giamàda , nf: ciamada* Definitzione su cramare, su mutire Sinònimos e contràrios giàmidu, mutia, tzerriada.
giamàre , vrb: ciamare* Definitzione betare boghe naendho su númene de ccn.; giare unu númene a unu o a calecuna cosa; betare o pònnere boghes forte a lamenta in crica de agiudu; mandhare a nàrrere calecuna cosa a ccn. Sinònimos e contràrios abboigare, atzerriai, giubilare, lamai, muntire, tirriare 1 / pedie, invocai / nàrrere Frases tue no mi càlculas e ti giras solu apena si ti giamo ◊ si giamat su babbu a un'oru a li nàrrere calchi cosa ◊ Bainzu, giàmandhe lestru a fizu tou! 2. ite ti giamas, tue? ◊ no mi giamedas Maria si no mama de dolore! ◊ si no mi atrintzo a giamare agiutóriu, inoghe abberu mi che faghet die! 3. si no ant giamadu a cust'ora no giamant prus.
giambàda , nf Definitzione
su cambiare, su mudare
Sinònimos e contràrios
cambiada,
cambiamentu,
furriada,
giambamentu
Frases
ite giambada chi at fatu, su mundhu!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
changement
Ingresu
change
Ispagnolu
cambio
Italianu
cambiaménto
Tedescu
Änderung,
Veränderung.
giambàghe , nm: giampaghe,
giompagu,
giumpaghe,
giumpagu,
zumpache Definitzione
gremighedhu o bobboi chi ponet a su casu martzu, nau deosi ca brínchidat: a logos dhu narant fintzes a su perduvae; casu martzu o giumpagadu
Sinònimos e contràrios
botabbota,
ilbótigu,
saltaredhu,
sartasarta
/
cdh. saltaribídhulu
Terminologia iscientìfica
crp, piophila casei
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
acarus du fromage
Ingresu
cheese-mite
Ispagnolu
saltón
Italianu
larva della mósca del formàggio
Tedescu
Käsemade,
Käsefliege.
giambaméntu , nm Definitzione su cambiare, su mudare Sinònimos e contràrios cambiamentu*, giambada Frases chelos, acansàdemi custu giambamentu! ◊ sa régula no ammitit giambamentu perunu ◊ giambamentu mannu ant fatu in sos mezoros.
giambàre , vrb: cambiai* Definitzione giare, nàrrere, fàere àteru, cosa diferente a càmbiu, una cosa in parte de un'àtera, fintzes in su sensu de pònnere bestimentu diferente, pigare àtera abbitúdine, crèdere in àteru; andhare de unu logu a un'àteru po istare Sinònimos e contràrios furriai, mudai Frases sos bighinos ti ant giogadu che pupatzu pro giambare determinos ◊ cherent giambare idea ◊ finindhe su ballu tocaiat a giambare cópia ◊ su bellu fit sa sorte de giambare istendhe a turnu sentza mandhigare! ◊ bos giambet in discansu dogni atreghentu!
giàmbu , nm: càmbiu* Definitzione
cosa chi si giaet o chi si faet in parte de un'àtera chi si arricit, una cosa po un'àtera
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere g. = fàghere a càmbiu; in g. de… = in càmbiu de…, a su postu de…
Frases
dade suore a sa terra chi bos dat in giambu ispigas!
Tradutziones
Frantzesu
échange
Ingresu
exchange
Ispagnolu
cambio
Italianu
scàmbio
Tedescu
Austausch.
giamèglia , nf Definitzione genia de butone de metallu chi si ponet po bellesa in frunimentos de pedhe.
giàmida, giàmidu , nf, nm: clàmida* Definitzione
boghe po tzerriare, su tzerriare
Sinònimos e contràrios
ciamada,
ciamu,
làmidu,
mutinzu
Frases
cale est su coro chi no at intesu custu giàmidu altu a fogu biu?
Tradutziones
Frantzesu
rappel,
appel
Ingresu
recall
Ispagnolu
llamada
Italianu
richiamo
Tedescu
Ruf.
giaminèra geminèra
giampadólzu, giampadórzu , nm: giumpadolzu, giumpatógiu, giumpatógliu, zumpadorju* Definitzione tretu ue faet a brinchidare po passare de una parte a s'àtera (de erriu, de fossu), fintzes su chi si ponet po pòdere passare Sinònimos e contràrios badu, brincadórgiu / pontica.
giampagàdu , agt: giompagadu, giumpagadu Definitzione nau de su casu, chi est fatu, martzu, candho portat su giompagu e si faet modhe; nau de linna, chi est pudrigada, punta Sinònimos e contràrios fatitadu, fatitu, fatu, martzu, patitu / arnau, pipionidu 2. su tauladu est totu giampagadu Terminologia iscientìfica csu Ètimu srd.
