Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrefriscài, arrefriscàre , vrb: errenfriscare, refriscai Definitzione fàere prus friscu, nau de su tempus, ifridare, illeniare cosa budhia; fintzes giare sullevu a calecunu male prus che àteru po comente si digirit o s'efetu chi faet su chi si papat Sinònimos e contràrios afriscai, afriscorai, arrefrigerai, ifriscare | ctr. caentare, imbudhighinare Frases su tempus arrefriscat, est arrefrischendi ◊ no potzu assebiai de sa basca: bandu a frumi, annadu e mi arrefriscu! 2. issu connoschet is erbas po arrefriscare Ètimu ctl., spn. refrescar Tradutziones Frantzesu rafraîchir Ingresu to cool Ispagnolu refrescar Italianu rinfrescare Tedescu abkühlen.

arregài , vrb: regrare Definitzione su si fàere sa regra, a regra, fàere sa rega; fintzes chistire, pònnere a parte Sinònimos e contràrios allogae, collire 2. tenit su dinai arregau in su calàsciu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu attraper le favus Ingresu to make honeycomb Ispagnolu hacerse panal Italianu farsi favo Tedescu die Honigwabe bilden.

arregalài, arregalàre , vrb: regalai Definitzione fàere su presente, giare arregalos, donos, giare cosa in donu / a s'arregalai, chi s'arregalit! = a istare bene, cun saludu, a si tènnere contu!: zenia de augúriu chi si faghet o chi si mandhat cun àtere Sinònimos e contràrios dae 1, donai 2. dèu mi ndi seu andendi: arregalaisí! ◊ chi si arregalit meda, naradhi, a coru miu istimau! ◊ candho dhu bies, chi si arregallet! Tradutziones Frantzesu offrir Ingresu to present Ispagnolu regalar Italianu regalare Tedescu schenken.

arreghentiàre , vrb: reghentiare Definitzione fàere coment'e una segada o unu male prus reghente e chi po cussu dolet de prus / a. sas piaes, sa pena = impeuare, acradiare sa pena, fai incrèsciri de prus is liagas Sinònimos e contràrios agghegiare, imprujare Frases custu fritu mi at arreghentiadu sos dolores Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aigrir, irriter Ingresu to sour Ispagnolu avivar, agudizar Italianu inasprire, inciprignire Tedescu verschlimmern.

arrèghere , vrb: arrei, arrèiri, arrere, arreri, rèere Definitzione abbarrare firmos, sentza de andhare; si narat de vasu chi no est istampau ne tzacau chi mantenet su chi si betat aintru; rfl. su si lassare cosa angena; in cobertantza, aguantare is segretos; abbarrare a sa rea, prantaos, istrantagiaos / pps. arrésiu, arréssiu 1, arressu, arretu 1 Sinònimos e contràrios abèschere, afrimai, aguantai, arrancare, arreare, arrèschere, arressare, obèschere, rèere / arrègere | ctr. andai, sfàiri Maneras de nàrrere csn: abba arressa = apojada, frimma (e pro cussu mala puru); arrèiri unu secretu = muntènnere su segretu Frases líbbera zente poética in s'amore in su bisonzu arressa, istrinta in su dolore (A.Casula)◊ si est arressu pro sempre su coro sou ◊ no est ne andhendhe e ne arressu ◊ si arreet un'iscuta iscultendhe ◊ in caminu imbenit a unu connoschente, l'arreghet e li nat cosa 2. custu pitzeri no arreit àcua ◊ dèu pratzu, dèu leu, su chi bollu mi arreu ◊ a tui no fait a ti contai cosa ca no arreis nudha! 3. no mi sumbullit meda, gopai, ca no mi arreu in cambas de s'istrachímini! ◊ fiat aici istancu chi no si arreiat in peis ◊ addaghi su muntone est mannu meda no si arrèt Ètimu ltn. regere Tradutziones Frantzesu soutenir, supporter Ingresu to support Ispagnolu parar, tenerse Italianu fermare, fermarsi, règgere, règgersi in pièdi Tedescu anhalten, stehenbleiben, halten, sich aufrecht halten.

arregonàre , vrb Sinònimos e contràrios arrampedhai, arrennoare Tradutziones Frantzesu être contraire Ingresu to be reluctant Ispagnolu ser reacio Italianu èssere ritróso Tedescu widerwillig sein.

