A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

ragànu , nm: araganu*, oraganu Definizione passada de tempus malu e abba meda, de bentos fortes, mancari de pag'ora ma a meda Frasi inue bi at fatu raganu, s’abba che at trazadu fintzas sa terra.

raganúdu , agt Definizione chi tenet ràgana, chi est de agguantu a sa pelea, de orropu Etimo srd. Traduzioni Francese résistant Inglese resistant Spagnolo resistente Italiano resistènte Tedesco widerstandfähig.

ragànza , nf Sinonimi e contrari ammúsciu, morrugnu, raganzada, raunzu Etimo srd.

raganzàda , nf Definizione su raganzare Sinonimi e contrari raganza, raunzu Etimo srd.

raganzàre , vrb Definizione nàrrere cosa coment'e chesciandhosi, a murrúngiu Sinonimi e contrari ammusciare, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, musci, ranzidare, smusciai, traganzare.

ragaràga , avb Definizione agatare a ccn. r. = sighire o agatare a unu faendho calecuna cosa Etimo srd.

ràgas , nf pl: arragas Definizione (fintzes sing., sa raga) cartzone de pugiones, bestimentu de ómine, in su costúmene, a bisura de gunnedha curtza curtza totu a gajas (s'andívia) chi si ponet in chintzu apitzu de is cartzones Sinonimi e contrari arrodedhu, bracas*, cardagula, fraca 1 Modi di dire csn: ragas de linu = mudandhas; bogare ragas de una cosa = arrennèsciri a fai una cosa; tzacare in ragas = papai a satzadura Frasi in ragas de porcarzu e de pastore mancu isse su trabàgliu at inventadu ◊ sa raga fut su petzu prus istrambecu de su costumu, fatu de orbàciu de lana de erbè téssia a telàrgiu e totu a pinnighedhas piticas 2. bae e azúalu tue, chi sinono cussu no ndhe bogat ragas! ◊ totu cussa cosa si che l'at tzacada in ragas isse a sa sola Terminologia scientifica bst Traduzioni Francese jupon Inglese short skirt Spagnolo falda de hombre Italiano gonnellino Tedesco Männerrock.

ragatéri , nm, agt: arragateri*, regateri Definizione prus che àteru, comporadore a sa grussa, ma fintzes bendhiolu; in cobertantza, brigantinu Sinonimi e contrari comporadore / briganteri, pretadori.

raghèdha , nf Sinonimi e contrari túnica.

ràgia , nf: arraja, raja Definizione prus che àteru, síngia, línia fata a pinna, ma fintzes marcada cun àteru (es. in terra) Sinonimi e contrari línia, ràglia, raina, sinnale / umiadroxu Modi di dire csn: passai, essiri de sa r. = andhare prus addainanti de su sinnale, fintzas de su zustu, de su chi si depet pro educassione; sa r. de sa currera de is cuadhus = sa ràglia, su tretu e sinza a ue depent lòmpere, itl. traguardo Cognomi e Proverbi smb: Raia Etimo spn. raya Traduzioni Francese ligne, ligne d'arrivée Inglese line, finishing line Spagnolo raya, meta Italiano lìnea, traguardo Tedesco Linie, Strich, Ziel.

ragiòla , nf Definizione genia de màchina, orroda de pòdere apicare a su fusu, fata cun s'oru a canale ue passat una fune chi si tirat a una parte po ndhe artzare pesos mannos acapiaos a s'àteru càbudu Sinonimi e contrari tagiola

ragiòlla , nf: arragiola, razola 1, regiola Definizione materiale pranu tostau (terra cota o àteru), prus che àteru a forma retangulare o cuadrada, bonu po fàere (finire) pomentos; fintzes tella, genia de pedra chi essit a pígios Sinonimi e contrari pianella, pranita / tèglia Frasi v'at peri mossos de razola, cantos de padedha e de matone (T.Ziranu) Etimo ctl. rajola.

ragiólu , nm: arragiolu*, rajolu, razolu Definizione maladia apicigosa chi benit mescamente a is canes, ma chi podet apicigare fintzes a sa gente (de is canes o de àteros animales cundhios): pigat a is céllulas de su crebedhu, faet ammachiare (si timet s'abba, s'ària) e, si no si curat in tempus cun vacinu o innetzione antiràbbica, si morit; in cobertantza, arrennegu forte, dolore chi tirat a longas, genia de pentzamentu ifadosu, de idea mala a essire de conca; si narat fintzes a s'ossu tra su cambúciu e su cracàngiu (ossu arrabiosu); a logos, rajolu est fintzes unu cane malu Sinonimi e contrari arràbbiu, arrajoladura / ttrs. rajoru / afuta, arrennegu, bústica, crocone, gormone, studugu / abeju, berinizu, grima / rajosu 2. in totue leadu at possessu su rajolu de fàghere interessu (Grolle)◊ su rajolu sou est cussu puru, ca at tentu dannu e ndhe tenet fintzas neghe isse etotu 3. innoghe apo imbruncadu e mi apo pistu su benúgiu e s'ossu de su rajolu Terminologia scientifica mld Traduzioni Francese rage, hydrophobie, obsession Inglese rage, hydrophobia, obsession Spagnolo rabia, inquietud, desasosiego Italiano ràbbia, idrofobìa, smània Tedesco Tollwut, Hundswut, Ärger.

