calóricu , agt Definizione
de su calore, de sa caloria
Traduzioni
Francese
calorique
Inglese
caloric
Spagnolo
calórico
Italiano
calòrico
Tedesco
kalorisch.
caloríficu , agt Definizione
chi produet caloria
Sinonimi e contrari
calorosu
Traduzioni
Francese
calorifique
Inglese
calorific
Spagnolo
calorífico,
calorífero
Italiano
calorìfico
Tedesco
wärmeerzeugend.
calorína , nf Definizione genia de gunnedha, in d-unos cantu costúmenes Terminologia scientifica cst.
calorósu , agt: calurosu Definizione
chi produet o faet calore, caentu meda, nau de cosas de papare, de bestimentos e fintzes de logu de istare
Sinonimi e contrari
bascosu
Frasi
sa cosa rassa, a manigare in istiu, est tropu calurosa ◊ bestimenta de lana o russa no faghet a ndhe pònnere in tempus caente, ca est calurosa ◊ su binu est calurosu a lu bufare in istiu ◊ su ledàmine de pudha est tropu calurosu ◊ s'istiu est tempus calorosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
calorifique
Inglese
calorific
Spagnolo
calorífico
Italiano
calorìfico
Tedesco
wärmeerzeugend.
calóru cabóru
calòscia , nf Definizione
una genia de cosíngiu a sa bona, apertu meda
Sinonimi e contrari
babbúcia,
pédula
Traduzioni
Francese
pantoufle
Inglese
slipper
Spagnolo
pantufla,
chinela
Italiano
pantòfola
Tedesco
Hausschuh.
calóstu cabóstigu
calòta , nf Definizione
genia de careta; sa parte de pitzu de una cosa tundha, es. sa c. de sa Terra, su tretu totu a inghíriu de is polos a Nord e a Sud de su círculu polare; sa c. de unu rellozu = genia de tapu o covecu po no s'imbrutare s'arrellórgiu
Traduzioni
Francese
calotte
Inglese
cap
Spagnolo
casquete
Italiano
calòtta
Tedesco
Kalotte.
calpída , nf: carpida,
caspida,
crapia,
crapida Definizione
aperta, segada, tzacada in sa linna, in sa terra sicada, o àteru de tostau; genia de segada chi si faet in d-una o in ambas origas de un'animale po sinnu: si faet isperrandho s'origa de sa punta a mesu, ma chentza che ndhe segare nudha
Sinonimi e contrari
abberta,
calpidura,
carfidura,
secada,
trapada
/
carfia,
intaca,
supada,
trapada
Frasi
sa terra est totu calpidas, comente est dae meda chentza pròere ◊ s'abba de sa carpida la bufo ca est bona
2.
sa robba mia zughet a sinnu carpidas ambas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
incision,
fente
Inglese
incision
Spagnolo
corte,
hendidura
Italiano
incisióne,
fessura
Tedesco
Einschnitt.
calpídu , pps, agt: carpiu Definizione
de calpire; fintzes coment'e curpidu, leau de calecuna cosa (male, àteru) chi faet a intradura
Frasi
in cussu pizu, de sa malesa chi bi est no che so carpidu
2.
su pitzinnu fit seguru de sebestare in sos oxos isbambarriados su mantessi ingrangúgliu ch’illuinat su calpidu dae una fide noa ◊ sos pitzinnos isenieint, calpidos dae una preítia istrana ◊ chèscias e impudos fint tarulendhe sa pitzinna coment'e calpida dae unu male isfrenadu (P.Mura)
Traduzioni
Francese
pénétré,
coupaillé,
blessé
Inglese
penetrated,
wounded
Spagnolo
penetrado,
picado,
herido
Italiano
penetrato,
tagliuzzato,
ferito
Tedesco
eingedrungen,
zerschnitten,
verwundet.
calpidúra , nf: carpidura,
caspidura,
crapidura Definizione
genia de segada chi si dhue faet in sa carre o in cosas tostadas (pedra, linna o àteru deasi)
Sinonimi e contrari
abbelta,
calpida,
carfidura,
fresadura,
frísida 1,
isperrada,
secada,
trapada
/
cdh. calpitura
Frasi
s'abba essit de una carpidura in su granitu ◊ su sole comente si àlciat illúminat onzi carpidura ◊ no lu podiant agatare in perunu chizolu, ne in peruna istampa e ne in peruna carpidura de sa zona
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fissuration,
lézarde,
fente
Inglese
cleft,
spliting
Spagnolo
grieta,
resquebrajadura
Italiano
fessurazióne,
screpolatura
Tedesco
Spaltung,
Riß.
