Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

chinchinnàre , vrb Definitzione aprontare, cuncordare bene meda, pònnere is chinchinnos Sinònimos e contràrios allaputzai, cumpòniri, cuncodrai, mudai Frases chinchinnare s'aradu pro arare Ètimu ltn. concinnare Tradutziones Frantzesu préparer soigneusement Ingresu to prepare with ability and care Ispagnolu preparar con cuidado Italianu preparare con abilità e con cura Tedescu geschickt und sorgfältig vorbereiten.

contibízu , nm: contifizu, contipitzu, contipizu, contivígiu, contivizu, contivixu, cuntivígiu Definitzione incuru, cabu, atentzione in su fàere o tènnere is cosas; cosas de fàere, impreu, cosas de atentzionare, de pentzare, fintzes pistighíngiu, pentzamentu / pònnere, parare c. Sinònimos e contràrios atendéncia, atendimentu, contiverju, cunviu, fracongia, impíciu, imprastu, incuru, manígiu, oloidura, pensamentu / cdh. cuntivíciu | ctr. abbandhonu, irbandhonu, iscontipizu, trascura Frases no est a pompiare su pizu de sa cara in sa fémina, ma sa salude, s'onestade, su contipizu in totu ◊ si no bi at contivizu, su dinari bolat che su fumu ◊ so andhadu cun grandhe contivizu chirchendhe ◊ contivizu apo a tenner de ti amare de cantu mi aggradesses e t'istimo (M.Murenu)◊ est ómine de grandhe contivizu ◊ in sas cosas bi cheret contivizu ◊ para contivígiu chi no si seghet sa soga chi filas!◊ sa maistredha dhue poniat contivixu po inditae is cosas a is piciochedhos 2. canno sa zustissa tocat a s’ispessata in domo tua, macari no apas furatu, carchi cuntipitzu ti assennet semper ◊ cumintzendhe a mancare s'oro candho ancora restait de fraigare su turrione, su zuighe rueit in contivizu mannu chi ndhe perdeit finas su sonnu ◊ fit ponendhe contipizu a sa muzere pro ammaniare su locu ◊ ghirabant a bidha e abbarrabant su secherru, chin su contipizu de torrarent a s'impreu 3. sa mancada de su babbu l'aiat lassadu bàrriu de contivizos ◊ est tribagliendhe e vivindhe in mesu a tantos duros contivizos ◊ su pitzinnu zuchet sa bússia a isticu de milli contipizos Sambenados e Provèrbios prb: chie at contivizu no dormit Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu diligence, soin, tâche Ingresu care, task, industry Ispagnolu celo, esmero, encargo Italianu diligènza, premura, operosità, incombènza Tedescu Fleiß, Eifer, Auftrag.

contifizàre , vrb: contipizare, contivigiare, contivizare, cuntipizare Definitzione atèndhere a calecuna cosa o a unu cun contivígiu, tènnere contu una cosa, unu bene, a ccn., incurandhosindhe, faendhondhe contu; fintzes fàere impresse, tènnere coidu Sinònimos e contràrios atèndhere, oloire | ctr. irbandhonare, lassai, sbandonai Maneras de nàrrere csn: contivizare s'interessu, sa memória, contivizare s'ortu, sa binza, su bestiàmine, sa domo; contipitzàresi pro ccn. = pentzai a ccn. pro su chi dhi podit bisongiai Frases su contifizu in persone benzat pro contifizare! ◊ is féminas bolent contivigiadas! ◊ abertiat sos teracos de tentare e contipizare ◊ prima chi noche furent terra e mare est menzus a contipizare ◊ deviat torrare a sos impignos e sighire a contivizare su trabàgliu ◊ a chie che as a ti contivizare como chi ses malàidu? ◊ s'àrbure mia fit dada tentu e contivizada ◊ azis isvirgadu ésitos bonos candho bos sezis contivizados 2. non bos cuntipitzetas pro mene! 3. contipiza ca non bi at tempus de pèrdere! Sambenados e Provèrbios prb: a chie contivizat no mancat su pane Tradutziones Frantzesu avoir soin, soigner Ingresu to take care Ispagnolu cuidar Italianu aver cura, gestire, seguire Tedescu sich kümmern.