ragionería , nf Definizione istúdiu chi pertocat contos, amministratzione, cummérciu; s'iscola ue istúdiant is ragionieris.

ragioniéri , nm: razonieri Definizione istudiau pràtigu de contos, amministratzione, manígiu de bilàncios.

ragióssu , nm Definizione s'ossu arrabiosu Sinonimi e contrari arragiossu, ragiosu*.

ragiósu , nm, agt: rajosu Definizione ossu arrabiosu, o ossu de su rasorju, de su resóliu, de su rajosu, cussu de s'annoigadórgiu de su cambúciu, tra sa cannedha de sa camba e is ossos de su cracàngiu, chi essit unu pagu a conca a una parte e àtera e po dh'atumbare a logu tostau dolet meda; nau de gente po su naturale, chi si arrennegat meda Sinonimi e contrari arrabbiosu, arrenignosu, bischiliosu, buzarrosu, croconosu, febosu, felorosu, stacosu, sutzuliu Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese malléole Inglese malleolus Spagnolo maléolo Italiano mallèolo Tedesco Fußknöchel.

ràgiu , nm: arràciu, raju, rasu 1, raxu, razu Definizione ispera o filu de lughe chi mandhat una cosa alluta; parte de un'orroda chi andhat de su muzolu o butu a su cricu; iscàrriga de elétricu de is nues: su foedhu dhu narant meda po arrennegu, po ispantu, a frastimu, e bolet nàrrere fintzes dispraxere mannu po dannu chi si benit a ischire totu a una borta Sinonimi e contrari arbore 1, lampu, saeta Modi di dire csn: abbasciai rajus = falare raju, furminare; ite raju faladu! = ita dannu! Frasi sos ojos tuos lumeras mandhant cun rajos de amore ◊ sa zente ifundhet in su mare sa pedhe mascarada dae milli ischerdas de rajos ◊ sos rajos de su sole ◊ soli ghetendi rajus parint is ogus tuus! 3. rajos de punta a sorigadura dhi calint! ◊ li podiaizis lampare unu raju! ◊ mancari betet àscias de raju! ◊ m'abbàida cussu raju de molente ite at fatu! ◊ a bi ndh'at de rajos, totu, oe!…◊ nove rajos li achirrent! 4. raju, cantu ti deghet sa cravata! ◊ oh raju, custas bacas sàrtiant su muru e benint chin nois: a ube nos dogamus?! 5. odheu, unu raju mi at faladu candho apo intesu sa chistione! ◊ su raju mi est faladu addaghi apo ischidu chi fit mortu fulanu!◊ raju ibbichitadu li falet! Cognomi e Proverbi smb: Raggiu, Ragiu Etimo ltn. radius Traduzioni Francese rayon, foudre Inglese ray, lightning Spagnolo rayo Italiano ràggio, fùlmine Tedesco Schein, Strahl, Speiche, Blitz.

ràglia , nf: ralla, ràllia Definizione sa línia de su fronte de unu trebballu chi si faet a tenta (e po su prus in medas), mescamente marrandho, iscavandho, messandho, arregollindho olia o àteru, e fintzes oru de trèmene; fintzes gente o animales a meda chi andhant totus impare a costau s'unu de s'àteru; oru de calecuna cosa Sinonimi e contrari tenta / barbacana Modi di dire csn: bogare ràllia = fàchere barbacana, marrai sa terra a fundu meda e totuganta (pruscatotu po pònniri bíngia); andhare o fàghere a ràllia = a tenta, leare totu pínnigu; sa ralla de su palu = su tretu de aundi partit una currera e aundi si depit lòmpiri; lòmpere a sa ràglia = (fintzas) lòmpere a s'iscopu, a sa fine de una cosa; torrare a sa ralla = a su comintzu; avb. a ràglia = carchi borta, raramente; fàmine a ràglia = a sintzu, a chitu, a meda Frasi at bogadu a ralla su cunzadu e l'at fatu a ortu ◊ sos messadores sunt in sa ràglia ◊ l'ant leadu a ràglia a ràglia, su tribàgliu ◊ s'olia, collindhe, la zughiant a ràllia ◊ esside a frimmare sas ràglias de su fogu! ◊ canno los fint iscapanne, sos pitzinnos, pro cúrrere su palu, carcunu at zumpau sa ràglia prima de sos àteros ◊ chin su cadhu ingrilladu a sa ralla de su palu est arribbadu primu isse 2. isbarritzada e mundhada s'arzola, b'isterriant sas mannas e una ràglia de calarinas atelaiat a drotighinu s'apetigu de su laore 3. s'isballiamos torramos a sa ralla! Etimo ctl. ralla Traduzioni Francese front d'attaque Inglese work front Spagnolo frente Italiano frónte, lìnea di attacco di un lavóro Tedesco Front.

ràglia 1 , nf: ralla 1 Definizione s'incàsciu chi si faet a is doas de una carrada po dhue incasciare is fundhos; fintzes s'arrastu chi lassat sa fera, o is orrodas de unu mezu passandho Sinonimi e contrari angina, àrgheda, elgatzu, gàrgaru, incartzu, incrava Terminologia scientifica fst.