irrutiàre , vrb Definitzione trebballare sa terra de no èssere prus unu rutiu Sinònimos e contràrios rúpere Frases cherzo sa terra mia pro l'irrutiare e la pienare a binza e àrvures de olia Tradutziones Frantzesu défricher Ingresu to break up Ispagnolu roturar Italianu dissodare Tedescu urbar machen.

isaligàre , vrb: isargare Definitzione mundhare, pinnigare s'àliga de su logu po dhu fàere límpiu; marrare, tirare s'erba de mesu de sa cosa prantada, arregòllere o prugare sa malesa Sinònimos e contràrios disargare, illansanare, irderbai, isciligare, munnuzare | ctr. imbratare Frases cheret isargada sa carrela, finas ca colat sa portessione ◊ no bastamus mancu a isargare, in custu logu, de cantu che carrant arga sos bentos! 2. eallu a babbu ingruxadu, isarghendhe su trigu aupadu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nettoyer, émonder Ingresu to clean up Ispagnolu relimpiar, limpiar, mondar Italianu ripulire Tedescu reinigen.

iscampiài , vrb: scampiai Definitzione fàere límpiu unu logu de sartu, fàere a logu campu; nau mescamente de s'aera candho si che pesant is nues o fintzes candho si faet lughe su mengianu Sinònimos e contràrios isclarire, ispalaciae, ispanigai, orbesci Frases a fai su narboni bollit nai a iscampiai su buscu, limpiai sa terra, abbruxai sa linna po podi arai e seminai 2. candu proit abarraus in sa barraca finas a iscampiai ◊ a pagu a pagu fiat iscampiendu: calàt su bentu e is nuis curriant ◊ su tempus malu est durau una mes'ora e pustis at iscampiau ◊ at iscampiau e si bit su soli Ètimu ctl. escampiar Tradutziones Frantzesu se rasséréner Ingresu to clear up Ispagnolu serenarse, despejarse Italianu rasserenarsi del tèmpo Tedescu sich aufheitern.

ischidàre , vrb: ischitare 1, iscidae, iscidai, ischirae, issidare, schidai Definitzione acabbare de dormire; fàere passare o leare su sonnu, cricare de èssere prus abbistos, prus atentos / ind. imp. 1ˆ p. pl. ischidaemus Sinònimos e contràrios abbeltudare, abbitzare, irvertudare, isvizuliare, sciambullai, seguzare | ctr. dormire Frases tocat a ischidare chito su manzanu pro fàghere faina ◊ l'ant drommidu pro lu operare, s'iscuru, ma no bi at ischidadu ◊ si ndh'est ischidadu assuconadu ◊ su pitzinnu pariat ischidannesinne ◊ su pipiu paret iscidandhosindhe ◊ su megnanu mi ne issidant is pudhos cantanno 2. est arrivada s'ora de ti ndhe ischidare e de mustrare sa cara! ◊ prova a ti ndhe ischidare, o terra mia: promissas e isperas no isetes! ◊ fàghedi pagos passos ca t'ischidas! Ètimu ltn. excitare Tradutziones Frantzesu réveiller Ingresu to wake up Ispagnolu despertar Italianu svegliare Tedescu wecken.

isciunterrài , vrb Definitzione bogare de asuta de terra; bogare a pígiu Sinònimos e contràrios iscarragiare | ctr. carragliare, incarralzare, sunterrai Frases ndi ant isciunterrau su mortu 2. ndi as isciunterrau una chistioni giai iscaréscia Tradutziones Frantzesu déterrer, exhumer Ingresu to dig up, to exume Ispagnolu desenterrar, exhumar Italianu dissotterrare, esumare Tedescu ausgraben.

isclarài , vrb: iscrarai Definitzione fàere craru, bogare a craru, fàere prus in colore craru (o fintzes ispiegandho cosa a foedhos)/ iscrarai sa boxi = ispertai sa boxi Sinònimos e contràrios ilgiarare, isclarire, iscrariai*, ispanigai, scampiai / ispiegare Frases oi su mengianu est imburrascau: funt is otu e no at iscrarau ancora ◊ as a biri un'ispéndula de luxi e s'ànima ti at a iscrariai ◊ unu lampu at iscrariau su logu 2. candu eus iscrarau sa coja portamu una fardeta imprestara! ◊ est un'argumentu difítzili a isclarai Tradutziones Frantzesu éclairer, faire jour Ingresu to light up, to clear Ispagnolu aclarar, clarear Italianu schiarire, illuminare, albeggiare Tedescu aufhellen, erleuchten, dämmern.

