penàle, penàli , nf, agt Definitzione cosa de pagare a cundenna po ccn. cosa chi no ant fatu acomente si fut cuncordau; chi pertocat is penas, is cundennas Sinònimos e contràrios penalidade.
penalidàde, penalidàdi , nf Sinònimos e contràrios penale.
penalizàre , vrb Definitzione pònnere in cunditziones peus, de ndh'àere istrobbu, dannu, calecuna cosa in contràriu.
penàre penài
penàtu , nm: pennacu, pinnacu, pinnatu Definitzione aina segante a punta acancarronada a bisura de càvana ma a màniga curtza (serbit fintzes po pudare bide) Sinònimos e contràrios arroncillu, cavanàciu, cavanzola, farchione / pruàcia Frases leeit su pinnacu, unu cantu de cànnau e andheit a si fàghere una fasche de linna Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl.t pennato.
penciài, penciàre , vrb: apensare,
pensae,
pensai,
pensare,
pentzai,
pentzare,
pentzari,
pesciare,
pessare Definitzione
cunsiderare una cosa chi si portat presente in sa mente (pentzare in se, in sèi, prnl: mi seu pentzendi, s'est pessadu, ti pessas), atuire a is cosas; su àere o si fàere un’idea, arrexonamentu, fàere una cosa a intzertu, a immaginatzione fintzes chentza dha connòschere o chentza ndh'èssere seguros (e in custu sensu fintzes supònnere, àere dúbbiu); tènnere contivígiu, incuru, fintzes interessamentu a tropu
Sinònimos e contràrios
immaginai,
meledai,
pentzamentai,
tramesare
/
crèdere
Maneras de nàrrere
csn:
pessàresi = torrare a pessare a una cosa, istare in pessos, cussiderare a tantas bias una cosa, istare a su tanta tanta chentza leare una detzisione; pessàresi unu (àteru, diferente de su chi si est) = crèresi un'àtera cosa, pessàresi e cumportàresi coment'e chi siat un'àteru, fàghere su chi faghet un'àteru (pessone de importu, mescamente); ite ti pessas?!, ite bos pessaes?! = ite cres?, ite creides?; pessare in àteru = pentzai a ccn. àtera cosa; pessare in su malu, in tropeas = dudai, tímiri chi ccn. cosa siat mala, bandit mali, fatzat mali, tengat dannu, o chi ccn. cuncordit trassas; pessare a… (+ vrb.) = inditat iscopu, bòlliri… (+ vrb.); pessare de…= pensai ca…, chi…; pessare chin ccn. = timire, supònnere chi siat ccn. cussu chi at fatu sa cosa
Frases
prima de fàghere pensa! ◊ no ischiat prus in ite pensare ◊ no sunt istados pensa pensa: sunt andhados ◊ pència eite bellas poesias! ◊ pensendhe in cussa die de passare sas oras in paghe acanta a tie (A.Casula)◊ no so pessendhe in àteru!…◊ lassa su pensare in cue! ◊ ndhe resto de su dolu atrallarada candho penso in sos males cantos sunt! ◊ pro como in cogiare deo non so pensendhe! ◊ mi seu pentzendi chi a fai de aici bandit mali! ◊ s'est pessadu e a fine de un'iscuta at rispostu ◊ apo pentzau in se mia ca ocanno no faet a nosi cojare
2.
si no mi la naras, sa cosa, ite mi la depo, pessare? ◊ mi dhu pensu comenti at a fai! ◊ si l'at pessada chi fit gai ◊ pèssadi unu númeru! ◊ ti lu podes pessare comente est andhada sa chistione! ◊ che li ant furau su boe e issu est pessandhe chin Zirodha!
3.
abberi sas orixas, atua bene e pensabbei prima de faedhare! ◊ pessa e pesa bene su chi depes nàrrere o fàghere!
4.
ma ite ti pessas?!, ite bos pessaes?! ◊ no azes àteru de bos pessare? ◊ sa cosa est goi: no pesses, no! ◊ pessàdebbos bene innanti de la fàghere, sa cosa! ◊ pessendhe ti ses?! ◊ sa dumínica, candho ses in bidha, no istes pessandhetilu a andhare a missa! ◊ innantis de rispòndhere si est pessadu
5.
su pisedhu zoghendhe si pessat mastru, babbu ◊ pro su bene de sa festa lu semus faghindhe, mih, ite ti pensas?! ◊ forte meda ti pessas!…
6.
deo in malu no bi apo pessau ◊ candho at bidu chi su maridu fit istentendhe a torrare at pessadu a su malu e at mandhadu a bídere ite aiat tentu
7.
oe solu pro mòrrere si est arressu: mancu su note soliat arreare, sempre pessendhe a fàghere interessu
Sambenados e Provèrbios
prb:
chie bene pensat pagu s'ingannat ◊ chie male la pensat peus la faghet
Ètimu
ltn.
