ragànu , nm: araganu*, oraganu Definizione passada de tempus malu e abba meda, de bentos fortes, mancari de pag'ora ma a meda Frasi inue bi at fatu raganu, s’abba che at trazadu fintzas sa terra.
raganúdu , agt Definizione
chi tenet ràgana, chi est de agguantu a sa pelea, de orropu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
résistant
Inglese
resistant
Spagnolo
resistente
Italiano
resistènte
Tedesco
widerstandfähig.
raganzàre , vrb Definizione nàrrere cosa coment'e chesciandhosi, a murrúngiu Sinonimi e contrari ammusciare, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, musci, ranzidare, smusciai, traganzare.
ragaràga , avb Definizione agatare a ccn. r. = sighire o agatare a unu faendho calecuna cosa Etimo srd.
ràgas , nf pl: arragas Definizione
(fintzes sing., sa raga) cartzone de pugiones, bestimentu de ómine, in su costúmene, a bisura de gunnedha curtza curtza totu a gajas (s'andívia) chi si ponet in chintzu apitzu de is cartzones
Sinonimi e contrari
arrodedhu,
bracas*,
cardagula,
fraca 1
Modi di dire
csn:
ragas de linu = mudandhas; bogare ragas de una cosa = arrennèsciri a fai una cosa; tzacare in ragas = papai a satzadura
Frasi
in ragas de porcarzu e de pastore mancu isse su trabàgliu at inventadu ◊ sa raga fut su petzu prus istrambecu de su costumu, fatu de orbàciu de lana de erbè téssia a telàrgiu e totu a pinnighedhas piticas
2.
bae e azúalu tue, chi sinono cussu no ndhe bogat ragas! ◊ totu cussa cosa si che l'at tzacada in ragas isse a sa sola
Terminologia scientifica
bst
Traduzioni
Francese
jupon
Inglese
short skirt
Spagnolo
falda de hombre
Italiano
gonnellino
Tedesco
Männerrock.
ragatéri , nm, agt: arragateri*, regateri Definizione prus che àteru, comporadore a sa grussa, ma fintzes bendhiolu; in cobertantza, brigantinu Sinonimi e contrari comporadore / briganteri, pretadori.
raghèdha , nf Sinonimi e contrari túnica.
ràgia , nf: arraja,
raja Definizione
prus che àteru, síngia, línia fata a pinna, ma fintzes marcada cun àteru (es. in terra)
Sinonimi e contrari
línia,
ràglia,
raina,
sinnale
/
umiadroxu
Modi di dire
csn:
passai, essiri de sa r. = andhare prus addainanti de su sinnale, fintzas de su zustu, de su chi si depet pro educassione; sa r. de sa currera de is cuadhus = sa ràglia, su tretu e sinza a ue depent lòmpere, itl. traguardo
Cognomi e Proverbi
smb:
Raia
Etimo
spn.
raya
Traduzioni
Francese
ligne,
ligne d'arrivée
Inglese
line,
finishing line
Spagnolo
raya,
meta
Italiano
lìnea,
traguardo
Tedesco
Linie,
Strich,
Ziel.
ragiòla , nf Definizione genia de màchina, orroda de pòdere apicare a su fusu, fata cun s'oru a canale ue passat una fune chi si tirat a una parte po ndhe artzare pesos mannos acapiaos a s'àteru càbudu Sinonimi e contrari tagiola
ragiòlla , nf: arragiola, razola 1, regiola Definizione materiale pranu tostau (terra cota o àteru), prus che àteru a forma retangulare o cuadrada, bonu po fàere (finire) pomentos; fintzes tella, genia de pedra chi essit a pígios Sinonimi e contrari pianella, pranita / tèglia Frasi v'at peri mossos de razola, cantos de padedha e de matone (T.Ziranu) Etimo ctl. rajola.
ragiólu , nm: arragiolu*,
rajolu,
razolu Definizione
maladia apicigosa chi benit mescamente a is canes, ma chi podet apicigare fintzes a sa gente (de is canes o de àteros animales cundhios): pigat a is céllulas de su crebedhu, faet ammachiare (si timet s'abba, s'ària) e, si no si curat in tempus cun vacinu o innetzione antiràbbica, si morit; in cobertantza, arrennegu forte, dolore chi tirat a longas, genia de pentzamentu ifadosu, de idea mala a essire de conca; si narat fintzes a s'ossu tra su cambúciu e su cracàngiu (ossu arrabiosu); a logos, rajolu est fintzes unu cane malu
Sinonimi e contrari
arràbbiu,
arrajoladura
/
ttrs. rajoru
/
afuta,
arrennegu,
bústica,
crocone,
gormone,
studugu
/
abeju,
berinizu,
grima
/
rajosu
2.
in totue leadu at possessu su rajolu de fàghere interessu (Grolle)◊ su rajolu sou est cussu puru, ca at tentu dannu e ndhe tenet fintzas neghe isse etotu
3.
innoghe apo imbruncadu e mi apo pistu su benúgiu e s'ossu de su rajolu
Terminologia scientifica
mld
Traduzioni
Francese
rage,
hydrophobie,
obsession
Inglese
rage,
hydrophobia,
obsession
Spagnolo
rabia,
inquietud,
desasosiego
Italiano
ràbbia,
idrofobìa,
smània
Tedesco
Tollwut,
Hundswut,
Ärger.
