A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

calóricu , agt Definitzione de su calore, de sa caloria Tradutziones Frantzesu calorique Ingresu caloric Ispagnolu calórico Italianu calòrico Tedescu kalorisch.

caloríficu , agt Definitzione chi produet caloria Sinònimos e contràrios calorosu Tradutziones Frantzesu calorifique Ingresu calorific Ispagnolu calorífico, calorífero Italianu calorìfico Tedescu wärmeerzeugend.

calorína , nf Definitzione genia de gunnedha, in d-unos cantu costúmenes Terminologia iscientìfica cst.

calorósu , agt: calurosu Definitzione chi produet o faet calore, caentu meda, nau de cosas de papare, de bestimentos e fintzes de logu de istare Sinònimos e contràrios bascosu Frases sa cosa rassa, a manigare in istiu, est tropu calurosa ◊ bestimenta de lana o russa no faghet a ndhe pònnere in tempus caente, ca est calurosa ◊ su binu est calurosu a lu bufare in istiu ◊ su ledàmine de pudha est tropu calurosu ◊ s'istiu est tempus calorosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu calorifique Ingresu calorific Ispagnolu calorífico Italianu calorìfico Tedescu wärmeerzeugend.

calóru cabóru

calòscia , nf Definitzione una genia de cosíngiu a sa bona, apertu meda Sinònimos e contràrios babbúcia, pédula Tradutziones Frantzesu pantoufle Ingresu slipper Ispagnolu pantufla, chinela Italianu pantòfola Tedescu Hausschuh.

calóstu cabóstigu

calòta , nf Definitzione genia de careta; sa parte de pitzu de una cosa tundha, es. sa c. de sa Terra, su tretu totu a inghíriu de is polos a Nord e a Sud de su círculu polare; sa c. de unu rellozu = genia de tapu o covecu po no s'imbrutare s'arrellórgiu Tradutziones Frantzesu calotte Ingresu cap Ispagnolu casquete Italianu calòtta Tedescu Kalotte.

calpída , nf: carpida, caspida, crapia, crapida Definitzione aperta, segada, tzacada in sa linna, in sa terra sicada, o àteru de tostau; genia de segada chi si faet in d-una o in ambas origas de un'animale po sinnu: si faet isperrandho s'origa de sa punta a mesu, ma chentza che ndhe segare nudha Sinònimos e contràrios abberta, calpidura, carfidura, secada, trapada / carfia, intaca, supada, trapada Frases sa terra est totu calpidas, comente est dae meda chentza pròere ◊ s'abba de sa carpida la bufo ca est bona 2. sa robba mia zughet a sinnu carpidas ambas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu incision, fente Ingresu incision Ispagnolu corte, hendidura Italianu incisióne, fessura Tedescu Einschnitt.

calpídu , pps, agt: carpiu Definitzione de calpire; fintzes coment'e curpidu, leau de calecuna cosa (male, àteru) chi faet a intradura Frases in cussu pizu, de sa malesa chi bi est no che so carpidu 2. su pitzinnu fit seguru de sebestare in sos oxos isbambarriados su mantessi ingrangúgliu ch’illuinat su calpidu dae una fide noa ◊ sos pitzinnos isenieint, calpidos dae una preítia istrana ◊ chèscias e impudos fint tarulendhe sa pitzinna coment'e calpida dae unu male isfrenadu (P.Mura) Tradutziones Frantzesu pénétré, coupaillé, blessé Ingresu penetrated, wounded Ispagnolu penetrado, picado, herido Italianu penetrato, tagliuzzato, ferito Tedescu eingedrungen, zerschnitten, verwundet.

calpidúra , nf: carpidura, caspidura, crapidura Definitzione genia de segada chi si dhue faet in sa carre o in cosas tostadas (pedra, linna o àteru deasi) Sinònimos e contràrios abbelta, calpida, carfidura, fresadura, frísida 1, isperrada, secada, trapada / cdh. calpitura Frases s'abba essit de una carpidura in su granitu ◊ su sole comente si àlciat illúminat onzi carpidura ◊ no lu podiant agatare in perunu chizolu, ne in peruna istampa e ne in peruna carpidura de sa zona Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fissuration, lézarde, fente Ingresu cleft, spliting Ispagnolu grieta, resquebrajadura Italianu fessurazióne, screpolatura Tedescu Spaltung, Riß.

