Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aciolài , vrb Definitzione pònnere is aciolus, pònnere is bullitas a su fundhu de is botinos Sinònimos e contràrios acioae, atacitai, imbullitare, intzoare 2. portat is crapitas acioladas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clouter Ingresu to nail Ispagnolu embrocar Italianu imbullettare Tedescu mit Zwecken beschlagen.

aciopài , vrb Definitzione atzitzare is canes, su dhos mandhare a mossigare a ccn. Sinònimos e contràrios alluscai, ateneae, atiare, auntzare, incidai, inciulai, insissiligai, intzullire, tzuntzullare, ubetzare | ctr. caciare Tradutziones Frantzesu pousser, exciter Ingresu to instigate Ispagnolu azuzar Italianu aizzare i cani Tedescu hetzen (auf, mit Akk.).

aciotài , vrb: aciotare, atzotare Definitzione pigare a cropos de aciota, iscúdere, atripare cun s'aciota, pigare a cropos; su pps. fintzes cun significau de furbu, iscofau / aciotau siast! = genia de frastimu po afuta, arrennegu, o fintzes po prexu Sinònimos e contràrios aciotarai, afrustai, irbrunchiare, iscuitzare, passillai Frases Pilatu iat fatu aciotai a Gesús ◊ atzotadu cheria deo puru su mi èssere a pes suos atrividu! ◊ su bentu est aciotandho su mare ◊ annos e séculos custa Terra atzotada est chirchendhe libbertade (G.Elies) 2. aciotaredhu, tui, ca brintas chentza de pagai! ◊ aciotau tui: pentziast ca ispetiat totu a tui e invècias nu est aici! ◊ aciotau siast e piciochedhu… nci dh’at fata sentz’e torrai súidu nudha!◊ ancu ti bia aciotau!… de ubi dimóniu ndi as bogau cussa bestimenta?! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu cravacher Ingresu to whip Ispagnolu azotar Italianu scudisciare Tedescu peitschen.

aciotarài , vrb Sinònimos e contràrios aciotai, afrustai, irbrunchiare, passillai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fouetter Ingresu to lash Ispagnolu azotar Italianu frustare Tedescu peitschen.

acisài, acisàre , vrb: artzisare 1, atzisare, ecisai* Definitzione prus che àteru, incantare cun sa bellesa, cun s'amore / atzisare su cane = fàere coment'e meighina, una genia maia, chi dhu faghet istare mudu po no giare ischidu Sinònimos e contràrios inamorai, indeosare / afatugiare, afaturai, ammainai, ammajarzare Frases pentzu de ti usai sa sintzillidadi ca tui m'as acisau ◊ mi so acisadu de issa ◊ tui ses sa chi acisat sa genti ◊ tenes cara subr'a dogni amiga sa chi mi at acisadu coro e mente (P.Mossa) Tradutziones Frantzesu fasciner Ingresu to fascinate Ispagnolu hechizar Italianu affascinare Tedescu bezaubern.

aciufàe, aciufài , vrb: aciufari, aciuvai, aciuvare, atzufare 1, atzuvai Definitzione intrare a s'abba, calàreche a fundhu (in s’abba o in àteru modhe deasi etotu o meda), afundhare una cosa / aciuvai su fundu a una carrada = bogarebbichelu Sinònimos e contràrios afundae, afangare, afungai 1, ammodhigare, aputare, atafai, inciuviri, intofare Frases si nci aciuvat totu su chi no abarrat apitzus de s'àcua ◊ no passis me ingunis ca sa terra est tropu modhi e nci aciuvas ◊ nci seu aciuvau in sa ní ◊ is bòis atzuvant su bruncu in sa pica ◊ atzufat sos pódhighes in s'abba e si faet sa rughe ◊ nci ant atzuvau is navis comenti dhas ant bombardadas 2. in custu matalafu tropu modhi nci aciuvu Ètimu itl. attuffare Tradutziones Frantzesu couler Ingresu to sink Ispagnolu hundir Italianu affondare, immèrgere Tedescu versinken, eintauchen.

aciufài 1 , vrb: atzofare, atzufare Definitzione aggarrare, aferrare a pilos, brigandho e iscudendhosi apare Sinònimos e contràrios acanciofai, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, tipilire Frases l'atzufat e li lompet airadu ei sas piús pumas bellas li at tiradu (D.Ena)◊ li atzufat torra e l'agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ a mie sa prepoténtzia cumbenit ca mi atzufo sa prima chi mi benit! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu attraper Ingresu to seize Ispagnolu agarrar, coger por el pelo Italianu acciuffare Tedescu beim Schopf fassen.

