arrefriscài, arrefriscàre , vrb: errenfriscare,
refriscai Definizione
fàere prus friscu, nau de su tempus, ifridare, illeniare cosa budhia; fintzes giare sullevu a calecunu male prus che àteru po comente si digirit o s'efetu chi faet su chi si papat
Sinonimi e contrari
afriscai,
afriscorai,
arrefrigerai,
ifriscare
| ctr.
caentare,
imbudhighinare
Frasi
su tempus arrefriscat, est arrefrischendi ◊ no potzu assebiai de sa basca: bandu a frumi, annadu e mi arrefriscu!
2.
issu connoschet is erbas po arrefriscare
Etimo
ctl., spn.
refrescar
Traduzioni
Francese
rafraîchir
Inglese
to cool
Spagnolo
refrescar
Italiano
rinfrescare
Tedesco
abkühlen.
arregài , vrb: regrare Definizione
su si fàere sa regra, a regra, fàere sa rega; fintzes chistire, pònnere a parte
Sinonimi e contrari
allogae,
collire
2.
tenit su dinai arregau in su calàsciu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
attraper le favus
Inglese
to make honeycomb
Spagnolo
hacerse panal
Italiano
farsi favo
Tedesco
die Honigwabe bilden.
arregalài, arregalàre , vrb: regalai Definizione
fàere su presente, giare arregalos, donos, giare cosa in donu / a s'arregalai, chi s'arregalit! = a istare bene, cun saludu, a si tènnere contu!: zenia de augúriu chi si faghet o chi si mandhat cun àtere
Sinonimi e contrari
dae 1,
donai
2.
dèu mi ndi seu andendi: arregalaisí! ◊ chi si arregalit meda, naradhi, a coru miu istimau! ◊ candho dhu bies, chi si arregallet!
Traduzioni
Francese
offrir
Inglese
to present
Spagnolo
regalar
Italiano
regalare
Tedesco
schenken.
arreghentiàre , vrb: reghentiare Definizione
fàere coment'e una segada o unu male prus reghente e chi po cussu dolet de prus / a. sas piaes, sa pena = impeuare, acradiare sa pena, fai incrèsciri de prus is liagas
Sinonimi e contrari
agghegiare,
imprujare
Frasi
custu fritu mi at arreghentiadu sos dolores
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aigrir,
irriter
Inglese
to sour
Spagnolo
avivar,
agudizar
Italiano
inasprire,
inciprignire
Tedesco
verschlimmern.
arrèghere , vrb: arrei,
arrèiri,
arrere,
arreri,
rèere Definizione
abbarrare firmos, sentza de andhare; si narat de vasu chi no est istampau ne tzacau chi mantenet su chi si betat aintru; rfl. su si lassare cosa angena; in cobertantza, aguantare is segretos; abbarrare a sa rea, prantaos, istrantagiaos / pps. arrésiu, arréssiu 1, arressu, arretu 1
Sinonimi e contrari
abèschere,
afrimai,
aguantai,
arrancare,
arreare,
arrèschere,
arressare,
obèschere,
rèere
/
arrègere
| ctr.
andai,
sfàiri
Modi di dire
csn:
abba arressa = apojada, frimma (e pro cussu mala puru); arrèiri unu secretu = muntènnere su segretu
Frasi
líbbera zente poética in s'amore in su bisonzu arressa, istrinta in su dolore (A.Casula)◊ si est arressu pro sempre su coro sou ◊ no est ne andhendhe e ne arressu ◊ si arreet un'iscuta iscultendhe ◊ in caminu imbenit a unu connoschente, l'arreghet e li nat cosa
2.
custu pitzeri no arreit àcua ◊ dèu pratzu, dèu leu, su chi bollu mi arreu ◊ a tui no fait a ti contai cosa ca no arreis nudha!
3.
no mi sumbullit meda, gopai, ca no mi arreu in cambas de s'istrachímini! ◊ fiat aici istancu chi no si arreiat in peis ◊ addaghi su muntone est mannu meda no si arrèt
Etimo
ltn.
regere
Traduzioni
Francese
soutenir,
supporter
Inglese
to support
Spagnolo
parar,
tenerse
Italiano
fermare,
fermarsi,
règgere,
règgersi in pièdi
Tedesco
anhalten,
stehenbleiben,
halten,
sich aufrecht halten.
arregonàre , vrb Sinonimi e contrari
arrampedhai,
arrennoare
Traduzioni
Francese
être contraire
Inglese
to be reluctant
Spagnolo
ser reacio
Italiano
èssere ritróso
Tedesco
widerwillig sein.
