A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbídu 2 , nm Sinònimos e contràrios bida | ctr. molte.

abbiduduídu, abbiduídu , avb Definitzione cun s'intentzione própriu de fàere una cosa, coment’e biendho o ischindho bene a ue portat su chi si faet Sinònimos e contràrios abbididamente Frases su male isse lu faghet abbiduduidu, no po ismarru! (G.Ruju)◊ l'at fatu rúere abbiduidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu consciemment, intentionnellement Ingresu consciously Ispagnolu intencionadamente Italianu consapevolménte, intenzionalménte Tedescu bewußt, absichtlich.

abbíere abbídere

abbifàche , nf: bifache Definitzione una genia de pane Sinònimos e contràrios ammenfache, coatza 1 Terminologia iscientìfica pne Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fouace Ingresu cake Ispagnolu bollo, pan Italianu focàccia Tedescu Fladen.

abbigài, abbigàre , vrb Definitzione pònnere su laore o sa linna a biga, fàere sa biga, su linnàrgiu; pònnere a muntone, subràbari Sinònimos e contràrios arremiarzare, assedare / acasidhai, acastedhare, ammuntonae, apillai, apirare | ctr. ispartighinare, spainai Frases teniant su lori abbigau in magasinu 2. su carru fut prenu de piciochedhus, istrintus e abbigaus che sardinedhas in su staredhu ◊ ant abbigau is líbburus in su sostri ◊ su trigu bèni triulau si abbigada me in s'arxola ◊ is annus si ammuntonant e in mesu si abbigant is arregordus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entasser Ingresu to shock Ispagnolu apilar, amontonar Italianu abbicare Tedescu anhäufen.

abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare, abrigare Definitzione pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru Sinònimos e contràrios aggrundhare, apigai, apogiai, arrundhare, crancare, frànghere, partare Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu se protéger, s'abriter Ingresu to protect oneself Ispagnolu ampararse, abrigarse Italianu ripararsi Tedescu Zuflucht suchen.

abbigèdha abbichèdha

abbighèdha abbichèdha

abbigiadórgiu , nm Definitzione bigiadórgiu, nau fintzes in su sensu de nuina, dies de pregadoria a unu santu Sinònimos e contràrios bigiadórgiu / billóngiu Ètimu srd.

abbigiànte , agt Definitzione chi est o istat a s'abbizu, ichidau, atentu e prontu po calecunu bisóngiu Sinònimos e contràrios abbizaghe, avillante Ètimu srd.

abbigiàre , vrb: abbisari, abbitzare, abbizai, abbizare Definitzione arrennèscere a bíere o intèndhere (o fintzes a cumprèndhere) a manera de atinare o atuare a ccn. cosa candho acontesset o fintzes innanti (s'impreat fintzes in forma pronominale); ischidare, passare de dormiu a ischidau Sinònimos e contràrios abbídere, abbillai, acatae, ischidare, saerare, sagamare, sapire Maneras de nàrrere csn: abbizàresi de una cosa, abbizàresi una cosa, abbizàresi chi…; a ti ndhe cheres abbizare!… = ma càstia a biri tui!…; su malàidu no si abbizat = no atuat, at pérdidu sos sentidos Frases mi abbitzo de mi atzapare in locu chi no connosco ◊ custos canes sunt distintos pro abbizare ◊ cudhos si nche fint abbizaos chi dego mi picabo sa merendha ◊ no ti abbizas chi cue bi at irballu?! ◊ mi apo abbizadu chi at intradu zente a s'ortu ◊ cosa ti as abbizadu istanote? ◊ est una cosa chi benit dae sene, chene mancu ti n'abbitzare ◊ canno cudhos si fint abbitzatos de s'istrantzu, l'aiant giuliatu ◊ fiza mia, ses prepotente chi non ti abbizas iscussiderada! ◊ sunt vetzos e si parent pitzinnos: a non si ndhe abbizare!…◊ su padronu est drommidu e non si abbizat de nudha ◊ chi mi ndi fuia abbisau, cussa trassa no dhi fut arrennéscia ◊ ti ndi furant sa cosa e mancu ti ndi abbisas! 2. a ite ora ti ndhe ses abbizadu? ◊ ndhe tia chèrrere abbizare a su pitzinnu, ma est chito 3. a ti ndhe cheres abbizare, ite pretesas chi tenet cussu muconosu?! ◊ a ti ne cheres abbitzare… e geo chi credia chi!… Sambenados e Provèrbios prb: iscuru a chie no si abbizat de su chi est! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'apercevoir, se rendre compte Ingresu to perceive Ispagnolu percatarse, darse cuenta Italianu accòrgersi, notare Tedescu bemerken.