calpíre , vrb: acarpire, carfire, carpire, caspire, crapire 1, crapiri Definitzione passare in mesu de calecuna cosa o cun calecuna cosa, trapassare una cosa; apèrrere una cosa coment'e isperrandhodha, fresare su pane carasu isperrandhodhu a gurtedhu in is oros po istacare is duos pígios; segare is panes de sa pasta cumossada Sinònimos e contràrios rúpere, sarcie, sumire / fresai, tzacai Frases carpiat purpa e ossu su càntigu chi mandhaizis ◊ linna tosta: la podet carpire solu sa bistrale manna ◊ s'abba chi at fatu at carpidu terra meda ◊ carchi tubbu perdindhe at carpidu su muru, sa bòveda ◊ inoghe fit unu buscu de chercos, élighes, rú e mudeju chi azigu bi carpiat sa colora! 2. sas cochidores fint chie sétia in ghenna de furru, chie pronta po carfire in sa prugajola ◊ su pane fit cotu, carfiu, carasau e fatu a piras Ètimu ltn. carpere Tradutziones Frantzesu pénétrer, fissurer Ingresu to penetrate Ispagnolu penetrar, hender Italianu penetrare, fessurare Tedescu durchdringen, eindringen.

calsonàre , vrb Definitzione pònnere una tira de orrobba, su calsone, a inghíriu de una camba de pudhas e pudhos po dhos connòschere, po dhos distínghere (de propriedade) Sinònimos e contràrios caltzaritare.

calsòne , nm Sinònimos e contràrios caltzarita.

càlta , nf: carta, cata 2 Definitzione paperi iscritu de documentu, lei o àteru (fintzes cuntratu); genia de cartonedhu a figuras e a números po giogare, po cricare de ingertare su benidore, po fàere fatúgios (min. cartita); paperi chi cun síngias, línias, colores e símbulos rapresentat o figurat su logu (terra, mare); su pl., is bandheras de crésia (de santos, de sócios) chi si ingollent po fàere sa crufessone / Carta de Logu = is leis de su Regnu de Arborea chi at postu innantis Marianu IV e apustis Leonora a úrtimos de su 1300 (fortzis su 1392); c. de identidade = documentu chi giaet s’autoridade púbbrica cun totu is piessignos e sa fotografia chi distinghent a unu Sinònimos e contràrios dochimentu / cartina 1 / ghione Maneras de nàrrere csn: is mertzas de is cartas sunt: orus, cupas, bastus e ispadas; pònnere sas cartas (in crésia)= fàghere sas prubbicatas, avisu chi duos si depent isposare; fàghere, meschiare, minare, giogulare, cupare o irgupare, dare o betare sas cartas; fàghere sas cartas a unu (su chi faint is brúscius)= ghetai e lígiri is cartas po biri su chi narant de su tempus benideru de unu o po isciri àteru; èssiri a carta pérdia = a barca pérdia, in dificurtade manna de no ndhe pòdere essire; bia sa carta mabi tallada… = bida sa capa male sestada… bidindhe sa cosa andhendhe própiu male…; servire a carta = fàghere unu cuntratu pro dóighi annos (a c. intrea) a serbire cun ccn.; fai carta = obbrigàresi cun iscritura; fàghere a sas primas bàtoro cartas = brigare deretu, èssere letranghigurtzu, learesila pro nudha, chèrrerendhe s'iscusa pro brigare Frases sa carta mia cantat in cannedhu ◊ sa Carta de Logu est unu monumentu de sa tzivilidade sarda ◊ de una cosa de nudha ndi at fatu una carta norara! ◊ pro sa nàschida de su pitzinnu apo frimmadu sas cartas in Comunu 2. sos betzos sunt gioghendhe a caltas ◊ est gioghendi a cartas cun is amigus ◊ lassadhu andai in cartas de dimóniu! ◊ sa majarza li at fatu sas cartas a bídere si aiat fortuna 3. is féminas funt andendi a pigai is cartas po bessí in prucessioni 4. navighendhe velotze che galera no fit bisonzu de zugher sa carta 5. pariat a carta pérdia, candu si est ammaladiau ◊ candu a s'improvisu nd'est essiu Gesús, is Fariseus si funt bius a carta pérdia 6. una parte de sos ómines suos fint teracos a carta intrea pro dóighi annos Sambenados e Provèrbios smb: Carta Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu papier, carte Ingresu paper, card Ispagnolu papel, carta Italianu carta Tedescu Dokumente, Karte.

