iscadenài , vrb: iscadenare,
scadenai Definitzione
leare, bogare o iscapiare sa cadena, lassare andhare o andhare a s'airada coment'e fortza chi no si podet poderare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déchaîner,
éclater
Ingresu
to unchain
Ispagnolu
desencadenar
Italianu
scatenare
Tedescu
entfesseln.
iscadèssere , vrb: iscaèscere,
iscaèssere,
iscaresce,
iscarèscere,
iscaresci,
iscarèsciri,
iscarèssere,
scadèsciri Definitzione
essire o pèrdere una cosa de mente, no àere o pèrdere ammentu; fàere finta de no arregodare una cosa, a manera de no ndhe fàere prus contu / pps. iscaéssiu, iscarésciu / mi est iscarésciu, m'iscarescit = mi ndhe so irmentigadu, mi ndhe irméntigo
Sinònimos e contràrios
ilmentigare,
obbriviri,
olvidai,
variai
| ctr.
ammentare,
arregordai
Frases
oe cussa festa ch'est iscadéssia (A.Marceddu)◊ is ogos serraia iscaessenno annos, dies, oras ◊ apustis de duas dís si ndi fut bell'e iscarésciu ◊ apu sonnau de podi sonai iscarescendimia de cudhas dís de morti (G.Manconi)◊ no mi ndhe apo a iscaresce mai! ◊ a bortas m'iscarescit su chi seu narendu ◊ cudha cosa no t’iscarescit mai! ◊
Sambenados e Provèrbios
prb:
fae bene e iscaescetidhu, fae male e supenitidhu
Ètimu
spn.
escaecer
Tradutziones
Frantzesu
oublier
Ingresu
to forget
Ispagnolu
olvidar,
descuidar
Italianu
dimenticare
Tedescu
vergessen.
iscadíre , vrb: scairi Definitzione
passare su tempus, bènnere su tempus istabbiliu po calecuna cosa / pps. iscadidu/iu, iscàditu
Sinònimos e contràrios
scadèssiri
Frases
cheret pagada sa bulleta de s'abba ca iscadit oe! ◊ est iscàditu su tempus: pérditu su dinare!
2.
at codiau unu botedhu de sardina iscadia dae meda
Tradutziones
Frantzesu
échoir,
expirer
Ingresu
to expire
Ispagnolu
vencer,
caducar
Italianu
scadére
Tedescu
fällig werden.
iscadrapiàre , vrb: scadrapiare Definitzione
fèrrere de fiancu, coment'e a arrasigadura
Sinònimos e contràrios
arrasciare,
arrasicare,
ratzigare,
saricare
Tradutziones
Frantzesu
frotter
Ingresu
to graze
Ispagnolu
rozar
Italianu
prèndere di strìscio
Tedescu
streifen.
iscadriàre , vrb: iscradiare,
iscraidare,
iscraliare Definitzione
mòvere, camminare cun is peis chentza dhos artzare de terra ca su logu no dhos lassat arrèschere: si podet nàrrere de àtera cosa puru chi si movet a sola in logu tropu allisau o in calada (o fintzes de cosa lisa chi fuit o essit de manos)
Sinònimos e contràrios
allescinai,
cadriare,
fugire,
illascinare,
illiscigare,
irrusciulare,
iscalusciare,
lascinare,
lassingiare
Frases
che so iscadriadu in terra ◊ m'iscràdiat che iscata de sabone dae manos ◊ candho at bidu su fizu iscadriendhe in s'oru de una raza est curtu che lampu ◊ candho est pro nos intrare in punzu nos iscàdriat che colora dae manu ◊ che li est iscraliada sa tzicheredha dae manos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
glisser
Ingresu
to skid
Ispagnolu
deslizar
Italianu
slittare
Tedescu
rutschen.
