giamàda , nf: ciamada* Definizione su cramare, su mutire Sinonimi e contrari giàmidu, mutia, tzerriada.
giamàre , vrb: ciamare* Definizione betare boghe naendho su númene de ccn.; giare unu númene a unu o a calecuna cosa; betare o pònnere boghes forte a lamenta in crica de agiudu; mandhare a nàrrere calecuna cosa a ccn. Sinonimi e contrari abboigare, atzerriai, giubilare, lamai, muntire, tirriare 1 / pedie, invocai / nàrrere Frasi tue no mi càlculas e ti giras solu apena si ti giamo ◊ si giamat su babbu a un'oru a li nàrrere calchi cosa ◊ Bainzu, giàmandhe lestru a fizu tou! 2. ite ti giamas, tue? ◊ no mi giamedas Maria si no mama de dolore! ◊ si no mi atrintzo a giamare agiutóriu, inoghe abberu mi che faghet die! 3. si no ant giamadu a cust'ora no giamant prus.
giambàda , nf Definizione
su cambiare, su mudare
Sinonimi e contrari
cambiada,
cambiamentu,
furriada,
giambamentu
Frasi
ite giambada chi at fatu, su mundhu!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
changement
Inglese
change
Spagnolo
cambio
Italiano
cambiaménto
Tedesco
Änderung,
Veränderung.
giambàghe , nm: giampaghe,
giompagu,
giumpaghe,
giumpagu,
zumpache Definizione
gremighedhu o bobboi chi ponet a su casu martzu, nau deosi ca brínchidat: a logos dhu narant fintzes a su perduvae; casu martzu o giumpagadu
Sinonimi e contrari
botabbota,
ilbótigu,
saltaredhu,
sartasarta
/
cdh. saltaribídhulu
Terminologia scientifica
crp, piophila casei
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
acarus du fromage
Inglese
cheese-mite
Spagnolo
saltón
Italiano
larva della mósca del formàggio
Tedesco
Käsemade,
Käsefliege.
giambaméntu , nm Definizione su cambiare, su mudare Sinonimi e contrari cambiamentu*, giambada Frasi chelos, acansàdemi custu giambamentu! ◊ sa régula no ammitit giambamentu perunu ◊ giambamentu mannu ant fatu in sos mezoros.
giambàre , vrb: cambiai* Definizione giare, nàrrere, fàere àteru, cosa diferente a càmbiu, una cosa in parte de un'àtera, fintzes in su sensu de pònnere bestimentu diferente, pigare àtera abbitúdine, crèdere in àteru; andhare de unu logu a un'àteru po istare Sinonimi e contrari furriai, mudai Frasi sos bighinos ti ant giogadu che pupatzu pro giambare determinos ◊ cherent giambare idea ◊ finindhe su ballu tocaiat a giambare cópia ◊ su bellu fit sa sorte de giambare istendhe a turnu sentza mandhigare! ◊ bos giambet in discansu dogni atreghentu!
giàmbu , nm: càmbiu* Definizione
cosa chi si giaet o chi si faet in parte de un'àtera chi si arricit, una cosa po un'àtera
Modi di dire
csn:
fàghere g. = fàghere a càmbiu; in g. de… = in càmbiu de…, a su postu de…
Frasi
dade suore a sa terra chi bos dat in giambu ispigas!
Traduzioni
Francese
échange
Inglese
exchange
Spagnolo
cambio
Italiano
scàmbio
Tedesco
Austausch.
giamèglia , nf Definizione genia de butone de metallu chi si ponet po bellesa in frunimentos de pedhe.
giàmida, giàmidu , nf, nm: clàmida* Definizione
boghe po tzerriare, su tzerriare
Sinonimi e contrari
ciamada,
ciamu,
làmidu,
mutinzu
Frasi
cale est su coro chi no at intesu custu giàmidu altu a fogu biu?
Traduzioni
Francese
rappel,
appel
Inglese
recall
Spagnolo
llamada
Italiano
richiamo
Tedesco
Ruf.
giaminèra geminèra
giampadólzu, giampadórzu , nm: giumpadolzu, giumpatógiu, giumpatógliu, zumpadorju* Definizione tretu ue faet a brinchidare po passare de una parte a s'àtera (de erriu, de fossu), fintzes su chi si ponet po pòdere passare Sinonimi e contrari badu, brincadórgiu / pontica.
giampagàdu , agt: giompagadu, giumpagadu Definizione nau de su casu, chi est fatu, martzu, candho portat su giompagu e si faet modhe; nau de linna, chi est pudrigada, punta Sinonimi e contrari fatitadu, fatitu, fatu, martzu, patitu / arnau, pipionidu 2. su tauladu est totu giampagadu Terminologia scientifica csu Etimo srd.
