arrandài , vrb: arrendai 1,
randai Definizione
fàere o pònnere s’arrandha a unu bestimentu o trastu
Sinonimi e contrari
irrandhare,
trinetare
Frasi
est arrandendi sa camisa ◊ mi ammostas su chi as arrandau me is pannus? ◊ is féminas ant arrandau sa tialledha de s'altari ◊ apu arrendau is lensolos
2.
intamen de arrechiai a su babbu mortu, sa genti iat arrandau po sa filla
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire de la dentelle
Inglese
to lace
Spagnolo
adornar con encajes
Italiano
merlettare
Tedesco
mit Spitzen besetzen.
arranguài , vrb: arrangulai Definizione
imbitzare forte, tropu (ma fortzis fintzes unu pagu orròschere), giare su cuntentu coment’e po paga
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
acomunai,
acostumai,
imbisciare,
ingustai
/
allicare,
allichionare,
imbitzicare,
ingolumare
Frasi
dh'as arranguau a su cafei e immoi dhu disígiat sempri ◊ mancai aresti, cussu gatu, chi dh'arranguais gei si lassat pigai ◊ su pipiu est arranguau a sa tita e no bollit àteru
2.
est arranguau a s'àtera parti de su mari
3.
femu giai arranguendimí, telefonendi sentza de podi pigai sa línia!
Traduzioni
Francese
habituer,
accoutumer
Inglese
to accustom
Spagnolo
acostumbrar
Italiano
avvezzare
Tedesco
gewöhnen.
arranguitzài , vrb: arrenguitzai,
arringuitzai,
arringulitzari,
ranguitzai Definizione
giare o pigare cosa chi praghet, fintzes coment'e paga, de cuntentu po calecuna cosa chi unu at fatu, batire sa gana, pigare s'àteru a losingas, cun promissas e cosas chi dhi podent pràghere
Sinonimi e contrari
acasagiai,
arranguai,
imbozare,
inganatzire,
ingangulissai,
ingrangugliare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frasi
una tassa de cafè bonu cun pastas de lati dhas iat arringuitzadas de sa fatiga de su viàgiu ◊ a mairu tuu dhu depis basai e arranguitzai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gratifier
Inglese
to give a bonus
Spagnolo
gratificar
Italiano
gratificare
Tedesco
eine Gratifikation geben.
arrannegài , vrb: arrennegai,
arrennegare Definizione
pigare (o fintzes giare) arrennegu, afuta, tzacu po cosas chi andhant in contràriu
Sinonimi e contrari
abruncudhí,
airai,
allulluriai,
inchestiare,
inchietae,
infrascai
/
abbetiae,
acroconai,
afutare,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
collobbiare,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
renignai
Frasi
Luisicu si arrennegàt cun cudhu chi ci dh'iat iscutu in presoni e ndi dh'iat pigau is fillus ◊ no lu subéries ca si arrennegat! ◊ m'imputais unu dannu e mi narais a no mi arrennegai!…◊ su mere si fit arrennegadu cun sos teracos pro cosa chi non deviant fàghere
Etimo
spn.
renegar
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to flare up
Spagnolo
encolerizarse
Italiano
infuriarsi,
sdegnarsi
Tedesco
wütend werden.
arrannèsci, arrannèssi , vrb: arrendhèscere,
arrenèscere,
arrenèsciri,
arrennèscede,
arrennèscere,
arrennèschere,
arrennesci,
arrennèsciri,
arrennèssede,
arrennèssere,
arrinnesci,
errennèscere,
renèsciri Definizione
arresurtare a fàere una cosa, a lòmpere a un'iscopu, andhare bene in ccn. cosa / ind. pres. dèu arrennèsciu (ar-ren-nè-sciu); pps. arrennésciu (ar-ren-né-sci-u)
Sinonimi e contrari
resèssere,
resessire,
revèntere
Frasi
no arrannesceus a dhi ponni càbudu a custa cosa ◊ arrinnèsciu a donai sensu a sa vida (F.Locci)◊ àinu malu, ma s'ómine arrennesset a no che arrúere ◊ solu arrennessindhe binchidore ti apo a dare sa printzipessa ◊ no arrennesso a mi ndhe irmentigare ◊ fortzis che arrendhesceus de dhi bíede sa cara
Etimo
itl.t
rinescire
Traduzioni
Francese
réussir,
parvenir
Inglese
to succeed
Spagnolo
lograr,
conseguir
Italiano
riuscire
Tedesco
gelingen.
arranomonài , vrb: arrenomenai Definizione
nàrrere su númene de unu
Sinonimi e contrari
arremonae,
fentomare,
mantovare
Frasi
fostei no nd'iat inténdiu mai arranomonendi?
