iscadenài , vrb: iscadenare,
scadenai Definizione
leare, bogare o iscapiare sa cadena, lassare andhare o andhare a s'airada coment'e fortza chi no si podet poderare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déchaîner,
éclater
Inglese
to unchain
Spagnolo
desencadenar
Italiano
scatenare
Tedesco
entfesseln.
iscadèssere , vrb: iscaèscere,
iscaèssere,
iscaresce,
iscarèscere,
iscaresci,
iscarèsciri,
iscarèssere,
scadèsciri Definizione
essire o pèrdere una cosa de mente, no àere o pèrdere ammentu; fàere finta de no arregodare una cosa, a manera de no ndhe fàere prus contu / pps. iscaéssiu, iscarésciu / mi est iscarésciu, m'iscarescit = mi ndhe so irmentigadu, mi ndhe irméntigo
Sinonimi e contrari
ilmentigare,
obbriviri,
olvidai,
variai
| ctr.
ammentare,
arregordai
Frasi
oe cussa festa ch'est iscadéssia (A.Marceddu)◊ is ogos serraia iscaessenno annos, dies, oras ◊ apustis de duas dís si ndi fut bell'e iscarésciu ◊ apu sonnau de podi sonai iscarescendimia de cudhas dís de morti (G.Manconi)◊ no mi ndhe apo a iscaresce mai! ◊ a bortas m'iscarescit su chi seu narendu ◊ cudha cosa no t’iscarescit mai! ◊
Cognomi e Proverbi
prb:
fae bene e iscaescetidhu, fae male e supenitidhu
Etimo
spn.
escaecer
Traduzioni
Francese
oublier
Inglese
to forget
Spagnolo
olvidar,
descuidar
Italiano
dimenticare
Tedesco
vergessen.
iscadíre , vrb: scairi Definizione
passare su tempus, bènnere su tempus istabbiliu po calecuna cosa / pps. iscadidu/iu, iscàditu
Sinonimi e contrari
scadèssiri
Frasi
cheret pagada sa bulleta de s'abba ca iscadit oe! ◊ est iscàditu su tempus: pérditu su dinare!
2.
at codiau unu botedhu de sardina iscadia dae meda
Traduzioni
Francese
échoir,
expirer
Inglese
to expire
Spagnolo
vencer,
caducar
Italiano
scadére
Tedesco
fällig werden.
iscadrapiàre , vrb: scadrapiare Definizione
fèrrere de fiancu, coment'e a arrasigadura
Sinonimi e contrari
arrasciare,
arrasicare,
ratzigare,
saricare
Traduzioni
Francese
frotter
Inglese
to graze
Spagnolo
rozar
Italiano
prèndere di strìscio
Tedesco
streifen.
iscadriàre , vrb: iscradiare,
iscraidare,
iscraliare Definizione
mòvere, camminare cun is peis chentza dhos artzare de terra ca su logu no dhos lassat arrèschere: si podet nàrrere de àtera cosa puru chi si movet a sola in logu tropu allisau o in calada (o fintzes de cosa lisa chi fuit o essit de manos)
Sinonimi e contrari
allescinai,
cadriare,
fugire,
illascinare,
illiscigare,
irrusciulare,
iscalusciare,
lascinare,
lassingiare
Frasi
che so iscadriadu in terra ◊ m'iscràdiat che iscata de sabone dae manos ◊ candho at bidu su fizu iscadriendhe in s'oru de una raza est curtu che lampu ◊ candho est pro nos intrare in punzu nos iscàdriat che colora dae manu ◊ che li est iscraliada sa tzicheredha dae manos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
glisser
Inglese
to skid
Spagnolo
deslizar
Italiano
slittare
Tedesco
rutschen.
iscagiàe, iscagiài, iscagiàre , vrb: iscagliai,
iscalgiare,
iscallare,
iscaxare,
iscazare,
isgazare,
scagiai Definizione
caentare, o budhire, sa cosa fintzes a dha torrare a bisura de abba, lícuida
Sinonimi e contrari
irgheliare 1,
issortighinare,
sòlbere,
solivrinare,
solobrare
| ctr.
apedrare,
belare,
intostai
Frasi
ispetaus a s'iscagiare su nie ◊ iscàgiant s'ógiu de su mannale in su chedhargiolu ◊ at iscaxau totu sa cilixia ◊ su sole pariat chi che cheriat iscallare sa ghidhighia ◊ chirco su sole pro m'iscallare s'àstragu de su coro ◊ s'iscàlgiat s'astrau ◊ tronu dh'iscagit!