giampàghe giambàghe
giampanàdu , pps, agt Definizione de giampanare; chi est cuncordau, aconciau (fintzes nau in cobertantza), apostu 2. a isbentiare: cussa est sa meighina chi bi cheret a s'imbriagu, sinono torrendhe a domo gai giampanadu ite briga chi ndhe tiat essire! ◊ sentidos vagabbundhos sunt giampanados isetos austidos (C.De Martis).
giampanàre , vrb: giompanare Definizione allichidire, pònnere apostu is cosas (fintzes fàere acostire un'animale a logu po cicire a cuadhu) Sinonimi e contrari campaniare 1 Frasi Rosa in domo sua si est posta a giompanare su logu comente at bidu s'avocadu benindhe ◊ giampana cussu pajolu totu calchina ca no est cosa coghina! Etimo srd.
giampàre, giampiàre , vrb: ciumpare,
gimpare,
giompai,
giompare,
giumpai,
giumpare,
zampare Definizione
passare a brínchidu, brinchidare po passare de una parte a s'àtera de una cosa (erriu, camminu o àteru), passare de una parte a s'àtera; si narat fintzes in su sensu de trampare, cullonare / giàmpiami su logu! = baidindi!, a fora de inoghe!
Sinonimi e contrari
passae
/
sartai
/
ingannai
Frasi
marranu chi gimpes su giannile meu! ◊ so prontu a giumpare a pes seguros su badu de custu tempus (G.Fiori)◊ giompare sos rios candho sunt prenos de abba est una bella proa! ◊ che so passadu inoghe andhendhe atesu a giampare su mare a Continente (Sale)◊ a maridu meu giumpendhe a cadhu a còscia in d-unu riu si lu pigeit s'undha
2.
su pisci de Santa Illa, dhu bendu a ispignarura, friscu, ancora giumpendi
3.
bae ca tue a mie no mi giampas!
Traduzioni
Francese
traverser,
guéer,
franchir
Inglese
to cross,
to ford
Spagnolo
atravesar,
vadear
Italiano
attraversare,
guadare,
valicare
Tedesco
überschreiten,
durchwaten,
übersteigen (verbo inseparabile).
giàmpu , nm: giumpu Definizione
su passare o brinchidare de una parte a s'àtera, nau fintzes de su tempus; in cobertantza, decisione manna, de contu
Sinonimi e contrari
brincu,
giànchidu,
passu,
sàltidu,
zumpadura
/
decisioni,
passu
Modi di dire
csn:
betare unu giampu = fai unu sàrtidu; su geunzu de su giumpu = de su trapassu, de sa zoja a su sàpadu santu
Frasi
no ti retenzas sos giampos: curre, curre o cadhu ispanu! ◊ sa vida est unu giampu chi si atraessat a su pesarue ◊ innantis de fàghere su giampu lea sa medida! ◊ si li do tempus de unu giampu a su de duos bei at a restare! ◊ una fémina avesa a tebbacare aiat fatu votu de no tocare tebbacu de sa zoja a su sàpadu santu: unu giumpu divésciu!
2.
già lu podes pensare che ómine addotu chi est pro tota vida cussu giampu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saut,
bond
Inglese
jump
Spagnolo
salto
Italiano
salto,
balzo
Tedesco
Sprung.
giàna , nf: zana Definizione
genia de èssere de sa fantasia, fémina, de carena pitica, minoredha, bella meda; a logos dhu narant a sa sennoredha segadidus / min. gianedha, gianaredha; domu de gianas = coronedha, musuleu, pèrcia de fadas, cala de sos nanedhos,bóidu fatu in sas rocas, in s'antigóriu, pro bi pònnere sos mortos; malas gianas!… (genia de frastimu) = malasorte!
Sinonimi e contrari
bírghines,
fada,
forrighesos
/
arrenza 1,
bocigani,
bociguadhus,
mammaeritu,
mutzamanu,
segabódhighes,
segadidus 1,
sennora 1,
serramanu
Frasi
dríades, ninfas, gianas de Sardigna s'intanant in sas tupas pro s'anneu (P.Casu)◊ dèu seu sa giana, a cantellu minudu de criadura ◊ is gianas fiant tanti pitias de cantellu chi unu fundu de tamatas dhis fiat bastanti po umbrai
2.
domos de gianas bi ndhe at in donzi parte e logu de sa Sardigna
Cognomi e Proverbi
smb:
(Deiana, Dejana, Esciana, Exiana), Giana
Terminologia scientifica
opan
Etimo
ltn.
Diana
Traduzioni
Francese
fée
Inglese
fairy
Spagnolo
hada
Italiano
fata
Tedesco
Fee.
giancài, giancàre , vrb Sinonimi e contrari brincae, brinchitare, saltai Frasi no gianches dae cui!
giancarèdha , nf Definizione birilla de crecu; genia de prendha: pedra tundha incasciada in prata (si dha ponent fintzes po maia) Sinonimi e contrari pinnadellu.