pensare
Tradutziones
Frantzesu
penser,
concevoir,
imaginer,
supposer
Ingresu
to think (up),
to imagine
Ispagnolu
pensar,
idear,
suponer,
poner
Italianu
pensare,
ideare,
concepire,
immaginare,
opinare,
riflèttere,
suppórre
Tedescu
denken,
vorhaben,
sich vorstellen.
penciamentósu , agt: pensamentosu,
pentzamentosu,
pesciamentosu,
pessamentosu Definitzione
nau de ccn., chi dhue pentzat a is cosas, chi est pentzandho (fintzes in su sensu de tímere ccn. cosa), chi tenet coidu
Sinònimos e contràrios
abiolau,
apensamentau,
apinnicadu,
impedinadu,
impensamentau,
orioladu,
pensativu,
pistichinzosu
/
ttrs. pinsamentosu
| ctr.
iscontipizau,
trancuillone
Frases
isse istaiat pessamentosu, sériu che chie ischit fatos e doveres suos ◊ pensamentosu, candho chircas tribàgliu, mustras su coro in amargura ◊ est pentzamentosu ca no iscít comenti fai ◊ est pensamentosu pro su chi li est capitadu ◊ fai bèni e bai in galera… dèu totu penciamentosa po tui e mi arrispundis mali puru!
Terminologia iscientìfica
ntl
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pensif,
soucieux
Ingresu
thoughtful
Ispagnolu
pensativo,
cuidadoso
Italianu
pensieróso,
premuróso
Tedescu
nachdenklich,
gedankenvoll,
aufmerksam.
penciaméntu , nm: apensamentu,
pensamentu,
pentzamentu,
pesciamentu,
pessamentu Definitzione
s'atividade de sa mente, is ideas chi si cunsiderant e cuncordant; idea firma de candho si timet o si bolet calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
immaginamentu,
ispispinzu,
pensada,
penseri,
pensu
/
agiu,
apinnicu,
arraolu,
ildinu,
intabatzu,
pedighinu,
pedine,
pestighinzu
/
ttrs. pinsamentu
| ctr.
assussegu
Maneras de nàrrere
csn:
afinare su pentzamentu = pentzai prus a fundu, cun prus precisioni; bèniri in p. = bènnere s'idea a conca; nàrrere, fàghere a p. = fuedhai, fai sentza de isciri sa cosa, a brétiu, isceti po comenti unu si dha pentzat; leàresi p., learesila a p. = tènniri coidu, arriolu, pigaisí p.; àere p. de calecuna cosa o chistione = pensare cun pinnicu, cun oriolu a calecuna cosa; bogaresiche unu p. = fai su chi unu teniat pentzamentu de depi fai (e aici no dhui pentzat prus); servire a unu a p. = bene meda, chirchendhe de ndhe cumprèndhere cun antibitzu ite cheret s'àteru
Frases
in custu puntu meda apo pecau in òperas e in malu penciamentu ◊ totus funt po tui is pentzamentus chi formu! ◊ fissa ti giuto ancora in pensamentu! ◊ chentu pessamentos li mulinabant in conca ◊ est arroliendu ma no arrennescit a callai pensamentu ◊ li est bénniu unu pessamentu a conca ◊ l'afinat su pessamentu candho depet fàghere una cosa de remédiu! ◊ de su pentzamentu no mi ndi andas mai, tui! ◊ non t’intret in coro custu pesciamentu tortu! (Bb)
2.
za mi ndhe ses ponindhe de pessamentos in conca, fizu meu!…◊ bai, immoi, ninnedhu: mammai at a èssi in pentzamentu! ◊ no bos pichedes pessamentu si istento! ◊ no istes in tristura, ne in dispiaghere o pensamentu! ◊ lu tenzo a pessamentu a fàghere cussa cosa ◊ petzi bi cheriat cussu pessamentu puru, como!…◊ apo comporadu su regalu pro s'isposonzu de fizolu tou: e bogadu cussu pessamentu!
3.
dèu gei dh'apu cumpréndia, mi dh'apu fata a pentzamentu! ◊ no faedhedas a pessamentu, candho no ischides!
4.
cussu trancuillone no si leat pessamentu!