Etimo
ctl.
renomenar
Traduzioni
Francese
nommer
Inglese
to name
Spagnolo
nombrar
Italiano
nominare,
fare il nóme di qlc
Tedesco
erwähnen.
arrapagnàre , vrb: arrapignai,
arrapinai,
arrepignai,
rapignai Definizione
pigare sa cosa a s'àteru cun sa fortza, a fura
Sinonimi e contrari
afufai,
arpiai,
arrabbinare,
aungrare,
craspuare,
furai,
inghitai,
irrobbare,
runtzinare,
sdorrobbai
Frasi
is sordaus boliant arrepignai totu s'arrichesa de sa crésia ◊ in sas binzas anzenas arrapagnaiat s'àghina chi cheriat
Etimo
spn.
rapiñar
Traduzioni
Francese
voler,
dévaliser
Inglese
to robber
Spagnolo
atracar,
asaltar
Italiano
rapinare
Tedesco
rauben.
arrapài 1 , vrb rfl: arrapare 1 Definizione
nau de ómine, sentire gana forte po fémina
Etimo
itl.
arrapare
Traduzioni
Francese
s'exciter sexuellement
Inglese
to excite sexually
Spagnolo
ponerse cachondo
Italiano
eccitarsi sessualménte
Tedesco
sich erregen.
arrapíti , vrb: arrepítere,
arrepiti,
errepítere,
repítere Definizione
nàrrere o fàere torra sa cosa / ger. arrepitindho, arrepitinno, pps. arrepítiu
Sinonimi e contrari
repetire
Traduzioni
Francese
répéter
Inglese
to repeat
Spagnolo
repetir
Italiano
ripètere
Tedesco
wiederholen.
arràre , vrb Definizione
segai arra, sida; fàere moida de sida
Sinonimi e contrari
assidare,
scirrai
/
bacanare,
istripitare,
sciumbullai,
tzacai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déboiser
Inglese
to strip of leaves
Spagnolo
retazar,
rozar
Italiano
sfrascare
Tedesco
lichten.
arrasài , vrb: arrasare 1,
arrasari,
arresai,
arresare,
arrosai,
rasare Definizione
nàrrere is pregadorias (a iscúsiu); fàere una genia de moidedha, nau de is gatos candho funt asseliaos o parent dormios, candho si frandhigant / missa arrasada = bassa, chentza cantada
Sinonimi e contrari
orassionare,
precadorare,
precare
/
aggrogotai
Frasi
sa dí de sant'Arrocu s'arrosàriu dh'arresu…◊ arrèsali un'Ave Maria! ◊ mi at fatu torrare chene arrasare totu sas postas de su rojaru ◊ bandant a crésia po arresai ◊ a santu Zuanni arreso
2.
su gatu est arresendu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
prier
Inglese
to pray
Spagnolo
rezar
Italiano
pregare
Tedesco
beten.
arrasicàre , vrb: arrasigae,
arrasigai,
arrasigare,
arrasigari,
arresigai,
arrisigai,
rasigai* Definizione
passare a forte calecuna aina, prus che àteru cun atza, a frigadura po ndhe pigare unu pígiu de cosa
Sinonimi e contrari
arraschiai,
arrasciare,
craschiare,
farisciare,
iscadrapiare,
saricare
/
frigare
/
arrosigai
Frasi
dona cura no ti arràsighis in su muru, a t'incadhossat! ◊ is pastores si poniant is cambalis po s'iscrancari de si arrasigari is cambas candu andànt a pàsciri ◊ mi pòngiu a arrasigai ossus a usu de cani?!
2.
a mei custu errisixedhu no mi nci calat tropu bèni, mi arrasigat unu pagu is gangas!…
Traduzioni
Francese
gratter,
racler
Inglese
to scrape
Spagnolo
rascar
Italiano
raschiare
Tedesco
schaben.
arraspagliài , vrb: arrespagliai,
raspagliai Definizione
giare una prima manu de ischedradura a is muros
Sinonimi e contrari
arrabbussai,
impalitai,
impilatzare,
incalchinare,
intunigare,
irrustigare
Etimo
ctl.
raspallar
Traduzioni
Francese
crépir
Inglese
to render
Spagnolo
enfoscar
Italiano
rinzaffare
Tedesco
bewerfen.
arraspài , vrb: raspai Definizione
trebballare, tocare o arrasigare a raspa; fintzes pigare, pinnigare cosa prus che àteru coment’e aprofitamentu
2.
candu c'est de arraspai totus si faint is bonus! (A.Garau)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
râper
Inglese
to rasp
Spagnolo
escofinar
Italiano
raspare
Tedesco
raspeln.