isclarída , nf: iscraria 1, iscrarida, ixarida Definitzione su àere iscrariu s'aera, nau siat po s'iscuru e siat po is nues chi s'istésiant e lassant intrare prus lughe; su àere fatu o su fàere una cosa prus crara Sinònimos e contràrios artziada, ilgiariada, iscrariada, ispalatada, ispannuscada, scampiamentu Frases est essidu su manzanu a s'isclarida de s'orizonte ◊ sunt tucaos a s'impudhile e a s'iscraria che fint a mesu caminu ◊ a s'iscrarida de s'aera est essidu s'arcubbalenu 2. a su móbbile li cheret dadu un'iscrarida ca est tropu cotu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éclaircie Ingresu clearing up Ispagnolu escampada, claro Italianu schiarita, rasserenaménto Tedescu Aufheiterung.

isclaríre , vrb: iscrarire, sclariri Definitzione fàere prus craru, nau pruschetotu de su chelu candho abbarrat límpiu de nues Sinònimos e contràrios ilciarire, illaschiare, iscampiai, ispalaciae | ctr. annuai 1, imbujare Frases s'aera a manzanu fit annuada ma a bortaedie che at iscraridu ◊ custu colore est tropu cotu: cheret iscraridu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éclaircir Ingresu to clear up Ispagnolu clarear Italianu schiarire Tedescu aufhellen.

isconsiminzàre, isconsimizàre , vrb: iscosciomingiai, iscossiminzare, iscossimizare, iscossomingiai, iscussimintzare, iscussiminzare, scoscimingiai Definitzione bogare de pare, iscosciare, illascare, guastare male una cosa, nau mescamente de is peis o cambas de unu trastu; fàere dannu Sinònimos e contràrios destrui, dissantarare, ildeossare, irgangalistae, isbabbarrare, iscadapiare, iscunsertare, istracassare, istraessare, scannugai, scosciai | ctr. conziminare, ingrauciare Frases si che la fúrrias gai, cussa cradea l'iscossiminzas, totu! 2. donzi note l'iscrujuraiat s'àitu e chin sa robba l'iscussimintzaiat su semenatu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dégonder, disjoindre Ingresu to unhinge, to break up Ispagnolu romper, destrozar Italianu sgangherare, sconnèttere Tedescu aus den Angeln heben, aus den Fugen bringen.

iscrariài , vrb: iscraricare, iscrarigare, scrarai Definitzione fàere craru, prus craru, chi si potzat bíere méngius, fàere lughe / primu de i. = innantis de fàghere die Sinònimos e contràrios aclarai, acrarire, allucorare, ilciarire, illuchèschere Frases fiat ora de orbesci e fiat iscrariendu ◊ su manzanu fit comintzandhe a iscrarigare ◊ sa luxi iscràriat su logu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éclaircir Ingresu to light up, to clear up Ispagnolu alumbrar Italianu rischiarare Tedescu erleuchten.

iscrèdere , vrb: iscrèere, iscrètere, iscrèiri, iscrere, scrèiri Definitzione prnl., lassare o acabbare de crèdere, no crèdere prus a sa cosa chi unu est ibertandho, no crèdere ca si biet sa cosa comente est / pps. iscréditu, iscréitu, iscrétidu, iscrétiu / iscrei a unu = fai a manera chi no pentzit prus a sa cosa chi fiat abetendi Sinònimos e contràrios disaprensionai, discrèiri Frases mi fia iscreindhe candho apo bidu chi fizis istentendhe ◊ bah, dèu mi ndi andu, ca madiru miu si at a èssiri giai iscrétiu! ◊ aspetamus galu, ca mancari siat tardu no est ora de iscrèdere ◊ passeit unu bellu pagu de tempus e incumintzeit a s'iscrètere ◊ su mardiedu si depit portai aillargu de is angionis istitaus po si nd'iscrei 2. dónnia tantu mannant a calicunu a s'iscrèere, a preguntare, a ischire sas intentziones de cudhos malintrannados 3. cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ne plus attendre après avoir vainement attendu Ingresu to give up weating vainly (after a long time) Ispagnolu descreer Italianu sméttere di aspettare dópo aver attéso invano Tedescu nach einer langen Wartezeit, das Warten ablassen.

