Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bòta , nf Definitzione cropu; cosa chi si narat po erríere, a befa / dare botas = nàrrere cosa faedhendhe a befe Sinònimos e contràrios colpu / botada, mofa Sambenados e Provèrbios smb: Botta Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu coup, boutade, moquerie Ingresu banter Ispagnolu golpe, broma Italianu bòtta, mottéggio Tedescu Schlag, Spott.

bótu 1 , avb: buta Definitzione de botu = de istrémpiu, a corpu Frases candu dh'ant bistu si ndi funt pesaus de botu ◊ mi ant de botu giradu sas palas! ◊ m'ischidesi nervosu de unu botu ◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ mancai surpréndiu de buta, candu su cuadhu si est postu a curri, no si fiat pérdiu de ànimu ◊ comente apo bidu deai, mi ndhe peso de botu, curro a sas bestes e mi pijo totu Sambenados e Provèrbios smb: Butta Tradutziones Frantzesu brusquement, tout à coup, soudainement Ingresu suddenly Ispagnolu de repente Italianu di scatto, all'improvviso Tedescu plötzlich.

cannonàda , nf Definitzione cundhutu de cannones; isparu de cannone; cosa chi essit a fortza de tubbu o àteru deasi / c. de gisterra, de latrina Sinònimos e contràrios cdh. cannunata Frases cannonis si narant is tubbus de terra o de prumbu chi formant sa cannonada de sa gisterra 2. surdu che picu, no intendhes mancu sas cannonadas! 3. s'abba de s'urrubbineto essit a cannonada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de canon Ingresu cannon shot Ispagnolu cañonazo Italianu cannonata Tedescu Kanonenschuss.

capedhàda , nf Definitzione saludu fatu cun su capedhu; cropu giau a capedhu, briga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grand coup de chapeau, chapeau plein Ingresu clanger Ispagnolu sombrerazo Italianu scappellata, cappellata Tedescu Hutabnehmen.

colàda , nf: colata Definitzione su colare, su passare; su logu inue si passat o un'iscuta de tempus, un'intrada una essia lestra a unu logu; unu tanti; una manu (de trebballu), una lómpia lestra, faendho trebballu / èssere in c. = aundi si passat o si depit passai, candu si passat, passendi Sinònimos e contràrios passera / atraessada, passada, trasida Frases a domo sua bi so intradu una colada ◊ s'ortu est in colada, a oru a caminu!, e bi so intradu nessi a compidare 2. una colada de zente irbaia bi est in totue 3. in binza bi cheret dadu una colada de tzapu, nessi pro s'erba meda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu passage, donner un coup de… (chiffon, fer, ect.) Ingresu rub, passage, soup Ispagnolu pasaje, paso Italianu passata Tedescu Seihen.