arregòrfere , vrb: regòrfere Definitzione atuare a su chi unu est iss'etotu o est faendho Sinònimos e contràrios atoare Ètimu ltn. revolvere Tradutziones Frantzesu être conscient Ingresu to become conscious Ispagnolu concienciar Italianu farsi cosciènte Tedescu bewußt werden.

arregortzài , vrb: arregurtzai Definitzione pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare Ètimu ctl. regalzar Tradutziones Frantzesu boucher des fissures avec de petits bouts de pierre Ingresu to splinter again Ispagnolu encascotar, rellenar Italianu riempire con schégge di piètra le fessure dei muri, rinverzare Tedescu mit Spänen oder Splittern verstopfen.

arregulài , vrb: regulai* Definitzione pònnere o portare arrégula, fàere una cosa cunforma a un’arrégula; fàere a manera de no perdimentare sa cosa, de no ndhe pònnere tropu, de no fàere male Sinònimos e contràrios addatai, afrenai, medrare, medrire, moderai Frases candu lompint dhus bis e ti as a arregulai! ◊ po èssi prus seguru mi depu arregulai Tradutziones Frantzesu régler, régulariser Ingresu to regulate Ispagnolu regular Italianu regolare Tedescu regulieren.

arremadiài , vrb: arremmadiare, arromadiai, arromadiare Definitzione pigare o ingòllere rema, arremadiu Sinònimos e contràrios acatarrare, arrasfriai, arremare, arrumai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'enrhumer Ingresu to get cold Ispagnolu resfriarse, constiparse Italianu infreddarsi Tedescu sich erkälten.

arremài , vrb: remai Definitzione tocai de arremus (parte de barca o de nave antiga), mòvere is remos intrandhodhos a sa sighia in s'abba, fortzare cun is remos po fàere camminare unu mezu; nau de unu currendho su cuadhu, crocaresiche apalas coment'e remandho Sinònimos e contràrios abogai 1 Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu ramer Ingresu to row Ispagnolu remar Italianu remare Tedescu rudern.

arremài 1 , vrb: arremare 1, arrimai, arrimare Definitzione pònnere in terra, a una parte o fintzes chistia calecuna cosa chi si portat in manos o ananti; firmare, mescamente a pausare cicios o acostios a calecuna cosa, o fintzes in letu o in domo po maladia; bogare de cabu o cessare de fàere una cosa, una faina (fintzes abbandhonare deunudotu, iscabudare), de unu bestimentu; fintzes firmare a unu andhandho Sinònimos e contràrios afrimai, arrambare, arressare, imbarare, incarrutzai, pònnere / corcare, pasiai | ctr. andai, fàchere, picare Maneras de nàrrere csn: arrimai su càrrigu, is armas, unu triballu, su zogu = pònnere, lassare istare, tasire; arrimaisí a ccn. = chircare apozos, acotzus, piagheres; a soli arrimau = pustis chi si ch'est intradu su sole; zúghere una cosa a s'arrima arrima = ponendidha e portendidha de unu tretu a s'àteru foras de su postu suu Frases su mucadori dh'apu arrimau in sa cadira ◊ no poto agatare sos ochiales: ello inue los apo arrimados? ◊ su dinai de su trabballu tú no dh'arrimas tui? 2. si nch'est arrimau a su muru ◊ in crésia si ponit sempri arrimau a su lacu de s'àcua santa ◊ ndi arribbant assuentaus duus gopais e si arrimant unu pagu ◊ sa pedra trodhulana si arremat e ponet lana (G.Cossu)◊ mi arrimu a su truncu de unu bellu imbragu (E.Pintor Sirigu)◊ fut cantzau e si est arremau in su crocadorxu ◊ a betzu unu si che arrimat deunudotu 3. arrima su chi ses faghindhe ca azuas a mie! ◊ a mesudie arrimamus pro manigare 4. una die l'at arrimada e li at nau: Ello, comà, s'óciu bos ndhe apo tirau chi colaes frita che nive? Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu appuyer, poser Ingresu to lean Ispagnolu apoyar, arrimar Italianu poggiare, adagiare, depórre, depositare, disméttere Tedescu legen, niederlegen.

arremàre , vrb Definitzione ingòllere rema, arremadiu Sinònimos e contràrios acatarrare, arrasfriai, arremadiai, arrumai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu attraper la rhinite Ingresu to catch rhinitis Ispagnolu coger la rinitis Italianu prèndere la rinite Tedescu sich die Rhinitis holen.