aciúgnere , vrb: aciúngere, aciúnghere, aciunghi, aciungi, aciúngiri, agiúnghere, agiúngiri, assungi, atzúgnere, atzúnghede, atzúnghere, atzúnghiri, atzúnnere, azúnghere Definitzione sighire a pònnere de sa matessi cosa, pònnere cosa in prus; aunire apare duas cosas; lòmpere a calecunu logu cun is manos o cun calecuna cosa Sinònimos e contràrios aciuntai, additzionare, agiànghere, agnànghere, ammedare, annatare, annúnghere, summai / arribbai, lòmpere | ctr. bocare, leai Frases aciunghe una pariga de tzitzones a su fogu! ◊ si aciúngiat chi de sa lana ndi at fatu mígias bellas ◊ sa bestimenta dhi aciunghet bellesa a sa fémina ◊ male apitzu de male no mi as a cherre atzúnghede!◊ cheriu atzúnghiri una cosa a su chi as nau tue ◊ atzunghidhi sale a s'olia in sa brúina!◊ azunghindhe deghe bortas custu matessi tantu faghet suma manna!◊ pro lòmpere a s'àtera parte custos filos curtzos cherent azuntos 2. boliat manigiai s'arau ma aciungiat apenas a is manutzas ◊ tui ses bascitedhu e no aciungis a pigai cussa cosa in artu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ajouter Ingresu to add Ispagnolu añadir, incorporar Italianu aggiùngere, integrare Tedescu hinzufügen.

aciumài , vrb: aciummai Definitzione bufare a meda, a cantu tirat cannada Sinònimos e contràrios abbumbare, acirrai, atzuntzurrare, bufae, bufetare, cionciare, imbreacare, inciummare, ingúllere, sorgonare, trincai Tradutziones Frantzesu pinter Ingresu to tipple Ispagnolu empinar el codo Italianu sbevazzare, tracannare Tedescu unmäßig trinken, saufen.

aciunciulíre , vrb Definitzione su si pònnere o istare coment’e allorigaos Sinònimos e contràrios acoconare, aconcolai, acuconare, acuculiare, acugutzare, acuculiedhare, aculigionai, ammacionai, pinnichedhare Tradutziones Frantzesu se pelotonner Ingresu to crouch Ispagnolu acurrucarse Italianu rannicchiarsi Tedescu sich zusammenkauern.

aciuntài , vrb: agiuntai, agiuntare, ajuntare, azuntare Definitzione aunire una cosa cun àtera, una a s'àtera a manera chi abbarrent coment’e una cosa ebbia, totu a unu, assardaos: azuntàresi si narat fintzes po si fidantzare Sinònimos e contràrios aciúgnere, agiànghere, annúnghere / assardare | ctr. arrogai, innànghere, irjànghere Frases is manus agiuntada e a Maria s'invocada fendi pregadoria ◊ torrat agiuntai custa carri segada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu joindre, unir Ingresu to join Ispagnolu juntar Italianu congiùngere Tedescu vereinigen.

aciupàe, aciupài, aciupàre , vrb: atzupare 1 Definitzione ciupire, suspire o frobbire abba o cosas deasi cun istràciu, paperi, o coment'e a surbidura; su che intrare de unu lícuidu a pagu a pagu in calecuna cosa asciuta o chi si podet ufrare de abba o cosas deasi; imparare a mente, su ndhe bodhire cun sa mente su chi si liget o s'intendhet Sinònimos e contràrios aciupiri, assupare 1, assuspiri, imbibbiri, impapare, inciupai, sultzire, sulviare, surbare 1, surbiri, suspiare / bodhiri, imparai Frases dhui iat pani cun butiru e cafè cun lati de aciupai ◊ aciupa s'àcua chi ti nc'est arruta a terra! ◊ su chírciu de sa mesina, candho arrivat a atzupare, tet èssere saboridu…◊ at budhiu is ossus e papau pani aciupau 2. sa cantzoni chi at cantau cussa piciocona ndi dh'apu aciupada sa primu borta chi dh'apu inténdia Ètimu spn. chupar Tradutziones Frantzesu imbiber, absorber Ingresu to absorb, to soak Ispagnolu embeber, absorber Italianu imbévere, inzuppare, assorbire Tedescu einweichen, aufnehmen.

acivíre, acivíri , vrb: atzivire Definitzione su bastare cun pagu po fàere cosa meda, nau de cundhimentos o cosas chi si aciunghent a un'àtera po dhi giare una calidade diferente; su bastare de sa cosa a unu bisóngiu, fintzes su frunire unu logu o una domo de su chi dhi bisòngiat Sinònimos e contràrios achipire, achivire, fornire Frases custa tinta atzivit meda: cun custu pagu che apo illatadu totu cussu muru ◊ atzivit un'ira cussu piberonedhu ruju: est bastadu una puntighedha cantu s'ungra pro dare su picante a totu su mànigu ◊ cust'ozu atzivit meda ca sa cosa chi fries no ndh'atzupit nudha 2. s'ortalíscia pro totu est atzivida ◊ sendhe atzividu de totu, aite a leare s'anzenu?!◊ cosa a papare bi ndh'at pro ndhe atzivire unu ristorante! 3. a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu 4. sa domo tantu no la tenet bene atzivida!…◊ tziligherta, espu, fromiga… totus a issuciare pibione naendho chi Deus dhos at fatos pro èssere acividos (A.Barra) Ètimu itl. accivire Tradutziones Frantzesu être efficace Ingresu to be effective Ispagnolu ser eficaz Italianu èssere efficace Tedescu ergiebig sein.

