolo
vender,
agotar
Italiano
smerciare,
esaurire
Tedesco
verkaufen.
ispadhiciàre , vrb Sinonimi e contrari
ispaghinare,
ispàlghere,
isparcinare,
isparminare,
isparpinare,
isprabinare
| ctr.
ammuntonae
Traduzioni
Francese
éparpiller
Inglese
to scatter
Spagnolo
desparramar,
esparcir
Italiano
dispèrdere,
sparpagliare
Tedesco
zerstreuen,
verstreuen.
ispadriàre , vrb Definizione
foedhare bene, craru, pàdriu, nau prus che àteru de sa manera de nàrrere is foedhos; a logos fintzes abbaldantzare, bagianai, fàere su bantaxeri, su pageri
Frasi
a bídere giustu e ispadriare mi est piús de profetu (Ptz.Mura)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prononcer
Inglese
to pronounce
Spagnolo
pronunciar,
articular,
recalcar
Italiano
pronuntziare
Tedesco
aussprechen.
ispaghinàre , vrb: ispagnai,
ispainai,
ispainare,
ispaniai,
ispaniare,
isprainare,
spagnai Definizione
pigare e betare o pònnere ispratu a ispergiadura, ispainau peri su logu; isterrigorzare, pònnere crocau totu istérriu
Sinonimi e contrari
illaizare,
isciudrare,
ispàlghere,
isparcinare,
isparminare,
isprabinare
/
isterrighinare,
isterrinai
| ctr.
ammuntonae,
collire
Frasi
a su fenúciu a pizu si ghetat unu pacu de sufrissu vene ispaghinau e un’ispiugherada de casu ◊ Bidhanoavorru est diventada famosa po sa cultura chi arrennescit a ispaniai ◊ s'ispagnat su concimi ◊ ossus ispainaus a ingíriu de su foghidoni ◊ isciú sa pudha, chi m'ispànias sa palla!◊ est ispaghinendhe sa chisina
2.
sa gatu est ispaghinàndhesi in terra
3.
sas crapas sont ispainatas in sas ripas de su monte
Etimo
ltn.
*expaginare
Traduzioni
Francese
étendre,
répandre
Inglese
to spread
Spagnolo
esparcir,
derramar
Italiano
spàndere,
spàrgere,
diffóndere
Tedesco
ausstreuen,
verbreiten.
ispagiàre, ispagliài , vrb: ispazare,
ispaxae,
spalgiai Definizione
bogare sa pàgia, chèrrere sa pàgia de mesu de su laore po dhu chistire límpiu; nau de ccn. su si giare a bíere prus de su chi est, unu, fàere braga, fàere su pageri
Sinonimi e contrari
abentuai,
irghinitiare,
spalligai
/
abantai,
bragai,
ispallerai,
pazesare
Frasi
si che ispazat s'arzola iss'etotu: no cheret azudu ◊ a dedie fimus ispazendhe, a denote carruzendhe ◊ su laore in s'argiola ispagiavas si fut bentu in favore
2.
tandho, ca as oliàriu, ite ispazas si de su chi produit no ndh'assazas? ◊ sunt ispazendhe pro sos milliardos chi nachi tenent ◊ sos catziadores ispazant narandhe chi cun issos cunillos e sirvones ant pacu vida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépailler
Inglese
to separate wheat from straw,
to show off
Spagnolo
aventar,
jactarse
Italiano
spagliare,
brezzare
Tedesco
das Stroh entfernen von.
ispajolàre , vrb: ispogiolare,
ispojolare,
ispujolare Definizione
púnghere su pogiolu, o pojolu, asuta de s'origa
Sinonimi e contrari
iggannai,
irgangare,
ispaulare,
ispobiai,
ispojai,
sgraguenai,
spuinai
Frasi
apustis chi l'at dau su corfu a conca, a su porcu, pro che l'acabbare l'at ispojolau su trucu ◊ l'at ispojolau chin s'istillu ◊ ita est, procu, ca dhu bolint ispujai?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
égorger
Inglese
to slaughter
Spagnolo
degollar
Italiano
sgozzare
Tedesco
die Kehle durchschneiden.