giampàghe giambàghe
giampanàdu , pps, agt Definitzione de giampanare; chi est cuncordau, aconciau (fintzes nau in cobertantza), apostu 2. a isbentiare: cussa est sa meighina chi bi cheret a s'imbriagu, sinono torrendhe a domo gai giampanadu ite briga chi ndhe tiat essire! ◊ sentidos vagabbundhos sunt giampanados isetos austidos (C.De Martis).
giampanàre , vrb: giompanare Definitzione allichidire, pònnere apostu is cosas (fintzes fàere acostire un'animale a logu po cicire a cuadhu) Sinònimos e contràrios campaniare 1 Frases Rosa in domo sua si est posta a giompanare su logu comente at bidu s'avocadu benindhe ◊ giampana cussu pajolu totu calchina ca no est cosa coghina! Ètimu srd.
giampàre, giampiàre , vrb: ciumpare,
gimpare,
giompai,
giompare,
giumpai,
giumpare,
zampare Definitzione
passare a brínchidu, brinchidare po passare de una parte a s'àtera de una cosa (erriu, camminu o àteru), passare de una parte a s'àtera; si narat fintzes in su sensu de trampare, cullonare / giàmpiami su logu! = baidindi!, a fora de inoghe!
Sinònimos e contràrios
passae
/
sartai
/
ingannai
Frases
marranu chi gimpes su giannile meu! ◊ so prontu a giumpare a pes seguros su badu de custu tempus (G.Fiori)◊ giompare sos rios candho sunt prenos de abba est una bella proa! ◊ che so passadu inoghe andhendhe atesu a giampare su mare a Continente (Sale)◊ a maridu meu giumpendhe a cadhu a còscia in d-unu riu si lu pigeit s'undha
2.
su pisci de Santa Illa, dhu bendu a ispignarura, friscu, ancora giumpendi
3.
bae ca tue a mie no mi giampas!
Tradutziones
Frantzesu
traverser,
guéer,
franchir
Ingresu
to cross,
to ford
Ispagnolu
atravesar,
vadear
Italianu
attraversare,
guadare,
valicare
Tedescu
überschreiten,
durchwaten,
übersteigen (verbo inseparabile).
giàmpu , nm: giumpu Definitzione
su passare o brinchidare de una parte a s'àtera, nau fintzes de su tempus; in cobertantza, decisione manna, de contu
Sinònimos e contràrios
brincu,
giànchidu,
passu,
sàltidu,
zumpadura
/
decisioni,
passu
Maneras de nàrrere
csn:
betare unu giampu = fai unu sàrtidu; su geunzu de su giumpu = de su trapassu, de sa zoja a su sàpadu santu
Frases
no ti retenzas sos giampos: curre, curre o cadhu ispanu! ◊ sa vida est unu giampu chi si atraessat a su pesarue ◊ innantis de fàghere su giampu lea sa medida! ◊ si li do tempus de unu giampu a su de duos bei at a restare! ◊ una fémina avesa a tebbacare aiat fatu votu de no tocare tebbacu de sa zoja a su sàpadu santu: unu giumpu divésciu!
2.
già lu podes pensare che ómine addotu chi est pro tota vida cussu giampu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
saut,
bond
Ingresu
jump
Ispagnolu
salto
Italianu
salto,
balzo
Tedescu
Sprung.
giàna , nf: zana Definitzione
genia de èssere de sa fantasia, fémina, de carena pitica, minoredha, bella meda; a logos dhu narant a sa sennoredha segadidus / min. gianedha, gianaredha; domu de gianas = coronedha, musuleu, pèrcia de fadas, cala de sos nanedhos,bóidu fatu in sas rocas, in s'antigóriu, pro bi pònnere sos mortos; malas gianas!… (genia de frastimu) = malasorte!
Sinònimos e contràrios
bírghines,
fada,
forrighesos
/
arrenza 1,
bocigani,
bociguadhus,
mammaeritu,
mutzamanu,
segabódhighes,
segadidus 1,
sennora 1,
serramanu
Frases
dríades, ninfas, gianas de Sardigna s'intanant in sas tupas pro s'anneu (P.Casu)◊ dèu seu sa giana, a cantellu minudu de criadura ◊ is gianas fiant tanti pitias de cantellu chi unu fundu de tamatas dhis fiat bastanti po umbrai
2.
domos de gianas bi ndhe at in donzi parte e logu de sa Sardigna
Sambenados e Provèrbios
smb:
(Deiana, Dejana, Esciana, Exiana), Giana
Terminologia iscientìfica
opan
Ètimu
ltn.
Diana
Tradutziones
Frantzesu
fée
Ingresu
fairy
Ispagnolu
hada
Italianu
fata
Tedescu
Fee.
giancài, giancàre , vrb Sinònimos e contràrios brincae, brinchitare, saltai Frases no gianches dae cui!
giancarèdha , nf Definitzione birilla de crecu; genia de prendha: pedra tundha incasciada in prata (si dha ponent fintzes po maia) Sinònimos e contràrios pinnadellu.