arregòrfere , vrb: regòrfere Definizione
atuare a su chi unu est iss'etotu o est faendho
Sinonimi e contrari
atoare
Etimo
ltn.
revolvere
Traduzioni
Francese
être conscient
Inglese
to become conscious
Spagnolo
concienciar
Italiano
farsi cosciènte
Tedesco
bewußt werden.
arregortzài , vrb: arregurtzai Definizione
pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare
Etimo
ctl.
regalzar
Traduzioni
Francese
boucher des fissures avec de petits bouts de pierre
Inglese
to splinter again
Spagnolo
encascotar,
rellenar
Italiano
riempire con schégge di piètra le fessure dei muri,
rinverzare
Tedesco
mit Spänen oder Splittern verstopfen.
arregulài , vrb: regulai* Definizione
pònnere o portare arrégula, fàere una cosa cunforma a un’arrégula; fàere a manera de no perdimentare sa cosa, de no ndhe pònnere tropu, de no fàere male
Sinonimi e contrari
addatai,
afrenai,
medrare,
medrire,
moderai
Frasi
candu lompint dhus bis e ti as a arregulai! ◊ po èssi prus seguru mi depu arregulai
Traduzioni
Francese
régler,
régulariser
Inglese
to regulate
Spagnolo
regular
Italiano
regolare
Tedesco
regulieren.
arremadiài , vrb: arremmadiare,
arromadiai,
arromadiare Definizione
pigare o ingòllere rema, arremadiu
Sinonimi e contrari
acatarrare,
arrasfriai,
arremare,
arrumai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'enrhumer
Inglese
to get cold
Spagnolo
resfriarse,
constiparse
Italiano
infreddarsi
Tedesco
sich erkälten.
arremài , vrb: remai Definizione
tocai de arremus (parte de barca o de nave antiga), mòvere is remos intrandhodhos a sa sighia in s'abba, fortzare cun is remos po fàere camminare unu mezu; nau de unu currendho su cuadhu, crocaresiche apalas coment'e remandho
Sinonimi e contrari
abogai 1
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
ramer
Inglese
to row
Spagnolo
remar
Italiano
remare
Tedesco
rudern.
arremài 1 , vrb: arremare 1,
arrimai,
arrimare Definizione
pònnere in terra, a una parte o fintzes chistia calecuna cosa chi si portat in manos o ananti; firmare, mescamente a pausare cicios o acostios a calecuna cosa, o fintzes in letu o in domo po maladia; bogare de cabu o cessare de fàere una cosa, una faina (fintzes abbandhonare deunudotu, iscabudare), de unu bestimentu; fintzes firmare a unu andhandho
Sinonimi e contrari
afrimai,
arrambare,
arressare,
imbarare,
incarrutzai,
pònnere
/
corcare,
pasiai
| ctr.
andai,
fàchere,
picare
Modi di dire
csn:
arrimai su càrrigu, is armas, unu triballu, su zogu = pònnere, lassare istare, tasire; arrimaisí a ccn. = chircare apozos, acotzus, piagheres; a soli arrimau = pustis chi si ch'est intradu su sole; zúghere una cosa a s'arrima arrima = ponendidha e portendidha de unu tretu a s'àteru foras de su postu suu
Frasi
su mucadori dh'apu arrimau in sa cadira ◊ no poto agatare sos ochiales: ello inue los apo arrimados? ◊ su dinai de su trabballu tú no dh'arrimas tui?
2.
si nch'est arrimau a su muru ◊ in crésia si ponit sempri arrimau a su lacu de s'àcua santa ◊ ndi arribbant assuentaus duus gopais e si arrimant unu pagu ◊ sa pedra trodhulana si arremat e ponet lana (G.Cossu)◊ mi arrimu a su truncu de unu bellu imbragu (E.Pintor Sirigu)◊ fut cantzau e si est arremau in su crocadorxu ◊ a betzu unu si che arrimat deunudotu
3.
arrima su chi ses faghindhe ca azuas a mie! ◊ a mesudie arrimamus pro manigare
4.
una die l'at arrimada e li at nau: Ello, comà, s'óciu bos ndhe apo tirau chi colaes frita che nive?