calpíre , vrb: acarpire,
carfire,
carpire,
caspire,
crapire 1,
crapiri Definizione
passare in mesu de calecuna cosa o cun calecuna cosa, trapassare una cosa; apèrrere una cosa coment'e isperrandhodha, fresare su pane carasu isperrandhodhu a gurtedhu in is oros po istacare is duos pígios; segare is panes de sa pasta cumossada
Sinonimi e contrari
rúpere,
sarcie,
sumire
/
fresai,
tzacai
Frasi
carpiat purpa e ossu su càntigu chi mandhaizis ◊ linna tosta: la podet carpire solu sa bistrale manna ◊ s'abba chi at fatu at carpidu terra meda ◊ carchi tubbu perdindhe at carpidu su muru, sa bòveda ◊ inoghe fit unu buscu de chercos, élighes, rú e mudeju chi azigu bi carpiat sa colora!
2.
sas cochidores fint chie sétia in ghenna de furru, chie pronta po carfire in sa prugajola ◊ su pane fit cotu, carfiu, carasau e fatu a piras
Etimo
ltn.
carpere
Traduzioni
Francese
pénétrer,
fissurer
Inglese
to penetrate
Spagnolo
penetrar,
hender
Italiano
penetrare,
fessurare
Tedesco
durchdringen,
eindringen.
calsonàre , vrb Definizione pònnere una tira de orrobba, su calsone, a inghíriu de una camba de pudhas e pudhos po dhos connòschere, po dhos distínghere (de propriedade) Sinonimi e contrari caltzaritare.
calsòne , nm Sinonimi e contrari caltzarita.
càlta , nf: carta,
cata 2 Definizione
paperi iscritu de documentu, lei o àteru (fintzes cuntratu); genia de cartonedhu a figuras e a números po giogare, po cricare de ingertare su benidore, po fàere fatúgios (min. cartita); paperi chi cun síngias, línias, colores e símbulos rapresentat o figurat su logu (terra, mare); su pl., is bandheras de crésia (de santos, de sócios) chi si ingollent po fàere sa crufessone / Carta de Logu = is leis de su Regnu de Arborea chi at postu innantis Marianu IV e apustis Leonora a úrtimos de su 1300 (fortzis su 1392); c. de identidade = documentu chi giaet s’autoridade púbbrica cun totu is piessignos e sa fotografia chi distinghent a unu
Sinonimi e contrari
dochimentu
/
cartina 1
/
ghione
Modi di dire
csn:
is mertzas de is cartas sunt: orus, cupas, bastus e ispadas; pònnere sas cartas (in crésia)= fàghere sas prubbicatas, avisu chi duos si depent isposare; fàghere, meschiare, minare, giogulare, cupare o irgupare, dare o betare sas cartas; fàghere sas cartas a unu (su chi faint is brúscius)= ghetai e lígiri is cartas po biri su chi narant de su tempus benideru de unu o po isciri àteru; èssiri a carta pérdia = a barca pérdia, in dificurtade manna de no ndhe pòdere essire; bia sa carta mabi tallada… = bida sa capa male sestada… bidindhe sa cosa andhendhe própiu male…; servire a carta = fàghere unu cuntratu pro dóighi annos (a c. intrea) a serbire cun ccn.; fai carta = obbrigàresi cun iscritura; fàghere a sas primas bàtoro cartas = brigare deretu, èssere letranghigurtzu, learesila pro nudha, chèrrerendhe s'iscusa pro brigare
Frasi
sa carta mia cantat in cannedhu ◊ sa Carta de Logu est unu monumentu de sa tzivilidade sarda ◊ de una cosa de nudha ndi at fatu una carta norara! ◊ pro sa nàschida de su pitzinnu apo frimmadu sas cartas in Comunu
2.