aclamài, aclamàre , vrb: acramare Definitzione coment'e cramare, tzerriare, giare unu títulu o títulos a unu, foedhare a bàntidu de ccn., tzacurrare is manos Tradutziones Frantzesu acclamer Ingresu to acclaim Ispagnolu aclamar Italianu acclamare Tedescu Beifall spenden, ausrufen.

aclarài , vrb: acrarai, acrarare 1, acrariai, acrariare Definitzione fàere a bíere, pònnere a craru, fàere ischire; èssere o fàere prus craru, cun prus lughe / a. una chistioni = crarire, ispiegare una chistione Sinònimos e contràrios acrarire, ispalesare / isclarai, iscrarire Frases sa luxi acrarat su scuriu ◊ dúbbiu predosu, súrbile malinna chi mi sughes su sutzu de s'aorta… acràrati: ite cheres? (G.Piga)◊ su beranu est giai acrarendusí ◊ s'aràngiu, candu su frutu si acrarat, s’iscerat si est de croxu grussu o fini ◊ po mei ita momentu tristu, chi no s’acrarit sa beridadi!(G.Pillai)◊ mi at tzirriau po acrariare sa chistione 2. sa diri est acrariendi ◊ bidia su sole acrariandhe sos paris e sos montigos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu manifester, éclaircir Ingresu to disclose, to illuminate Ispagnolu aclarar Italianu palesare, rischiarare Tedescu offenbaren, klären.

aclaríre , vrb Definitzione su pònnere in craru una cosa naendhodha Sinònimos e contràrios crarire, declarai | ctr. cuai, denegare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déclarer Ingresu to declare Ispagnolu declarar Italianu dichiarare Tedescu kundtun.

acoài, acoàre , vrb Definitzione pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa Sinònimos e contràrios acodiai / aisetare Frases cussas pòberas terra sunt acoatas 2. sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mettre derrière Ingresu to put in line Ispagnolu poner en hilera Italianu accodare Tedescu hintereinanderreihen.

acobiài, acobilàre , vrb: acoilae, acoilare, acoliai, acoliare, acubilare, acugliai, acuilai, acuilare, acuvilare, aculiai, aculiare, cubilare Definitzione fàere fúrriu, torrare a cuile, a su crocadórgiu, andhare a crocare, fintzes pònnere in su crocadórgiu; istare o pònnere in calecunu logu, aintru, asuta, po si aprigare o cuare; istare in asséliu, firmu, su si apaghiare Sinònimos e contràrios acoiletare, acojai, acuae, apatai, apogiai, assebiai, impudhilare | ctr. bocare, essire, pesare Frases iscurtabas sos puzones su sero acubilandhe (P.Mura)◊ furriadorzu de istrias, acoilas bobborrotis e tirpias (L.Loi)◊ sas rúndhines sunt aculiadas in su filu ◊ is pillonedhus fiant acobiaus ◊ su pilloni innòi si acúliat a pausai 2. furiat pruendu e po no m'isciundi mi seu aculiau ◊ no ia postu menti a babbu a m'aculiai in domu sua is dis de cussa strasura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se coucher, s'abriter Ingresu to return to the fold to go back to sleep to shelter Ispagnolu cubilar, cobijar Italianu rientrare nell'ovile, ritirarsi a dormire, ripararsi Tedescu in den Stall zurückkehren, schlafengehen, sich unterstellen.

acochinài , vrb Definitzione istare chentza fàere, ammandronau Sinònimos e contràrios acovardai, ammandronae, ammandronire, arraigai, cilindronare, impraitzai Tradutziones Frantzesu paresser Ingresu to make lazy Ispagnolu gandulear, vaguear Italianu infingardire Tedescu träg werden.

acoconàre , vrb: acogonare Definitzione fàere a cocone, a bisura de cocone, allorigare a sa manera de is canes, de is gatos candho si crocant e tenent fritu; crocare Sinònimos e contràrios aciunciulire, acoconedhare, aconcolai, acucai, acuconare, acuculiare, acuculiedhare, acucunniare, aculigionai, acuncurrionai, allomburedhai, allorigare, allorimmedhare | ctr. istirare Frases si acoconaiat in palas de unu trutzu ◊ si fint acoconaos in su gabbanu ◊ su cane s'est acogonadu che matassa de lana afaca a sa mere ◊ si est acoconadu comente a unu eritu ◊ nos corcabamus acoconaos intro de su letu ◊ su pitzinnu si acoconabat in su bancu e non fachiat isperu santu in totu s'ora de sa letzione 2. sos puzones sunt andhandhe a s'acoconare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se blottir Ingresu to crouch Ispagnolu acurrucarse Italianu accovacciare Tedescu sich zusammenkauern.

«« Torra a chircare