arraspetài , vrb: arrespetai,
arrispetai,
errespetare,
respetai* Definizione
fàere contu, tènnere arrespetu, istima po gente e cosas in totu su chi de bonu podent àere, faendho a manera de no dhis nòghere, de no dhis fàere male, dannu, ofesa
Sinonimi e contrari
acatai 1,
remirai,
serretzai
| ctr.
menispresiare
Frasi
bisòngiat a si fai arrispetai! ◊ giustu est chini arrespetat is cumandamentus de Deus ◊ issus no arrespetant is modas ◊ dh'arraspetu poita c'est unu mortu aranti, deghinou!…
Traduzioni
Francese
respecter
Inglese
to respect
Spagnolo
respetar
Italiano
rispettare
Tedesco
respektieren.
arraspinzàre , vrb Definizione
coment'e raspare, nau in cobertantza po furare, pigare a furadura
Sinonimi e contrari
afuruncai,
aungrare,
ciaspinare,
furanciulai,
gastochiare,
respilliai,
raspinnare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaparder
Inglese
to pilfer
Spagnolo
ratear
Italiano
rubacchiare
Tedesco
stehlen.
arraspúndi , vrb: arrespòndhede,
arrespòndhere,
arrespònnere,
arrespundi,
errespòndhere,
respònere* Definizione
giare s’arresposta a una domandha, nàrrere su chi unu at domandhau; iscríere a unu chi at mandhau lítera o àtera posta; fintzes foedhare a gente prus manna o prus de importu chentza o cun pagu arrespetu, candho iat a èssere prus arrespetosu a citire; in su giogu o in àteru, fàere calecuna cosa coment'e adduindho a su chi proponet o cumènciat s'àteru, o fintzes contr'a su chi faet s'àteru / arrespòndhere a singru serru = donai s'úrtima arrispusta, serrai su chistionu e dónnia discussioni
Sinonimi e contrari
ispundhe
| ctr.
dimandhare,
porrogare,
precontare
Frasi
a s'anzone dha faedhaiat che candho issa dhi podiat arrespòndhere ◊ nemus dhi arrespundit mancu fuedhu ◊ no arrespundis nudha? ◊ a cussa pregonta issu no iscít arrespundi ◊ anca dh'iat arrespostu: Arresone tenes, fizu meu!
2.
is tempus càmbiant: immoi unu arrespundit fintzas a su babbu!
Traduzioni
Francese
répondre
Inglese
to answer
Spagnolo
contestar,
responder
Italiano
rispóndere
Tedesco
antworten.
arrastài , vrb: arrastare,
arrastari,
arrastrai,
rastai Definizione
andhare a s'arrastu de sa fera, pigare s'arrancu, fragare; sighire o pònnere aifatu de s'ormina, de is arrastos
Sinonimi e contrari
acarigai,
annajare,
annàsere,
fiagare,
isimare,
nuscai,
semare 1
/
addromare,
atratare,
ildarrastare,
orminare,
trateare
Frasi
su cani miu at arrastau sa perdixi ◊ recuias a domo arrastendhe sabores dae tesu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
flairer le gibier
Inglese
to scent game
Spagnolo
rastrear
Italiano
fiutare la selvaggina
Tedesco
wittern.
arratirài , vrb: arretirai,
arritirai,
arritirare,
retirai Definizione
torrare agoa, andharesindhe, lassare istare una cosa, una chistione, un'impíciu; learesindhe de unu logu calecuna cosa chi apartenet o pertocat a chie ndhe dha leat, su ndhe pigare sa cosa de mesu ue istrobbat po dha pònnere a una parte, in su logu suo
Sinonimi e contrari
furriai,
storrai
/
collire,
leai,
picare
Frasi
bai e arretiradí, lassa a perdi custas chistionis! ◊ sa filla de s'urrei si fut arritirada po nci pensai
2.
sa mama ndi at arretirau su fillu de iscola ◊ sa mesixedha dh’arritiru a una parti ca dòngiu una passada de iscova
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
retirer
Inglese
to take back
Spagnolo
retirar
Italiano
ritirare
Tedesco
zurückziehen.
arratulàre , vrb Definizione
mantènnere o agganciare a calecunu logu de pòdere istare firmu o fintzes po artzare, andhare a in artu
Sinonimi e contrari
agganciai,
agguantai,
apichedhai,
tènnere
Frasi
arratulèndhesi a su muru che intreit a domo dai sa bentana ◊ s'arratuleit peri su truncu de unu pinu altu meda ◊ abbaidaia semper si bidia sa màchina de babbu arratulendhe in s'arciada
Traduzioni
Francese
grimper
Inglese
to climb (up)
Spagnolo
arraigar,
asegurar
Italiano
abbarbicare,
ancorare
Tedesco
sich festsetzen,
festhalten.