2.
nois nos iscazamus in sudore ma su lucru est de su ricu
Etimo
itl.
squagliare
Traduzioni
Francese
fondre
Inglese
to melt
Spagnolo
fundir,
derretir
Italiano
fóndere,
sciògliere,
liquefare
Tedesco
schmelzen,
verflüssigen.
iscajentàre , vrb: iscallentare,
iscazentare,
scallentai Definizione
fàere caente meda; nau in cobertantza, arrennegare, artzare sa boghe foedhandho
Sinonimi e contrari
imbudhighinare,
iscaldire
/
incaloritzire
Frasi
ti at fatu male a ti pònnere ca fis iscallentau de su caminu
2.
nos fimus iscajentandhe in una ripitida de arte, de religione, de poesia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer,
échauffer (fig.),
enflammer
Inglese
to heat,
to get hot
Spagnolo
calentar,
acalorar
Italiano
riscaldare,
accaldarsi
Tedesco
wärmen,
sich erhitzen.
iscalabràre , vrb: iscalambrare,
iscalavrare,
iscalavriare,
scalabrai Definizione
guastare, segare, fàere dannu, arrasigare sa pedhe
Sinonimi e contrari
addagnai,
indomaxai
/
arroinare,
atzimare,
azinare,
dissantarare,
ifasciare,
irderrúere,
iscempiai,
isciarrocai,
isperrumai,
strupiai
/
iscorazire
Frasi
mi ponzeint manu e mi lasseint che linu bargadadu, ma no mi ant iscalabradu e su chi fia so ◊ bi aiat tres ómines chin sa conca iscalavriata dae sos carches de sos animales ◊ cusse chin su bachedhu m’iscalavriaiat su gatile, chi giuchia sèmpere a bullones e ispilitu
Etimo
spn.
descalabrar
Traduzioni
Francese
endommager
Inglese
to damage
Spagnolo
perjudicar,
dañar
Italiano
danneggiare
Tedesco
beschädigen.
iscalaviàre , vrb: iscaraviare,
iscraviare Definizione
arrasigare sa pedhe pigandhondhe unu pígiu
Sinonimi e contrari
abbranchiare,
afranchiare,
arrancare,
arranculare,
farrascare,
isalaviare,
iscazolare,
iscorroncare,
scarrafiai,
rafiare
Frasi
ndhe acudeint cun binujos e coidales iscalaviados ◊ mi leeit a trazu atapèndhemi sa conca e iscaravièndhemi in ancas ◊ mi apo iscalaviatu unu bobboi
Traduzioni
Francese
écorcher
Inglese
to excoriate
Spagnolo
excoriar
Italiano
escoriare
Tedesco
abschürfen.
iscaldíre , vrb: iscardire,
scardiri Definizione
giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada
Sinonimi e contrari
acalorire,
caentare,
caglientai,
cheghentare,
iscaentare,
iscardillare
/
friai,
malandrare
| ctr.
ifridare
Frasi
in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis
2.
cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga
3.
iscardi custos coros fritos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer,
rougir la peau sous l'effet du frottement
Inglese
to heat,
to redden the skin by rubbing
Spagnolo
calentar,
enrojecer
Italiano
scaldare,
arrossare la pèlle per sfregaménto
Tedesco
erwärmen,
durch Reiben röten.
iscàlfere , vrb: iscàrfere,
iscàrfiri,
iscàrpere,
iscràfere,
iscràpere,
scrafi Definizione
passare a lébiu is ungas o àteru in sa carre arrasigandho po papíngiu o àteru; iscarrafiare bastat chi siat
Sinonimi e contrari
arratare,
iscarpire,
iscrafire,
tratai
/
farrascare,
iscarrafiare
Frasi
sèmpere prus a prispíngius, at cumenciau a s'iscàrfiri in totu sa carena
2.
sos massajos cun d-unu frascarzu bene apedrigadu pro iscàrpere su terrinu solovraiant sas últimas chérvias
Cognomi e Proverbi
prb:
a s'àinu prus l'iscarpes prus tirat a carches
Etimo
ltn.
scalpere
Traduzioni
Francese
gratter
Inglese
to scratch
Spagnolo
rascar
Italiano
grattare
Tedesco
kratzen.
iscalmentàre , vrb: iscammentare,
iscarmentai,
iscarmentare,
isclamentare,
iscramentai,
iscrammentai,
iscrammentare,
isgramentare,
scramentai Definizione
currègere su cumportamentu imparandho de unu male, de cosa chi est costada meda, de unu dannu po dh’àere provau; pigare assíchidu
Sinonimi e contrari
iscadhai,
spriai
/
asciuconare
Frasi
onzi die a campu che lu leo: daghi iscarmentat a triballu as a bis chi li benit sa gana de istudiare!
2.
intendhimus chi s'iscrammentat sa robba: currimos e agatamos s'anzone iscannadu dae su grodhe
Cognomi e Proverbi
prb:
chini est iscrammentau de s'àcua budhia timit sa frida puru
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
décourager
Inglese
to discourage,
to desist
Spagnolo
escarmentar
Italiano
scoraggiare,
desístere per effètto di esperiènza forteménte negativa
Tedesco
entmütigen,
ablassen.
iscaltinàre , vrb: iscartinare,
scartinai Definizione
orrúere (o fintzes betare, iscúdere) a terra de mala manera, a istràmpidu forte
Sinonimi e contrari
addrabbulai,
arrúere,
iscasidhare,
isdegorare,
isdobbiare,
orrue 1,
rúchere
/
aciapuai,
atapai 1
Frasi
cudhu marzane tentu a lobu iscudiat a sa tzurpa de unu muru a s'àteru iscartinandho a terra totu su chi atzapaiat ◊ chirca de ndhe l'iscaltinare dae su letu, ca est ancora drommida goi a tardu!