ragionería , nf Definizione istúdiu chi pertocat contos, amministratzione, cummérciu; s'iscola ue istúdiant is ragionieris.
ragioniéri , nm: razonieri Definizione istudiau pràtigu de contos, amministratzione, manígiu de bilàncios.
ragióssu , nm Definizione s'ossu arrabiosu Sinonimi e contrari arragiossu, ragiosu*.
ragiósu , nm, agt: rajosu Definizione
ossu arrabiosu, o ossu de su rasorju, de su resóliu, de su rajosu, cussu de s'annoigadórgiu de su cambúciu, tra sa cannedha de sa camba e is ossos de su cracàngiu, chi essit unu pagu a conca a una parte e àtera e po dh'atumbare a logu tostau dolet meda; nau de gente po su naturale, chi si arrennegat meda
Sinonimi e contrari
arrabbiosu,
arrenignosu,
bischiliosu,
buzarrosu,
croconosu,
febosu,
felorosu,
stacosu,
sutzuliu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
malléole
Inglese
malleolus
Spagnolo
maléolo
Italiano
mallèolo
Tedesco
Fußknöchel.
ràgiu , nm: arràciu,
raju,
rasu 1,
raxu,
razu Definizione
ispera o filu de lughe chi mandhat una cosa alluta; parte de un'orroda chi andhat de su muzolu o butu a su cricu; iscàrriga de elétricu de is nues: su foedhu dhu narant meda po arrennegu, po ispantu, a frastimu, e bolet nàrrere fintzes dispraxere mannu po dannu chi si benit a ischire totu a una borta
Sinonimi e contrari
arbore 1,
lampu,
saeta
Modi di dire
csn:
abbasciai rajus = falare raju, furminare; ite raju faladu! = ita dannu!
Frasi
sos ojos tuos lumeras mandhant cun rajos de amore ◊ sa zente ifundhet in su mare sa pedhe mascarada dae milli ischerdas de rajos ◊ sos rajos de su sole ◊ soli ghetendi rajus parint is ogus tuus!
3.
rajos de punta a sorigadura dhi calint! ◊ li podiaizis lampare unu raju! ◊ mancari betet àscias de raju! ◊ m'abbàida cussu raju de molente ite at fatu! ◊ a bi ndh'at de rajos, totu, oe!…◊ nove rajos li achirrent!
4.
raju, cantu ti deghet sa cravata! ◊ oh raju, custas bacas sàrtiant su muru e benint chin nois: a ube nos dogamus?!
5.
odheu, unu raju mi at faladu candho apo intesu sa chistione! ◊ su raju mi est faladu addaghi apo ischidu chi fit mortu fulanu!◊ raju ibbichitadu li falet!
Cognomi e Proverbi
smb:
Raggiu, Ragiu
Etimo
ltn.
radius
Traduzioni
Francese
rayon,
foudre
Inglese
ray,
lightning
Spagnolo
rayo
Italiano
ràggio,
fùlmine
Tedesco
Schein,
Strahl,
Speiche,
Blitz.
ràglia , nf: ralla,
ràllia Definizione
sa línia de su fronte de unu trebballu chi si faet a tenta (e po su prus in medas), mescamente marrandho, iscavandho, messandho, arregollindho olia o àteru, e fintzes oru de trèmene; fintzes gente o animales a meda chi andhant totus impare a costau s'unu de s'àteru; oru de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
tenta
/
barbacana
Modi di dire
csn:
bogare ràllia = fàchere barbacana, marrai sa terra a fundu meda e totuganta (pruscatotu po pònniri bíngia); andhare o fàghere a ràllia = a tenta, leare totu pínnigu; sa ralla de su palu = su tretu de aundi partit una currera e aundi si depit lòmpiri; lòmpere a sa ràglia = (fintzas) lòmpere a s'iscopu, a sa fine de una cosa; torrare a sa ralla = a su comintzu; avb. a ràglia = carchi borta, raramente; fàmine a ràglia = a sintzu, a chitu, a meda
Frasi
at bogadu a ralla su cunzadu e l'at fatu a ortu ◊ sos messadores sunt in sa ràglia ◊ l'ant leadu a ràglia a ràglia, su tribàgliu ◊ s'olia, collindhe, la zughiant a ràllia ◊ esside a frimmare sas ràglias de su fogu! ◊ canno los fint iscapanne, sos pitzinnos, pro cúrrere su palu, carcunu at zumpau sa ràglia prima de sos àteros ◊ chin su cadhu ingrilladu a sa ralla de su palu est arribbadu primu isse
2.
isbarritzada e mundhada s'arzola, b'isterriant sas mannas e una ràglia de calarinas atelaiat a drotighinu s'apetigu de su laore
3.
s'isballiamos torramos a sa ralla!
Etimo
ctl.
ralla
Traduzioni
Francese
front d'attaque
Inglese
work front
Spagnolo
frente
Italiano
frónte,
lìnea di attacco di un lavóro
Tedesco
Front.