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
appuyer,
poser
Inglese
to lean
Spagnolo
apoyar,
arrimar
Italiano
poggiare,
adagiare,
depórre,
depositare,
disméttere
Tedesco
legen,
niederlegen.
arremàre , vrb Definizione
ingòllere rema, arremadiu
Sinonimi e contrari
acatarrare,
arrasfriai,
arremadiai,
arrumai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
attraper la rhinite
Inglese
to catch rhinitis
Spagnolo
coger la rinitis
Italiano
prèndere la rinite
Tedesco
sich die Rhinitis holen.
arrematài, arrematàre , vrb: rematai Definizione
bènnere o batire a s'úrtimu puntu, chentza fortzas, po maladia o becesa, fintzes agiustare comente male si podet; coment’e firmare, arrèschere
Sinonimi e contrari
istremuzire
/
allancare,
allagorjare,
alleventare,
ammoltighinare,
arrèndhere,
irdebbilitare
Frasi
is annus e is maladias dh'ant arrematau ◊ sos nuscos galanos de su beranu ant ispalatau sas àgheras de cussa zente arrematada e ant fatu intrare unu lucore de ispera
2.
est in cherta de nche ingurtire unu bucone de saliba chi si li est arrematau in su gagaju
Etimo
spn.
rematar
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to exhaust
Spagnolo
agotar,
rematar
Italiano
stremare,
indebolire
Tedesco
erschöpfen.
arremazàre , vrb Definizione
coment'e mazare torra, a tantas bortas, acropandho po fàere sa conca a unu crau o cosas deasi
Sinonimi e contrari
arrabronai,
arramaciai*,
rebbaire
Traduzioni
Francese
rebattre
Inglese
to rivet
Spagnolo
remachar
Italiano
ribàttere
Tedesco
wieder schlagen.
arrembucài , vrb: arremucai,
arremurcai,
arremurcare,
errembucare,
ramucai* Definizione
pigare a tira, a tragu
Sinonimi e contrari
remulciare,
remusciare
Frasi
no fiat sa barca arremuchendu su pisci, ma unu pisci mannu arremuchendu sa barca!
Traduzioni
Francese
remorquer
Inglese
to tow
Spagnolo
arrastrar,
remolcar
Italiano
rimorchiare
Tedesco
schleppen.
arrembulài , vrb: arrumbiai,
arrumbuai,
arrumbulai,
orrumbulai,
romulare Definizione
andhare coment’e cosa tundha, a bisura de orroda (segundhu de ite si foedhat, no tanti bene, andhare cun dificurtade)
Sinonimi e contrari
arrodulare,
cadhinare,
codulare,
istirigare,
lodhurare,
lumburare,
rodhulare,
trodhulare,
tromedhare,
trumbulare
Frasi
arrúmbula sa carrada po dh'isciacuai! ◊ nc'est arrumbulau de s'iscala ◊ est pitichedhedhu e arrúmbuat puru cument'e unu cíxiri
2.
sa vida fut andendu ainnantis arrúmbua arrúmbua
Etimo
ltn.
rhombus
Traduzioni
Francese
dégringoler (dans),
rouler
Inglese
to tumble down
Spagnolo
rodar
Italiano
ruzzolare
Tedesco
hinunterrollen.
arremialzàre, arremiarzàre , vrb: remiarzare Definizione
fàere unu remiarzu, unu muntone, assentare su trigu in s'argiola, sa linna in su linnàrgiu; pònnere o lassare cosa ammuntonada, ma nau fintzes de gente
Sinonimi e contrari
abbigai,
aggremagliare,
apostorzare,
assedare
/
ammuntonae
Frasi
si arremiarzat su trigu in s'arzola pro lu triulare ◊ arremiarza sa linna! ◊ arremiarzo s'arga in d-unu cuzone, pro como
2.
nois àteros nos arremialzemus in su montiju aisetendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
emmeuler,
entasser
Inglese
to shock
Spagnolo
amontonar
Italiano
abbicare,
ammassare
Tedesco
aufhäufen.
arremilài , vrb Definizione
iscúdere calecuna cosa a cambarinu a unu, iscúdere a cara
Sinonimi e contrari
arrafilai,
frumbulare,
frundhare,
interiare,
sbertugliai
Frasi
arremilai unu cortedhu a unu
Traduzioni
Francese
lancer,
jeter
Inglese
to throw
Spagnolo
arrojar
Italiano
scagliare
Tedesco
werfen.
arremodhài, arremodhàre , vrb: arremodhiai,
arremollare,
remodhai Definizione
fàere essire modhe una cosa; pònnere una cosa a modhe in abba o in àteru, torrare modhe; fàere provare dolu, cumpassione, tènnere làstima
Sinonimi e contrari
ammaltitzare,
ammodhiae
| ctr.
assutare,
intostare
Frasi
su pani cotu si ponit in d-unu canistedhu e s'imbussat poita si depit arremodhai
2.
su cantu tristu arremódhiat su coru (P.De Magistris)
Traduzioni
Francese
ramollir
Inglese
to soften
Spagnolo
ablandar,
remojar
Italiano
rammollire
Tedesco
erweichen.