caltadúra , nf Definitzione trebballu de afortigamentu de una ferramenta mescamente de ferru (es. abrada, marrone, picu), acónciu chi si faet aciunghendho materiale Sinònimos e contràrios cartada.

caltagòne , nm: cartagone, castagone Definitzione cuadhu de carena normale (ma si narat de gente puru) 2. babbu fit castagone, fatu in forte, de una petza mancu tantu manna Terminologia iscientìfica anall Ètimu spn. cuártago.

caltagonúdu , agt Definitzione nau de ccn., chi est male fatu de carena, a bisura de caltagone.

caltàre , vrb: caltzai, caltzare, cartare, cartzai, cartzare, cratzai 2 Definitzione fàere o pònnere iscarpas, cartu (o ferros a peis a is animales), pònnere is mígias; intrare o pònnere acotzu a calecuna cosa po dh'afortigare mescamente in sa parte bàscia, in su pei Sinònimos e contràrios imbotai | ctr. iscurtzai Maneras de nàrrere csn: cartare s'arbada, su picu = annúnghere unu bículu de ferru a sa punta cossumida; cartare unu muru = irboidare a tretu tretu su fundhamentu suta de unu muru fràigu fatu prenendhe su bóidu a muru etotu; cartzai de ogus a unu = abbaidàrelu in frimmu, a fitu a fitu, meda; cartàresi suta a ccn. = istrumpaidhu a terra ponendidhu asuta pro dhu iscúdiri Frases nos cartamus bene, no andhamus iscurtzos, no! ◊ a nois nos cartat su tale mastru ◊ si cratzat e s'iscrutzat ◊ dèu de fillus ndi tèngiu ses e no arrennèsciu mai a dhus cratzai ◊ su frailàgliu devet cartare s'ebba chin ferros novos ◊ custu est su primu cosinzu chi apo cartzau 2. su fundhamentu de custu muru l'amus totu cartadu a bículu bículu pro crèschere s'istàntzia de artària abbassiendhe su pamentu ◊ atzegadu de su fele, si lu at cartadu suta e li at dadu cosa de irbrenugadas 3. commo seus sennoricas e nosi depeus abbituare cartzadas Ètimu ltn. calceare Tradutziones Frantzesu chausser Ingresu to put on Ispagnolu calzar Italianu calzare Tedescu anziehen.

caltígu , nm: casticu, castigu Definitzione pena chi si patit po su male fatu; unu chi giaet ite de sufrire a s'àteru, o chi no est àbbile e no ndhe balet e po cussu est prus de ifadu chi no àteru / èssere a castigu = a penitéssia, a intzegu, de o pro patire, o fintzas a meda, a fuliadura Sinònimos e contràrios penitéssia / casticatu | ctr. prémiu Frases pro casticu l'at lassau campàndhesi comente podiat ◊ su castigu prus mannu est ca tue no ti seras de sos pecos tuos 2. intendiat acostendisí su passu arrabiau e su súlidu grussu de cussus dus castigus de bandius chi fiant sighendidhu 3. a ite bi ses, in cue a castigu?! ◊ sa musca bi est a castigu ◊ a tie ti tenzo a castigu! 4. bi fit sa zente a castigu ◊ ocannu bi est su péssighe a castigu, in s'ortu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu punition Ingresu punishment Ispagnolu castigo Italianu castigo Tedescu Strafe.