iscagiàe, iscagiài, iscagiàre , vrb: iscagliai,
iscalgiare,
iscallare,
iscaxare,
iscazare,
isgazare,
scagiai Definitzione
caentare, o budhire, sa cosa fintzes a dha torrare a bisura de abba, lícuida
Sinònimos e contràrios
irgheliare 1,
issortighinare,
sòlbere,
solivrinare,
solobrare
| ctr.
apedrare,
belare,
intostai
Frases
ispetaus a s'iscagiare su nie ◊ iscàgiant s'ógiu de su mannale in su chedhargiolu ◊ at iscaxau totu sa cilixia ◊ su sole pariat chi che cheriat iscallare sa ghidhighia ◊ chirco su sole pro m'iscallare s'àstragu de su coro ◊ s'iscàlgiat s'astrau ◊ tronu dh'iscagit!
2.
nois nos iscazamus in sudore ma su lucru est de su ricu
Ètimu
itl.
squagliare
Tradutziones
Frantzesu
fondre
Ingresu
to melt
Ispagnolu
fundir,
derretir
Italianu
fóndere,
sciògliere,
liquefare
Tedescu
schmelzen,
verflüssigen.
iscajentàre , vrb: iscallentare,
iscazentare,
scallentai Definitzione
fàere caente meda; nau in cobertantza, arrennegare, artzare sa boghe foedhandho
Sinònimos e contràrios
imbudhighinare,
iscaldire
/
incaloritzire
Frases
ti at fatu male a ti pònnere ca fis iscallentau de su caminu
2.
nos fimus iscajentandhe in una ripitida de arte, de religione, de poesia
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
chauffer,
échauffer (fig.),
enflammer
Ingresu
to heat,
to get hot
Ispagnolu
calentar,
acalorar
Italianu
riscaldare,
accaldarsi
Tedescu
wärmen,
sich erhitzen.
iscalabràre , vrb: iscalambrare,
iscalavrare,
iscalavriare,
scalabrai Definitzione
guastare, segare, fàere dannu, arrasigare sa pedhe
Sinònimos e contràrios
addagnai,
indomaxai
/
arroinare,
atzimare,
azinare,
dissantarare,
ifasciare,
irderrúere,
iscempiai,
isciarrocai,
isperrumai,
strupiai
/
iscorazire
Frases
mi ponzeint manu e mi lasseint che linu bargadadu, ma no mi ant iscalabradu e su chi fia so ◊ bi aiat tres ómines chin sa conca iscalavriata dae sos carches de sos animales ◊ cusse chin su bachedhu m’iscalavriaiat su gatile, chi giuchia sèmpere a bullones e ispilitu
Ètimu
spn.
descalabrar
Tradutziones
Frantzesu
endommager
Ingresu
to damage
Ispagnolu
perjudicar,
dañar
Italianu
danneggiare
Tedescu
beschädigen.
iscalaviàre , vrb: iscaraviare,
iscraviare Definitzione
arrasigare sa pedhe pigandhondhe unu pígiu
Sinònimos e contràrios
abbranchiare,
afranchiare,
arrancare,
arranculare,
farrascare,
isalaviare,
iscazolare,
iscorroncare,
scarrafiai,
rafiare
Frases
ndhe acudeint cun binujos e coidales iscalaviados ◊ mi leeit a trazu atapèndhemi sa conca e iscaravièndhemi in ancas ◊ mi apo iscalaviatu unu bobboi
Tradutziones
Frantzesu
écorcher
Ingresu
to excoriate
Ispagnolu
excoriar
Italianu
escoriare
Tedescu
abschürfen.
iscaldíre , vrb: iscardire,
scardiri Definitzione
giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada
Sinònimos e contràrios
acalorire,
caentare,
caglientai,
cheghentare,
iscaentare,
iscardillare
/
friai,
malandrare
| ctr.
ifridare
Frases
in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis
2.
cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga
3.
iscardi custos coros fritos!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
chauffer,
rougir la peau sous l'effet du frottement
Ingresu
to heat,
to redden the skin by rubbing
Ispagnolu
calentar,
enrojecer
Italianu
scaldare,
arrossare la pèlle per sfregaménto
Tedescu
erwärmen,
durch Reiben röten.