cólpu , nm: corfu, corpu, crofu, cropu Definitzione sa ferta e s'istóchidu o tzàchidu chi si faet iscudendho cun calecuna cosa, móvia de botu, totu a una borta; cosa chi arrennescet bene meda prus che àteru candho est difícile / min. colparedhu, corpighedhu, cropighedhu Sinònimos e contràrios acirrada, acollada, addobbu, afracada, afurconada, assuprida, ibbatulada, irbirroncu, isdobbiada, lómpia, tzacada / isparu, tiru, tzocu / gofu Maneras de nàrrere csn: dare, iscarrigai, leare corpos, leare a corpos, intèndhere corpos; corpu dadu a manimbesse, a totu codhu, a rasigadura, firmu, in prenu; torrare su c. = corpare a unu chi ti at corpadu (prus che àteru, deretu, apenas retzidu deretu torradu); corpu de punnigosu, de pedra, de fuste, de farci, de ferrus = corpu dadu a punnigosu, a perda, e gai; corpu de telèfono = telefonada; corpu de balla = balla, isparu; corpu de língua = peràulas pesantes, chi ofendhent; corpu de àcua = próida, refrigada de àcua; corpu de aera = bentixedhu friscu chi cassat a unu candu est insorau; corpu de tússiu, de boxi = su tzocu o sonu chi si faghet tussindhe, faedhendhe; corpu de gagaju = zenia de brincu de sa boghe chi si faghet cun s'irguzu comente si pronúntziat sa /c/ oclusiva velare surda o fintzas sa /f/ in tzertas bidhas (es. su ’ane, sa ’astanza = su cane, sa castanza; sa ’émina, su ’ocu = sa fémina, su focu); fuedhai a cropus a cropus = brinchendhe su sonu de /c/ o de /f/ comente faghent a logos (su ’asu, sa ’émina = su casu, sa fémina); colpu de Vènere = zoghendhe a manzíngula, est candho essint paris totas bàtoro números diferentes: est sa cumbinada menzus; avb. (bènnere, fàghere, e gai) a corpu, totu a unu crofu = totu paris, a una borta, totinduna; fàghere a corpu e ista = puntu e mortu; fàghere corpu malu feri ’ene = fàghere carchi cosa de una manera irballada, pagu zusta, e andhare in bonu gai etotu; fàghere a corpu innanti = fàghere innantis, lòmpiri a ccn. logu prima de un'àteru; tratu su colpu = fatuvatu, dónnia tantis; piscare in cropu a ccn. = segudàrelu, tènnere o agatare faghindhe su dannu; in su corfu/corpu de sa messera, in corfu ’e note = in su grofu de sa messera, in su menzus messare, intremesu de noti, a note russa, a noti incrófia, a note manna Frases portale mannu, s'úrtimu corfu ti lu dat sa ruspa pro sa piatza de sa libbertade ◊ aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora dai su caldu a su fritu ◊ faiat andhae su fuste noischedhosu cun cropos furiosos a cantu essit ◊ a su corpu chi li at dadu lu at fatu rúere 2. pissighit su polcavru, partit su colpu e fadhidu si l'at! ◊ a custu corpu de boxi totus si funt unius 3. no mancat mai calchi colonellu chi est meledendhe calchi colpu de manu 4. tratu su colpu, pigaiat su frade a montes, o su babbu, a cumpidare o a che li pigare su recatu ◊ tratu su colpu, chenaiant umpare 5. bellu pisedhu…: a sa mama li torrat su corpu!◊ candho paret chi l'apant fata franca, lis faghet a corpu innanti e los buscat gai etotu, a sos furones ◊ sos barratzellos fachenne sa posta a sos bardaneris fint aconcatos a tratènnere fintzas a los piscare in cropu ◊ in làmpadas sa zente fit in su corpu de sa messera e no fit pessendhe a sas festas ◊ custu est su corfu de su molinzu e no fachet a pasare! 6. bosatrus fuedhais a cropus a cropus peus de is santuidesus! Sambenados e Provèrbios prb: a unu corpu no si ndhe segat s'àrbure Tradutziones Frantzesu coup Ingresu strike Ispagnolu golpe Italianu cólpo, bòtta, percòssa Tedescu Schlag.

corfichédhu , nm Definitzione min. de corfu, cropighedhu Tradutziones Frantzesu petit coup Ingresu small blow Ispagnolu golpecito Italianu pìccolo cólpo Tedescu kleiner Schlag.

corriàda , nf Definitzione cropu, iscrabigada de corria, de aciotu Sinònimos e contràrios aciotada, iscorriada, nerbiada, zironiada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de fouet Ingresu lash Ispagnolu azotada, latigazo Italianu staffilata Tedescu Knutenhieb.

dobbàda , nf Definitzione cropu prus che àteru giau de malesaura Sinònimos e contràrios abbrúnciu, addóbbida, atumbada, atzapulada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup accidentel Ingresu casual stroke Ispagnolu golpe accidental Italianu cólpo accidentale Tedescu zufälliger Schlag.

farrancàda, farrancàra , nf: afrancada, farruncada, francada, franchiada Definitzione cropu de farranca; tanti de cosa chi istat in d-una o fintzes duas manos unias; unu tanti pagu precisu / francada de agiudu = betada de manu azuendhe Sinònimos e contràrios apuinada, brancada, frascada, manada / giunta / farranca 2. custa mi paret una francada de macos,sarvamentu! ◊ at ghiradu una bella francada de linna a su fogu ◊ pongat sa pingiada de s'àcua e ghetidinci una farrancada de sali! ◊ totu cudha cosa mi l'aggantzaia a franchiadas ◊ dèu a fusteti custa cosa si dha pagu cun su dinai totu a una farrancara 3. sunt andhados pro li dare una francada de agiudu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de patte, poignée Ingresu blow with a paw, handful Ispagnolu patada, puñado Italianu zampata, manciata Tedescu Tatzenhieb, Handvoll.