cruvennàre , vrb: culvenare, cuverenare, cuvrenare, cuvrennare Definitzione tènnere a contu a manera de no àere dannu, de no pigare fritu o àteru male, giare educatzione a is fígios; cricare de cuare a ccn. o ccn. cosa a manera chi no si biat, chi no s'ischípiat chie dh'at fata Sinònimos e contràrios cuberrare*, resguardaisí Frases ispero chi laghinza e madrigadu suta a pastore bonu ti culvenes ◊ sos pitzinnos, si ti ndhe pesas tue, no ti podent istare cuvrennados: cantu isto in linna, istàdebbos colcados! (G.Marras)◊ fimus iscultzos e male cuverenados, ma no bidiamus s'ora de ciogare ◊ candho proet cun ite bos cuvrenades? 2. in sa gruta culvenamos luego sos regalos ◊ est cuverenada in sinu de sa natura 3. sos inimicos nostros fint prontos a lu costodire e a lu cruvennare pro s'issàssinu chi aviat fatu a nois ◊ s'irballu l'aiat fatu su mastru, ma pro cuvrenare a isse ant dadu sa curpa a nois Tradutziones Frantzesu se préserver Ingresu to take care of oneself Ispagnolu cuidarse Italianu riguardarsi Tedescu sich schonen.

cúra , nf Definitzione su chi si faet po sanare una maladia o unu css. male, mescamente sa meighina chi si leat; incuru, contivígiu o pentzamentu po calecuna cosa Sinònimos e contràrios medichina / atenscione Maneras de nàrrere csn: fàghere sa cura de sa ua, de su sole, de su mare, e gai; giare a cura a unu, una cosa = tènnere contu Frases si che fint inserrados in cantina ca sa meighina de su binu fit crétida sa cura! ◊ est unu male chi no bi at cura 2. est unu picioconi sanu e inconconiu, ma, chi no donat cura, is féminas dhu torrant a s'ossu ◊ a piciochedhu fut a giare a cura una craba Ètimu ltn. cura Tradutziones Frantzesu traitement Ingresu care, cure Ispagnolu cura, cuidado Italianu cura Tedescu Kur, Behandlung.

durítu , nm Definitzione genia de dificurtade chi a unu dhi paret de tènnere o de dèpere àere cun àtera persona coment'e timendho de dhi giare istrobbu, de ndhe dhi pàrrere male, unu pagu coment'e bregúngia, fintzes Sinònimos e contràrios duda, durita, duténtzia, dutu / dobidori, trancaillu | ctr. alidantza, atrevimentu, atzilia Frases ndhe tenzo duritu a li pedire cosa, ca bisonzat a isse etotu ◊ de piagheres mi ndhe ant fatu àteros e ndhe apo duritu a los presiare torra! ◊ si as bisonzu, beni, no ndhe apas duritu! ◊ no apo duritu perunu de nàrrere chi…◊ cussos no ant duritu mancu de sas criaduras! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu précaution, hésitation Ingresu qualm, hesitation, care Ispagnolu consideración, sumisión Italianu riguardo, soggezióne, esitazióne, rèmora Tedescu Befangenheit, Hemmung.

impígnu , nm: impinnu, impínniu Definitzione su impiciare in o a calecuna cosa, èssere ocupau faendho calecuna cosa; genia de decisione, impromissa de fàere o de pònnere contivígiu a fàere o a s'interessare de calecuna cosa Sinònimos e contràrios impíciu, improminsa Maneras de nàrrere csn: fàghere una cosa a bell'impinnu = cun incuru mannu; pane de i. = pani de scèti chi si fait po impromissa a unu santu; bogaresiche o catzàresi s'impignu = muntènnere sa promissa, sa peràula (ctr. secare s'impinnu); puntillosu in sos impinnos = pertzisu, chi los muntenet, chi no fartat Frases a bell'impinnu mezorendhe tancas, sas robbas chi solia pasculare 2. sos pisedhos sunt lestros a promítere, ma no si ammentant de si che bogare s'impignu ◊ su de èssere indhedha no podet secare s'impinnu de s'amore! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engagement Ingresu engagement, care Ispagnolu empeño, compromiso Italianu impégno Tedescu Verpflichtung.