iscàlfere , vrb: iscàrfere,
iscàrfiri,
iscàrpere,
iscràfere,
iscràpere,
scrafi Definitzione
passare a lébiu is ungas o àteru in sa carre arrasigandho po papíngiu o àteru; iscarrafiare bastat chi siat
Sinònimos e contràrios
arratare,
iscarpire,
iscrafire,
tratai
/
farrascare,
iscarrafiare
Frases
sèmpere prus a prispíngius, at cumenciau a s'iscàrfiri in totu sa carena
2.
sos massajos cun d-unu frascarzu bene apedrigadu pro iscàrpere su terrinu solovraiant sas últimas chérvias
Sambenados e Provèrbios
prb:
a s'àinu prus l'iscarpes prus tirat a carches
Ètimu
ltn.
scalpere
Tradutziones
Frantzesu
gratter
Ingresu
to scratch
Ispagnolu
rascar
Italianu
grattare
Tedescu
kratzen.
iscalmentàre , vrb: iscammentare,
iscarmentai,
iscarmentare,
isclamentare,
iscramentai,
iscrammentai,
iscrammentare,
isgramentare,
scramentai Definitzione
currègere su cumportamentu imparandho de unu male, de cosa chi est costada meda, de unu dannu po dh’àere provau; pigare assíchidu
Sinònimos e contràrios
iscadhai,
spriai
/
asciuconare
Frases
onzi die a campu che lu leo: daghi iscarmentat a triballu as a bis chi li benit sa gana de istudiare!
2.
intendhimus chi s'iscrammentat sa robba: currimos e agatamos s'anzone iscannadu dae su grodhe
Sambenados e Provèrbios
prb:
chini est iscrammentau de s'àcua budhia timit sa frida puru
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
décourager
Ingresu
to discourage,
to desist
Ispagnolu
escarmentar
Italianu
scoraggiare,
desístere per effètto di esperiènza forteménte negativa
Tedescu
entmütigen,
ablassen.
iscaltinàre , vrb: iscartinare,
scartinai Definitzione
orrúere (o fintzes betare, iscúdere) a terra de mala manera, a istràmpidu forte
Sinònimos e contràrios
addrabbulai,
arrúere,
iscasidhare,
isdegorare,
isdobbiare,
orrue 1,
rúchere
/
aciapuai,
atapai 1
Frases
cudhu marzane tentu a lobu iscudiat a sa tzurpa de unu muru a s'àteru iscartinandho a terra totu su chi atzapaiat ◊ chirca de ndhe l'iscaltinare dae su letu, ca est ancora drommida goi a tardu!
Tradutziones
Frantzesu
s'abattre
Ingresu
to fall heavily
Ispagnolu
desplomarse
Italianu
stramazzare
Tedescu
stürzen (der Länge nach).
iscaltulàre , vrb: iscartulare Definitzione
fresare su pane, segare e istacare is duos pígios de su pane de fresa; passare s'ispola in s'iscàltula
Sinònimos e contràrios
fresai
Frases
si su pane no est bene pesadu no iscàltulat bene
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
effeuiller
Ingresu
to leaf through
Ispagnolu
separar las dos hojas del pan
Italianu
sfogliare,
staccare le sfòglie
Tedescu
entblättern.
iscaltzàre , vrb: iscarsai,
iscartare,
iscartzae,
iscartzare,
scartzai Definitzione
pigare o istesiare sa terra totu a inghíriu de is fundhos de sa cosa prantada, ma nau fintzes de àteru
Sinònimos e contràrios
iscartarare,
scratzedhai
Frases
sos carvonajos comintzeint a bogare coighina ispatendhe sas majas e iscartendhe sas raighinas ◊ sa binza est tota iscartada ◊ tenes binza, aras e no iscartzas!◊ pro ndhe bogare cussa pedra tocat a l'iscartare a inghíriu ◊ seu abbituau a iscarsai sa bíngia.