sos betzos sunt gioghendhe a caltas ◊ est gioghendi a cartas cun is amigus ◊ lassadhu andai in cartas de dimóniu! ◊ sa majarza li at fatu sas cartas a bídere si aiat fortuna
3.
is féminas funt andendi a pigai is cartas po bessí in prucessioni
4.
navighendhe velotze che galera no fit bisonzu de zugher sa carta
5.
pariat a carta pérdia, candu si est ammaladiau ◊ candu a s'improvisu nd'est essiu Gesús, is Fariseus si funt bius a carta pérdia
6.
una parte de sos ómines suos fint teracos a carta intrea pro dóighi annos
Cognomi e Proverbi
smb:
Carta
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
papier,
carte
Inglese
paper,
card
Spagnolo
papel,
carta
Italiano
carta
Tedesco
Dokumente,
Karte.
caltadúra , nf Definizione trebballu de afortigamentu de una ferramenta mescamente de ferru (es. abrada, marrone, picu), acónciu chi si faet aciunghendho materiale Sinonimi e contrari cartada.
caltagòne , nm: cartagone, castagone Definizione cuadhu de carena normale (ma si narat de gente puru) 2. babbu fit castagone, fatu in forte, de una petza mancu tantu manna Terminologia scientifica anall Etimo spn. cuártago.
caltagonúdu , agt Definizione nau de ccn., chi est male fatu de carena, a bisura de caltagone.
caltàre , vrb: caltzai,
caltzare,
cartare,
cartzai,
cartzare,
cratzai 2 Definizione
fàere o pònnere iscarpas, cartu (o ferros a peis a is animales), pònnere is mígias; intrare o pònnere acotzu a calecuna cosa po dh'afortigare mescamente in sa parte bàscia, in su pei
Sinonimi e contrari
imbotai
| ctr.
iscurtzai
Modi di dire
csn:
cartare s'arbada, su picu = annúnghere unu bículu de ferru a sa punta cossumida; cartare unu muru = irboidare a tretu tretu su fundhamentu suta de unu muru fràigu fatu prenendhe su bóidu a muru etotu; cartzai de ogus a unu = abbaidàrelu in frimmu, a fitu a fitu, meda; cartàresi suta a ccn. = istrumpaidhu a terra ponendidhu asuta pro dhu iscúdiri
Frasi
nos cartamus bene, no andhamus iscurtzos, no! ◊ a nois nos cartat su tale mastru ◊ si cratzat e s'iscrutzat ◊ dèu de fillus ndi tèngiu ses e no arrennèsciu mai a dhus cratzai ◊ su frailàgliu devet cartare s'ebba chin ferros novos ◊ custu est su primu cosinzu chi apo cartzau
2.
su fundhamentu de custu muru l'amus totu cartadu a bículu bículu pro crèschere s'istàntzia de artària abbassiendhe su pamentu ◊ atzegadu de su fele, si lu at cartadu suta e li at dadu cosa de irbrenugadas
3.
commo seus sennoricas e nosi depeus abbituare cartzadas
Etimo
ltn.
calceare
Traduzioni
Francese
chausser
Inglese
to put on
Spagnolo
calzar
Italiano
calzare
Tedesco
anziehen.
caltígu , nm: casticu,
castigu Definizione
pena chi si patit po su male fatu; unu chi giaet ite de sufrire a s'àteru, o chi no est àbbile e no ndhe balet e po cussu est prus de ifadu chi no àteru / èssere a castigu = a penitéssia, a intzegu, de o pro patire, o fintzas a meda, a fuliadura
Sinonimi e contrari
penitéssia
/
casticatu
| ctr.
prémiu
Frasi
pro casticu l'at lassau campàndhesi comente podiat ◊ su castigu prus mannu est ca tue no ti seras de sos pecos tuos
2.
intendiat acostendisí su passu arrabiau e su súlidu grussu de cussus dus castigus de bandius chi fiant sighendidhu
3.
a ite bi ses, in cue a castigu?! ◊ sa musca bi est a castigu ◊ a tie ti tenzo a castigu!
4.
bi fit sa zente a castigu ◊ ocannu bi est su péssighe a castigu, in s'ortu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
punition
Inglese
punishment
Spagnolo
castigo
Italiano
castigo
Tedesco
Strafe.