iscumentàre , vrb Definitzione isconciare, betare apare (nau de màniga, èssere lasca, mòvere aintru de s'ogu de sa ferramenta) Sinònimos e contràrios irfàchere, isciasciai, isconciare, iscunsertare, isordulare | ctr. cumentare Frases sos coros cherent provaos e, candho benit, sa prova iscumentat cantu bi at ◊ irfriguraos in cada mermu, in cust’ísula nighedha che atramentu, iscumentant su rànchiu mutricore ◊ s'àinu chi t'iscumentet, a tie solu! 2. seo andhau a su ferreri po mi fàere una pariga de cotzas po mi cumentare su marrone, ca dhu tenio totu iscumentau (M.Deiana) Tradutziones Frantzesu effarer, disjoindre, défaire Ingresu to break up, to destroy, to dismay Ispagnolu deshacer Italianu sgomentare, sconnèttere, disfare Tedescu erschüttern, aus den Figen bringen, zerstören.

iscumpassàre , vrb Definitzione agiummai coment'e fàere a cumpassu: abbaidare bene a s'atenta Sinònimos e contràrios iscodrignare, palmizare Frases sos pilos canos chi mi apo agatadu mi los apo iscumpassados rie rie Tradutziones Frantzesu dévisager Ingresu to look up and down Ispagnolu examinar Italianu squadrare, osservare Tedescu mustern, beobachten.

ispalaciàe , vrb: ispalatare, ispalatzare, ispallatare, ispallatzare Definitzione su iscrarire de s'aera annuada, su che pesare is nues Sinònimos e contràrios illaschiare, iscampulare, isclarire, isgiannare, ispartentare, isparteulare | ctr. ammantare, annuai 1 Frases su bentu chi si est pesadu at ispallatadu s'aera ◊ canno at ispalatzatu sas àgheras, si nch'est vessitu a passitzu 2. su sole ispalatat su belu de sa memória ◊ ispalata sas nues de su male! Ètimu ltn. ex palatium Tradutziones Frantzesu s'éclaircir Ingresu to clear up Ispagnolu despejarse, aclararse Italianu rischiararsi Tedescu sich aufhellen.

ispannài, ispannàre, ispannàri , vrb: spannai Definitzione apèrrere, ispràghere, nau de su butone de is erbas e matas; nau de àteru, coment'e apèrrere e giare o fàere lughe Sinònimos e contràrios abbèrrere, isclarire, ispalaciae / allugare, ilgiarare, illuminai Maneras de nàrrere csn: ispannai is abas = ispàrghere sas alas; ispannare su dolu = passai, allebiai, sciagai su dolori, su disprexeri Frases un'arrosa est ispannada ◊ is froris funt cumentzendi a ispannai ◊ po no camminai in lentza sa buca tropu ispannas! (Pani) 2. acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue! ◊ sas fritzas tébias de maltu che ant ispannadu sas aeras ◊ antiga domo mia, abblandhas sa tristia e ispannas su coro a su cuntentu (P.Fae)◊ s'at a ispannare su chelu piús luadu in ispijos de sole ◊ daghi ant ispannadu cussu velu, tandho sa Chéjia los afestat totu sos chi sunt dignos de istare in chelu ◊ su sole ispannat sas umbras ◊ sa luna lucorosa ispannat sas campuras 3. pro t'ispannare su dolu pensa chi t'istimo! Ètimu itl. spannare Tradutziones Frantzesu éclore, se rasséréner Ingresu to blossom, to brighten up Ispagnolu abrirse, desabotonarse, despejarse Italianu sbocciare, rasserenarsi, illuminare, dissipare, dissòlvere Tedescu aufblühen, sich aufheitern, erleuchten, vertreiben.