Tradutziones
Frantzesu
déchausser
Ingresu
to hoe
Ispagnolu
socavar
Italianu
scalzare
Tedescu
untergraben.
iscalusciàre , vrb Sinònimos e contràrios
allescinai,
cadriare,
fugire,
illascinare,
illiscigare,
illiscighinare,
iscadriare,
lascinare,
lassingiare
Frases
sa cosa li est iscalusciada dae manos
Tradutziones
Frantzesu
glisser
Ingresu
to slip
Ispagnolu
resbalar
Italianu
sdrucciolare
Tedescu
ausgleiten.
iscaluzàre , vrb Definitzione
arregòllere o cricare iscaluza, iscaligione, in bíngia; segare is pripillonis de su gurdone; in cobertantza, cricare fintzes àteru
Sinònimos e contràrios
iscaligionare,
iscalonare,
isperulare,
isporulare
2.
betzitos sonnigosos iscaluzant in memórias andhadas contos de pitzinnia (G.Porchedhu Useli)◊ fues iscaluzendhe sole fritu (G.Fiori)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grappiller
Ingresu
to glean (grapes)
Ispagnolu
rebuscar,
racimar
Italianu
raspollare
Tedescu
nachlesen.
iscamedhàre , vrb: iscammedhare,
isgamedhare Definitzione
istesiare unu pegus de su tàgiu, andharesindhe de sa cumpangia; fintzes iscapiare su giuale a is boes giuntos
Sinònimos e contràrios
irmedhae,
iscambare,
iscambuliare,
iscamedhire,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istropedhare
| ctr.
amedhare
Frases
unu pisedhu s'isgamedheit de sos cumpagnos chi fint zoghendhe ◊ apo àpidu sas berbeghes chi mi mancaiant: las depiat àere iscamedhadas carchi cane ◊ pares iscammedhadu che angione sorteri
2.
sos pitzinnos s'aunint a zocare che anzones iscamedhaos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éloigner du groupe
Ingresu
to send out (of a group)
Ispagnolu
alejar,
apartar
Italianu
allontanare dal gruppo
Tedescu
von der Gruppe entfernen.
iscaminài , vrb: iscaminare,
scamminai Definitzione
coment'e bogare de su camminu giustu e bonu de s'onestade, de su fàere su dovere, cumbínchere o tròchere a fàere male; essire o trantzire fora de camminu
Sinònimos e contràrios
discaminare,
isciambedhare
| ctr.
incarrebai
Frases
dego non ti cherjo iscaminare, si tue ti cheres fàchere a pride, però pèssabbi!
2.
no iscamines dae s’àndhela, sinono rues!
Tradutziones
Frantzesu
pervertir,
dévoyer
Ingresu
to misleed,
to pervert
Ispagnolu
pervertir
Italianu
pervertire,
traviare
Tedescu
verderben,
verführen.
iscampiài , vrb: scampiai Definitzione
fàere límpiu unu logu de sartu, fàere a logu campu; nau mescamente de s'aera candho si che pesant is nues o fintzes candho si faet lughe su mengianu
Sinònimos e contràrios
isclarire,
ispalaciae,
ispanigai,
orbesci
Frases
a fai su narboni bollit nai a iscampiai su buscu, limpiai sa terra, abbruxai sa linna po podi arai e seminai
2.
candu proit abarraus in sa barraca finas a iscampiai ◊ a pagu a pagu fiat iscampiendu: calàt su bentu e is nuis curriant ◊ su tempus malu est durau una mes'ora e pustis at iscampiau ◊ at iscampiau e si bit su soli
Ètimu
ctl.
escampiar
Tradutziones
Frantzesu
se rasséréner
Ingresu
to clear up
Ispagnolu
serenarse,
despejarse
Italianu
rasserenarsi del tèmpo
Tedescu
sich aufheitern.