Traduzioni
Francese
s'abattre
Inglese
to fall heavily
Spagnolo
desplomarse
Italiano
stramazzare
Tedesco
stürzen (der Länge nach).
iscaltulàre , vrb: iscartulare Definizione
fresare su pane, segare e istacare is duos pígios de su pane de fresa; passare s'ispola in s'iscàltula
Sinonimi e contrari
fresai
Frasi
si su pane no est bene pesadu no iscàltulat bene
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to leaf through
Spagnolo
separar las dos hojas del pan
Italiano
sfogliare,
staccare le sfòglie
Tedesco
entblättern.
iscaltzàre , vrb: iscarsai,
iscartare,
iscartzae,
iscartzare,
scartzai Definizione
pigare o istesiare sa terra totu a inghíriu de is fundhos de sa cosa prantada, ma nau fintzes de àteru
Sinonimi e contrari
iscartarare,
scratzedhai
Frasi
sos carvonajos comintzeint a bogare coighina ispatendhe sas majas e iscartendhe sas raighinas ◊ sa binza est tota iscartada ◊ tenes binza, aras e no iscartzas!◊ pro ndhe bogare cussa pedra tocat a l'iscartare a inghíriu ◊ seu abbituau a iscarsai sa bíngia.
Traduzioni
Francese
déchausser
Inglese
to hoe
Spagnolo
socavar
Italiano
scalzare
Tedesco
untergraben.
iscalusciàre , vrb Sinonimi e contrari
allescinai,
cadriare,
fugire,
illascinare,
illiscigare,
illiscighinare,
iscadriare,
lascinare,
lassingiare
Frasi
sa cosa li est iscalusciada dae manos
Traduzioni
Francese
glisser
Inglese
to slip
Spagnolo
resbalar
Italiano
sdrucciolare
Tedesco
ausgleiten.
iscaluzàre , vrb Definizione
arregòllere o cricare iscaluza, iscaligione, in bíngia; segare is pripillonis de su gurdone; in cobertantza, cricare fintzes àteru
Sinonimi e contrari
iscaligionare,
iscalonare,
isperulare,
isporulare
2.
betzitos sonnigosos iscaluzant in memórias andhadas contos de pitzinnia (G.Porchedhu Useli)◊ fues iscaluzendhe sole fritu (G.Fiori)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grappiller
Inglese
to glean (grapes)
Spagnolo
rebuscar,
racimar
Italiano
raspollare
Tedesco
nachlesen.
iscamedhàre , vrb: iscammedhare,
isgamedhare Definizione
istesiare unu pegus de su tàgiu, andharesindhe de sa cumpangia; fintzes iscapiare su giuale a is boes giuntos
Sinonimi e contrari
irmedhae,
iscambare,
iscambuliare,
iscamedhire,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istropedhare
| ctr.
amedhare
Frasi
unu pisedhu s'isgamedheit de sos cumpagnos chi fint zoghendhe ◊ apo àpidu sas berbeghes chi mi mancaiant: las depiat àere iscamedhadas carchi cane ◊ pares iscammedhadu che angione sorteri
2.
sos pitzinnos s'aunint a zocare che anzones iscamedhaos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éloigner du groupe
Inglese
to send out (of a group)
Spagnolo
alejar,
apartar
Italiano
allontanare dal gruppo
Tedesco
von der Gruppe entfernen.
iscaminài , vrb: iscaminare,
scamminai Definizione
coment'e bogare de su camminu giustu e bonu de s'onestade, de su fàere su dovere, cumbínchere o tròchere a fàere male; essire o trantzire fora de camminu
Sinonimi e contrari
discaminare,
isciambedhare
| ctr.
incarrebai
Frasi
dego non ti cherjo iscaminare, si tue ti cheres fàchere a pride, però pèssabbi!
2.
no iscamines dae s’àndhela, sinono rues!
Traduzioni
Francese
pervertir,
dévoyer
Inglese
to misleed,
to pervert
Spagnolo
pervertir
Italiano
pervertire,
traviare
Tedesco
verderben,
verführen.
iscampiài , vrb: scampiai Definizione
fàere límpiu unu logu de sartu, fàere a logu campu; nau mescamente de s'aera candho si che pesant is nues o fintzes candho si faet lughe su mengianu
Sinonimi e contrari
isclarire,
ispalaciae,
ispanigai,
orbesci
Frasi
a fai su narboni bollit nai a iscampiai su buscu, limpiai sa terra, abbruxai sa linna po podi arai e seminai
2.
candu proit abarraus in sa barraca finas a iscampiai ◊ a pagu a pagu fiat iscampiendu: calàt su bentu e is nuis curriant ◊ su tempus malu est durau una mes'ora e pustis at iscampiau ◊ at iscampiau e si bit su soli
Etimo
ctl.
escampiar
Traduzioni
Francese
se rasséréner
Inglese
to clear up
Spagnolo
serenarse,
despejarse
Italiano
rasserenarsi del tèmpo
Tedesco
sich aufheitern.