5.
no bi at bisonzu de l'irvapiare, ca mi servit cun su pessamentu! (G.Ruju)◊ a maridu meu lu servo a pessamentu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pensée,
souci,
sollicitude
Ingresu
thought,
care
Ispagnolu
pensamiento,
preocupación
Italianu
pensièro,
preoccupazióne,
sollecitùdine
Tedescu
Denken,
Gedanke,
Sorge.
penconédhu peincanédhu
pendànga , nf Sinònimos e contràrios pendàngula* Frases calchi male aventuradu chi aiat contos e pendangas chin sa giustíscia no fit de pessighire ma de axuare.
pendàngula , nm Definitzione
unu chi acostumat a giare istrobbu, candho apicigat, candho dhu pigat a cricare contos, abbarrare chistionandho a tropu
Sinònimos e contràrios
apítzigu,
apodhosu,
ifadosu,
tambedhosu
Ètimu
ctl.
pendango
Tradutziones
Frantzesu
casse-pieds
Ingresu
bother
Ispagnolu
pelma,
plasta
Italianu
seccatóre
Tedescu
lästiger Mensch.
pendènti , nm, agt: pendhente, pennente Definitzione chi pendhet, ma prus che àteru logu in calada, logu pendinu, tretu chi faet andhandho e abbasciandho (nau fintzes de cosa posta a crabetura); prendha chi si ponet apicada (mescamente in origas); fintzes tretu ammontau a teulada / cojaisí a frutu p. = a isposa príngia Sinònimos e contràrios abbasciada, faladorza, pendheu / cdh. pinnenti / aricina, arra, arracada, pendhulica / lolla Frases curret che abba in su pendhente sou ◊ sas abbas sunt currendhe a su pendhente ◊ in custu logu bi aiat unu pennente e in fundhu bi fit su trainu 3. mamma mia, su moro in cabertura, mamma mia, su moro in su pendhente! 4. in istiu si prenant de provistas sos órrios, sos pennentes Ètimu srd.
pendéntili, pendhentíle, pendhéntile , nm, agt: pendhéntulu Definitzione
css. cosa apicada chi abbarrat pendhebendhe; logu, terrenu in calada, chi pendhet a una parte; su pl., arrecadas, (nau in cobertantza) sa natura de s'ómine (a/c.: pendhéntile est fintzes agt.)/ tristu e barbi pendhéntile = tristu chei sa Maria
Sinònimos e contràrios
pendiritzu
/
apasibi,
pendharitzone,
pendhúliche
/
falada,
praicàrgiu,
razile
2.
cussu pendéntili apalas de is domus dhu dongu a issu ◊ at fatu unu pendhentile malu pro nch'essire a s'istradone ◊ su sole est dandhe lugore a traessas e binzas in sos pendhéntiles de bidha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pendant,
breloque
Ingresu
pendant
Ispagnolu
colgante
Italianu
pendàglio
Tedescu
herabhängende Sache.
pendéu , nm Definitzione prendha de apicare Sinònimos e contràrios apicàglia, pendhúliche Frases cumintza a ti cuncordai, ponidí is pendeus e totu is cannacas!
pendharitzòne , nm: pendheritzone,
pendhiligione,
pendhilizone,
pendhulitzone,
pendiligione,
pendiritzoni,
penduligioni Definitzione
cosa apicada, chi est posta pendhendho (fintzes po fàere a tímere); prendha de apicare in su tzugu; pira de coradhu, prendha de apicare a origas, de oro, cun pendhente de coradhu; orrugu chi pendhet de unu bestimentu segau; in cobertantza, sa natura de su mascu / fai su pendiligione (nau de cosa apicada)= tzantzigare
Sinònimos e contràrios
apasibi,
pendéntili,
pendhúliche
/
arracada,
naita
/
cdh,
pindaricioni,
ttrs. pindaritzoni
2.
custu telèfunu poita est a penduligioni?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pendant
Ingresu
cluster
Ispagnolu
colgante
Italianu
pènzolo
Tedescu
herabhängende Sache,
Gehänge,
Anhänger,
Penis.
pendhebèndhe , avb: pendhibendhi,
pendibendi Definitzione
chi est pendhendho, apicau o arréschiu a calecuna cosa a una bandha e pendhendho a s'àtera
Sinònimos e contràrios
apitzubendi,
bantzigone,
pendhilipéndhili,
pillipillai
Frases
su padre fit cun su cordone pendhibendhi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pendant,
penché
Ingresu
pendent
Ispagnolu
colgante,
pendiente
Italianu
pendènte
Tedescu
hängend.
pendhènte pendènti
pendhentinàre , vrb Definitzione pèndhere, istare o èssere pendhebendhe Sinònimos e contràrios pèndhere, pendholiare Frases cudhu retratu apicadu, comente li ant iscutu unu corpu, pendhéntinat unu pagu e rutu!
pendhentínu, pendhéntinu , agt Definitzione
chi est pendhendho, chi pendhet a calecuna bandha coment'e furriandhosiche
Sinònimos e contràrios
irgaliau,
pendéntili,
péndhinu,
pendiritzu,
pénniu
Frases
in Pisa bi est sa turre pendhentina ◊ at bidu sos budrones pendhéntinos de sa bégula
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pendant,
penché
Ingresu
hanging
Ispagnolu
pendiente
Italianu
pendènte
Tedescu
hängend.
pendhéntulu pendéntili