ispeltàre , vrb: ispertare, ispretai, ispretare, spertai Definitzione ischidare, mòvere o atzitzare s'atentzione, batire sa gana, s'apititu, fàere spertu, atentu, cabosu; pigare in cunsideru una chistione, cunsiderare po cumprèndhere e nàrrere ite o comente est, nàrrere sa cosa, ispiegare; petenare pilos iscrabionaos / ispertare paràula = bogare faedhu Sinònimos e contràrios abbibare, dispertare*, insissiligai, intzidiare, ischidare, ispipigliare / isparpedhare, spetedhai Frases su binu chi bufamus nos ispeltat su sentidu ◊ pighit una pruga, chi dhi podit ispretai s'apititu! 2. beniat una sennora chi si fachiat ispertare dae ajaja: a mimme mi nche bocabant fora pro no intèndhere su chi nabant ◊ e bois, limbas, ispertate! ◊ isse faedhat bene ispretendhe chistionos in italianu ◊ custa cosa no est ispertata vene ◊ sas oricras separaiant sos sonos s'unu dae s'àteru e sa limba chircaiat de los ispertare (M.Pira) 3. chin sas féminas no resessiat a ispertare paràula ◊ si fachet ajuare chene ispertare paràula, solu a tzinnos ◊"Bobbore! Bobbore!" repitiat tra issa chena resessire a ispretare faedhu (G.B.Fressura) Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu attirer, exciter, interpréter Ingresu to wake up, to prod, to interpret Ispagnolu despertar, interpretar Italianu destare, stuzzicare, interpretare Tedescu erwecken, auslegen.

ispipigliàre, ispipillàre , vrb: ispipilliare, isprivillare, spibillae Definitzione essire o fàere prus biu, prus ischidu, abbistu, prontu, fàere impresse / i. su sonnu = fàere passare su sonnu, fàere ischidare Sinònimos e contràrios ispabigliare* Frases su binu batit allegria e ispipillat sa fantasia ◊ sicomente non miras, carchi die t'ispipillas si ses ocricunzau! ◊ sa vidha si est torrandhe a ispipillare apustis de sa gherra ◊ Antonedhu si fut isprivillau e birgunza no ndhe teniat prus ◊ bos ispipíglio su sonnu, deo! 2. ispipíllati, si los cheres bídere colandhe! ◊ si no t'ispipillas, sos àteros ti nche colant totus a innantis Tradutziones Frantzesu faire ou devenir plus vif, animé Ingresu to liven up Ispagnolu animar Italianu vivacizzare Tedescu beleben.

ispuntài , vrb: ispuntare, spuntai Definitzione segare is puntas, segare o guastare sa punta, tocare su binu nou; bogare cosa posta a punghidura; cumenciare a bogare, a essire sa punta; rfl. nau de is binos, essire aghedos, guastos Sinònimos e contràrios ispitare, scomai / essire / achedare 1 | ctr. acuciai Frases in binza semus ispuntendhe sa bide ◊ a faedhare male ses avesu: sa limma ti la deves ispuntare! (V.Congias) 3. in Sardigna no passat dí chi no ispuntit unu frori de una mata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu épointer Ingresu to blunt, to cut the tip off, to come up, to become sour Ispagnolu despuntar, aparecer, agriarse Italianu spuntare Tedescu die Spitze abbrechen.

istodhíre , vrb: istudhire Definitzione tirare de fundhu (nau de erbas, cosas prantadas), arregòllere, pigare Sinònimos e contràrios bodhire, collire, irrampare, istòdhere, tirai, tòdhere Frases no s'istodhit un'àrvure annosa pro la piantare in àteru terrinu! ◊ a boltas pianghet pro ndh'àere istudhidu unu fiore ◊ sunt istodhindhe sos budrones de sa ua ◊ ma ite animale malu fit arrivadu a l'istodhire totu cussa cariasa?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arracher Ingresu to tear up Ispagnolu arrancar Italianu strappare, svèllere, divèllere Tedescu reißen, ausreißen.

litzíri , vrb Definitzione leàrendhe totu, limpiare, bogare, andharesindhe impresse / l. su logu = (puru) sartiare su logu, andharesindhe a fuidura Sinònimos e contràrios illertire, illitire, iscabbúllere Frases làstima chi no si mòrgiat… chi no atru si ndi fiaus litzius! ◊ gomai Melànnia, litzamí su logu e debressi! ◊ litzeimí su logu a castiai chi si bit benendi genti! ◊ bah, un'atru cropu de manu e nci dha litzu custa braba! ◊ litzeimí su logu! Tradutziones Frantzesu déblayer Ingresu to clear up Ispagnolu despejar Italianu sbarazzare Tedescu abräumen.

«« Torra a chircare