abbígiu , nm, agt: abbizu Definitzione su abbarrare ischidaos, bigiandho; chi est ischidau e atentu Sinònimos e contràrios abbiza, lerta / abbistu Maneras de nàrrere csn: abbarrare o istare a s'a. = billai, èssere abbizu; dare abbizos = dare indíssiu, sinnales Frases mi los apo catzados ca mi so postu in abbizu ◊ làssami istare, chi babbu est in abbizu! ◊ sos pastores a denote arrumbavant a s'abbígiu tentandhe su tàgiu 2. candho benit in fizos, issa corcada in letu e tue abbizu a fàghere fascas! ◊ at fatu finta de drommire, ma est addurada abbiza ◊ ponzo su note pro die chi no ndhe paso abbizu ne dormidu ◊ cun totu chi apo mente abbiza, s'ànimu no mi bastat chi lu conte 3. in sas lútzigas pupias ti miro e no isco ite as pro chi abbizos no mi das de ischire chie sias (P.Muresu) Ètimu srd.

abbígu , agt, nm: abbrigu, aprecu, apricu 1, aprigu 1, oprigu Definitzione nau de logu, chi est apartau, tretu o cosa (ala de orroca, muru) chi podet badrare, inue no dhue tocat cosa chi istrobbat (bentu, abba, sole) e po no dha pigare faet a si pònnere e istare méngius; cosa po ammontu e fintzes arremédiu a calecunu male / èssi a s'aprigu de is àterus = dipèndhere in totu de is àteros, in s'abbisóngiu Sinònimos e contràrios bàrigu, crancosu, solianu / amparu, cuguzura, médiu Frases benidiche chin nois e làssala a s'abbigu de sas monteras sa laghinza girella ◊ dhi fait aprigu una mata ◊ s'apricu sou est unu concale 2. dàemi calchi abbigu! ◊ isetendhe a sanare ndhe at de aju, su póveru, a s'abbigu de sa suposta! ◊ si de Deu bos mancant sos abbigos, pagu balet sa fortza de su mundhu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu amparo, abrigo Italianu ridòsso, riparo Tedescu Schutz.

abbijàre , vrb Definitzione its, bizare?, agghejare? Frases passat sa note abbijendhe sas penas de su mundhu.

àbbila , nf, nm: abbile, àbbile, àbbili, àvile Definitzione unu de is pigiones prus mannos, papadore de petza / àbbila marina = àchili de pisci; acapiae s'àbbila = fàere 'meighina' (peràulas fortes) po chi s'à. no fatzat dannu a su bestiàmine Sinònimos e contràrios àchibi, ave Frases s'àbbile est lestra piús chi no bentu ◊ s'àbbile abbitat in sos montes altos ◊ s'àbbile bolat in altu isperiendhe in totue ◊ ancora faedhat forte e minetosu, che unu betzu àbbile in su nidu (A.Casula)◊ s'àbbile s'aferrat s'anzone intreu ◊ si ghetat a volu che àvile! ◊ in s’oru de mare s’intendhiant abbiles e caos a tírrios (L.Pusceddu) 2. candho est acapiada, s’àbbila non si podet pidigonae ca cinono si ndhe iscàpiat Terminologia iscientìfica pzn, aquila chrysaëtos Ètimu ltn. aquila Tradutziones Frantzesu aigle royal Ingresu golden eagle Ispagnolu águila real Italianu àquila reale Tedescu Steinadler.

abbilàdu , pps, nm: abbilau, ambilau Definitzione de abbilare; malandra, freadura sanada chi dhue at naschiu pilu diferente, biancu Sinònimos e contràrios freadu 1 / freadura, malandra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plaie Ingresu rub (bing) Ispagnolu matadura Italianu guidalésco Tedescu Wunde.

abbiladúra , nf: ambiladura Definitzione pilu nou chi, css. sa parte de sa carena, naschit in sa freadura sanada de un'animale Sinònimos e contràrios apiladura, brassanadura, fatzadura Ètimu srd.

abbilàltru , nm: abbilastru, albilastru Definitzione genia de pigione mannu papadore de petza Sinònimos e contràrios achilonedhu Frases sos abbilastros sunt sempre arrodiados a su mortorzu ◊ unu tempus inoghe che faghiant su nidu abbilastros pasteris e oe bi ant s'acorru àtera creze de astores (V.Falchi) Sambenados e Provèrbios prb: s'abbilastru no si tratenet a catziare musca Terminologia iscientìfica pzn, hieraëtus fasciatus Ètimu ltn. *aquilastru.

abbilàndra , nf: pilandra Definitzione genia de acapióngiu (fune) betau de su tzugu o de corros a peis de ananti de s'animale po no si che istesiare de su logu candho est iscapu Sinònimos e contràrios trebea Ètimu srd.

abbilandràre , vrb: apilandrare Definitzione pònnere sa bilandra a is animales iscapos po no s'istesiare, cosa chi si faet betandho una fune a corros o a conca (tzugu) de s'animale e a peis, o acapiandho su pei de ananti cun cussu de asegus Sinònimos e contràrios achilandrare, ambilare, ammilandrare, apegonai, archilare, corrapeare | ctr. ilbilandrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entraver Ingresu to shackle Ispagnolu atar, manear, trabar Italianu impastoiare Tedescu fesseln.