frenàda , nf Definitzione su frenare, sa firmada chi si faet frenandho, fintzes singiale in terra de comente si est frenau Frases at fatu una frenada, cussa màchina, chi at lassadu fintzas sas sinzas de sas gommas in terra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de frein Ingresu braking Ispagnolu frenazo Italianu frenata Tedescu Bremsen.

frusciàda , nf: (fru-sci-a-da) Definitzione su fruschiare, surbiada Sinònimos e contràrios frúschiu, frúschida Frases su bentu est minetosu cun frusciadas e sonos de terrore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de sifflet Ingresu whistling Ispagnolu silbido Italianu fischiata Tedescu Pfeifen.

fusilàda , nf: fusilata, fuxilada Definitzione isparu fatu a fousile Sinònimos e contràrios archibbusada, busilada, foconada, scupetada Frases l'at iscutu una fusilada ◊ s'intendheit s'istràchidu forte de sa fusilada ◊ su ràndhine iscudiat a sos bidros e tzocaiat che fusiladas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de fusil Ingresu gunshot Ispagnolu fusilazo Italianu fucilata Tedescu Gewehrschuß.

ifrundhàda , nf: irfrundhiada Definitzione cropu de frundha, pedra iscuta a frundha Sinònimos e contràrios frundhata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de pierres Ingresu sling stroke Ispagnolu hondada, hondazo Italianu fiondata Tedescu Schleuderschlag.

illatigàda , nf Definitzione cropu giau a làtigu Sinònimos e contràrios aciotada, afuetada, fusticada, iscorriada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de fouet Ingresu lash Ispagnolu latigazo, azote Italianu sferzata Tedescu Peitschenhieb.

illinnarjàda , nf Definitzione cropu giau cun nae de linna Sinònimos e contràrios colpu, ilbarriada, irbirroncu, irrugada, irruncada, irzarriada Frases illinnarjada de fuste Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de bâton Ingresu blow (with a cudgel) Ispagnolu paliza, varapalo Italianu legnata Tedescu Stockschlag.

incorràda , nf Definitzione bultzone de boe, cropu o iscaviada chi is boes giaent cun is corros, mescamente movendho sa conca a corpu Sinònimos e contràrios incorradura, sigorrada / cdh. incurrata, ttrs. iscurrada Frases candho muschinzas in su tirighinu timent totu s'incorrada frusca (G.A.Cossu)◊ a s'incorrada su boe ndhe at betadu s'antarile ◊ sos boes ant leadu su cane a incorradas ◊ baidindi candu passant is bois, no nd'ingollas calincuna incorrada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de cornes Ingresu goring, header Ispagnolu cornada Italianu cornata, cozzata Tedescu Hörnerstoß.

incricàda , nf Definitzione su incricare 1 / dare, fàghere un'i. Sinònimos e contràrios acadriada Frases su carru armadu cun d-una incricadedha ebbia frazat unu bidone de binzina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup d'accélérateur Ingresu acceleration Ispagnolu aceleración Italianu accelerata Tedescu Gasgeben.

innàdu , nm Definitzione cropu de ischina, móvia de sa carena coment'e nadandho / avb.: a innadu = cun unu corpu de ischina, móida a incannadas Sinònimos e contràrios ischinada Tradutziones Frantzesu coup de reins Ingresu blow with one's back Ispagnolu espaldazo Italianu schienata Tedescu Rückenstoß.

innerbiàda , nf: innerviada Definitzione su innerbiare; cropu de nérbiu Sinònimos e contràrios ischirriolada, iscorriada, nerbiada Tradutziones Frantzesu coup de nerf de bœuf Ingresu lash Ispagnolu latigazo Italianu nerbata Tedescu Peitschenhieb.