impipài 1, impipàre , vrb Definitzione importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione Sinònimos e contràrios afutire, strafudhai, strufudhire Frases benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana! 2. si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu! Ètimu itl. impiparsene Tradutziones Frantzesu se ficher de Ingresu not to care Ispagnolu tener sin cuidado, importar un comino Italianu infischiarsi Tedescu pfeifen.

importài , vrb rfl: importare Definitzione interessare, àere importu; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa, fàere finta de nudha; giare múngia, matana, costare pelea e impícios fintzes in su sensu de cosa chi tocat a fàere Sinònimos e contràrios afutire / interessai Frases no t'intris in cosa chi pagu t'importat! ◊ faedha in artu ca importat a mie puru su chi ses nendhe! ◊ no mi ndi est importau nudha! ◊ no t'importet su chi faghent sos àteros: tue no toches cosa anzena! 2. isse de bois si ndhe importat! ◊ commo chi ti est passau cada briu ti ndhe importas de punnas galanas! ◊ issu si ndhe importat, de custas cosas! ◊ su mastru est semper brigàndhelu, ma su pitzinnu si ndhe importat ◊ ti ndhe importat: candho sa cosa est pulia podent pessare su chi lis aggradat ◊ Ziranu, importadindhe! ◊ de su bentu mi ndhe importo, sétzidu in domo iscaldíndhemi! 3. za ti est importadu, oe, totaganta die carrendhe brochetos a codhu!…◊ za li est importendhe cuss'istúdiu, sempre a tzufu a líbberu!… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu importer, s'en ficher Ingresu to matter, not to care Ispagnolu importar un comino Italianu importare, infischiàrsene Tedescu ankommen, pfeifen (auf).

incúru , nm Definitzione pentzamentu, interessamentu po calecuna cosa, su chi si faet po contivigiare css. cosa o chistione / leare cosas, chistiones a pagu i. = lassèndhelas a comente cherent andhare Sinònimos e contràrios contibizu, pensamentu, smeru | ctr. discóidu, mindhafutia Frases at lassadu andhare sena incuru su cane a intro de bidha ◊ ses cuntentu de drimpire a s'impreu chin incuru ◊ no fatat vostè puru a si leare a totu a pagu incuru! ◊ cussu no tenit incuru de nisciuna cosa ◊ si ndi pigant pagu incuru, issus! ◊ po pagu incuru ndi arruit sa teulada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu soin, diligence, intérêt Ingresu interest, care Ispagnolu celo Italianu cura, diligènza, accuratézza, interessaménto Tedescu Pflege, Sorge, Fleiß.

labàe!, labài! , iscl: lobai, labei Definitzione est vrb. chi si ponet solu in forma de impr. o cong.: lah!, laba!, leba!, lebit!, labai!, allabai!, lebat!, lebint!, leit!, allà!, po mòvere o pedire s'atentzione de s'àteru Sinònimos e contràrios abbadiai, annotare, apompiai, castiai, mirai / allapat!, lage! Frases lah su chi at basau sa coa de su cuadhu! ◊ labai it'arrori mau! ◊ labaidha, dhu prandit, s'ómini, cussu pagu pagu de minestra!…◊ acostai a sa màchina, labai, aràngiu baratu portaus! ◊ e labai bèni ca dèu si dhu nau ◊ tzia Maria, iscusimí, lebit, si dh'apu fata dispraxi! ◊ labai, piciocas, una cosa si avertu! ◊ leit, mammai, dhu bit ita mi funt fendi?! ◊ labei chi est légiu! ◊ ajó, portaus préssiu bellu, labai! Tradutziones Frantzesu regarde! Ingresu take care, attention Ispagnolu ¡mira!, ¡cuidado! Italianu attenzióne! Tedescu Vorsicht!