arrematài, arrematàre , vrb: rematai Definitzione bènnere o batire a s'úrtimu puntu, chentza fortzas, po maladia o becesa, fintzes agiustare comente male si podet; coment’e firmare, arrèschere Sinònimos e contràrios istremuzire / allancare, allagorjare, alleventare, ammoltighinare, arrèndhere, irdebbilitare Frases is annus e is maladias dh'ant arrematau ◊ sos nuscos galanos de su beranu ant ispalatau sas àgheras de cussa zente arrematada e ant fatu intrare unu lucore de ispera 2. est in cherta de nche ingurtire unu bucone de saliba chi si li est arrematau in su gagaju Ètimu spn. rematar Tradutziones Frantzesu épuiser Ingresu to exhaust Ispagnolu agotar, rematar Italianu stremare, indebolire Tedescu erschöpfen.

arremazàre , vrb Definitzione coment'e mazare torra, a tantas bortas, acropandho po fàere sa conca a unu crau o cosas deasi Sinònimos e contràrios arrabronai, arramaciai*, rebbaire Tradutziones Frantzesu rebattre Ingresu to rivet Ispagnolu remachar Italianu ribàttere Tedescu wieder schlagen.

arrembucài , vrb: arremucai, arremurcai, arremurcare, errembucare, ramucai* Definitzione pigare a tira, a tragu Sinònimos e contràrios remulciare, remusciare Frases no fiat sa barca arremuchendu su pisci, ma unu pisci mannu arremuchendu sa barca! Tradutziones Frantzesu remorquer Ingresu to tow Ispagnolu arrastrar, remolcar Italianu rimorchiare Tedescu schleppen.

arrembulài , vrb: arrumbiai, arrumbuai, arrumbulai, orrumbulai, romulare Definitzione andhare coment’e cosa tundha, a bisura de orroda (segundhu de ite si foedhat, no tanti bene, andhare cun dificurtade) Sinònimos e contràrios arrodulare, cadhinare, codulare, istirigare, lodhurare, lumburare, rodhulare, trodhulare, tromedhare, trumbulare Frases arrúmbula sa carrada po dh'isciacuai! ◊ nc'est arrumbulau de s'iscala ◊ est pitichedhedhu e arrúmbuat puru cument'e unu cíxiri 2. sa vida fut andendu ainnantis arrúmbua arrúmbua Ètimu ltn. rhombus Tradutziones Frantzesu dégringoler (dans), rouler Ingresu to tumble down Ispagnolu rodar Italianu ruzzolare Tedescu hinunterrollen.

arremialzàre, arremiarzàre , vrb: remiarzare Definitzione fàere unu remiarzu, unu muntone, assentare su trigu in s'argiola, sa linna in su linnàrgiu; pònnere o lassare cosa ammuntonada, ma nau fintzes de gente Sinònimos e contràrios abbigai, aggremagliare, apostorzare, assedare / ammuntonae Frases si arremiarzat su trigu in s'arzola pro lu triulare ◊ arremiarza sa linna! ◊ arremiarzo s'arga in d-unu cuzone, pro como 2. nois àteros nos arremialzemus in su montiju aisetendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu emmeuler, entasser Ingresu to shock Ispagnolu amontonar Italianu abbicare, ammassare Tedescu aufhäufen.

arremilài , vrb Definitzione iscúdere calecuna cosa a cambarinu a unu, iscúdere a cara Sinònimos e contràrios arrafilai, frumbulare, frundhare, interiare, sbertugliai Frases arremilai unu cortedhu a unu Tradutziones Frantzesu lancer, jeter Ingresu to throw Ispagnolu arrojar Italianu scagliare Tedescu werfen.

arremodhài, arremodhàre , vrb: arremodhiai, arremollare, remodhai Definitzione fàere essire modhe una cosa; pònnere una cosa a modhe in abba o in àteru, torrare modhe; fàere provare dolu, cumpassione, tènnere làstima Sinònimos e contràrios ammaltitzare, ammodhiae | ctr. assutare, intostare Frases su pani cotu si ponit in d-unu canistedhu e s'imbussat poita si depit arremodhai 2. su cantu tristu arremódhiat su coru (P.De Magistris) Tradutziones Frantzesu ramollir Ingresu to soften Ispagnolu ablandar, remojar Italianu rammollire Tedescu erweichen.