penciaméntu , nm: apensamentu, pensamentu, pentzamentu, pesciamentu, pessamentu Definitzione s'atividade de sa mente, is ideas chi si cunsiderant e cuncordant; idea firma de candho si timet o si bolet calecuna cosa Sinònimos e contràrios immaginamentu, ispispinzu, pensada, penseri, pensu / agiu, apinnicu, arraolu, ildinu, intabatzu, pedighinu, pedine, pestighinzu / ttrs. pinsamentu | ctr. assussegu Maneras de nàrrere csn: afinare su pentzamentu = pentzai prus a fundu, cun prus precisioni; bèniri in p. = bènnere s'idea a conca; nàrrere, fàghere a p. = fuedhai, fai sentza de isciri sa cosa, a brétiu, isceti po comenti unu si dha pentzat; leàresi p., learesila a p. = tènniri coidu, arriolu, pigaisí p.; àere p. de calecuna cosa o chistione = pensare cun pinnicu, cun oriolu a calecuna cosa; bogaresiche unu p. = fai su chi unu teniat pentzamentu de depi fai (e aici no dhui pentzat prus); servire a unu a p. = bene meda, chirchendhe de ndhe cumprèndhere cun antibitzu ite cheret s'àteru Frases in custu puntu meda apo pecau in òperas e in malu penciamentu ◊ totus funt po tui is pentzamentus chi formu! ◊ fissa ti giuto ancora in pensamentu! ◊ chentu pessamentos li mulinabant in conca ◊ est arroliendu ma no arrennescit a callai pensamentu ◊ li est bénniu unu pessamentu a conca ◊ l'afinat su pessamentu candho depet fàghere una cosa de remédiu! ◊ de su pentzamentu no mi ndi andas mai, tui! ◊ non t’intret in coro custu pesciamentu tortu! (Bb) 2. za mi ndhe ses ponindhe de pessamentos in conca, fizu meu!…◊ bai, immoi, ninnedhu: mammai at a èssi in pentzamentu! ◊ no bos pichedes pessamentu si istento! ◊ no istes in tristura, ne in dispiaghere o pensamentu! ◊ lu tenzo a pessamentu a fàghere cussa cosa ◊ petzi bi cheriat cussu pessamentu puru, como!…◊ apo comporadu su regalu pro s'isposonzu de fizolu tou: e bogadu cussu pessamentu! 3. dèu gei dh'apu cumpréndia, mi dh'apu fata a pentzamentu! ◊ no faedhedas a pessamentu, candho no ischides! 4. cussu trancuillone no si leat pessamentu! 5. no bi at bisonzu de l'irvapiare, ca mi servit cun su pessamentu! (G.Ruju)◊ a maridu meu lu servo a pessamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pensée, souci, sollicitude Ingresu thought, care Ispagnolu pensamiento, preocupación Italianu pensièro, preoccupazióne, sollecitùdine Tedescu Denken, Gedanke, Sorge.

remínu , nm: riminu Definitzione genia de ibertu, lestresa, coidau chi si ponet po fàere sa cosa, a bortas fintzes tropu Sinònimos e contràrios coidade, coidu, impenza, oloidura, pressi, tarea / furighedha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hâte, sollicitude, zèle Ingresu care, engagement Ispagnolu prisa, urgencia, cuidado Italianu premura, sollecitùdine, impégno Tedescu Eile, Raschheit, Eifer.

strafudhài , vrb: strufudhai Definitzione importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu Sinònimos e contràrios afutire, impipai 1, strufudhire Frases si ndh'est strufudhau Tradutziones Frantzesu se ficher de Ingresu not to care Ispagnolu pasar, tener sin cuidado Italianu infischiarsi Tedescu pfeifen auf.

«« Torra a chircare