pelliài , vrb Definizione àere a disígiu forte, bòllere e pedire calecuna cosa / p. a ccn. = cramare a iscramu a unu Sinonimi e contrari apedhiae.
pellicànu , nm Definizione genia de pigione mannu.
pellícula , nf Definizione
su pigighedhu de sa pedhe prus in pitzu; tira fine e longa meda ue si registrant is immàgines de unu filmi, o sa figura chi si ndhe bodhit a màchina fotogràfica
2.
e, gira ca ti giro, in sa pellícula at fissadu un'istória ridícula
Traduzioni
Francese
pellicule,
film
Inglese
film
Spagnolo
película
Italiano
pellìcola
Tedesco
dünne Haut,
Film.
pellipellítza , avb Definizione èssere p. de ccn. cosa = carriau, totu prenu de…, callagalla, a pedhi; giogandho a cadhos fortes, sa 'mama' pregontat a su piciochedhu chi portat is cumpàngios cicios a cuadhu P., cantos sunt custos? (is pódhighes chi at bogau ma chi cudhu no podet bíere) Frasi che fit meighinendhe in binza… mi ndh'est torradu cun sos trastes pellipellitza de zorfo! Etimo srd.
pellítza , nf Definizione pedhe de animale conciada cun totu sa lana o pilu e fata a bestimentu; genia de macarrone de sa matessi genia de su spíciua e gheta: pasta unu pagu téndhia, alladiada, segada a orrugos, cota e cundhia che a totu is macarrones; in cobertantza, imbriaghera 2. li fit dendhe a manigare pellitzas, sas piús bonas chi aiat fatu in vida sua 3. nche so lassinau in su chimentu de sos iscopiles ghiràndheche a domo cada sero una bete pellitza!
pellitzòne pedhitzòni
pellógu , avb Definizione aifatu de su logu, peri su logu Frasi a duos e tres betos fut s'allogu e a bois s'alzola e s'istula, sa terra innetiada a tula tula, sa pedra acolta a muntone pellogu (Piras)◊ tengu cosixedha ispainada pagu pellogu Etimo srd.
pellòne , nm Definizione genia de sachedhu prenu de pedra o de ballas isparau o brillau po fèrrere e fàere male Etimo spn. pellón.
pellongaméntu , nm Definizione su pellongare, allonghiadura Sinonimi e contrari pellongu.
pellongàre , vrb: perlongai,
perlongare,
prelongai Definizione
tirare a longas, tirare agoa, lassare istare su de fàere a un'àteru tempus; allonghiare calecuna cosa
Sinonimi e contrari
allonghiai,
atrassai,
crastinare,
illonghiare
| ctr.
allestire,
impressire
/
incruciai
Etimo
itl.
perlongare
Traduzioni
Francese
prolonger,
renvoyer
Inglese
to prolong,
to delay
Spagnolo
aplazar,
prolongar
Italiano
prolungare,
differire,
procrastinare
Tedesco
verlängern,
aufschieben.
pellóngu , nm, avb: perlongu Definizione
tempus in prus chi si giaet po fàere un'óbbrigu / pònnere una cosa p. = de longu; tirare p., pellongos = tirare a longas, su si pigai tempus meda
Sinonimi e contrari
atrassadura,
dilata,
porra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
renvoi,
délai
Inglese
delay
Spagnolo
aplazamiento
Italiano
differiménto,
dilazióne
Tedesco
Aufschub,
Verzögerung.
pelmíssu , agt, nm: permissu,
pilmissu,
premissu Definizione
chi si lassat o chi si podet fàere; genia de adduida chi si giaet po pòdere fàere calecuna cosa / pàrriri sa morti in p. = lègius de fai a tímiri, pantàsimas
2.
àpidu su pelmissu regulare, cun sas retas a pala, fatendhesindhe gala, Pep'Iscedhu si aviat a piscare ◊ candho creia de bos cuntentare, in s'ufítziu mi ant negadu su permissu!
Traduzioni
Francese
permis,
permission
Inglese
permission
Spagnolo
permiso
Italiano
permésso
Tedesco
erlaubt,
Erlaubnis.
pelsòne , nf, nm: persona,
persone,
personi,
pertzoni,
pessona,
pessone,
pessoni,
prassoni,
pressona,
pressoni Definizione
su cristianu, ómine o fémina, cunsiderau po totugantu su chi est de carena e de cumportamentos, su chi paret e fintzes su chi est chentza chi si pàrgiat coment'e ideas, cultura, capacidades, importu e àteru
Sinonimi e contrari
carena
/
cdh. passona
Modi di dire
csn:
pessone bona = onesta, triballante, contivizosa, acabada, de calidades bonas; pessone mala = metzana, dada a su malu fàghere
Frasi
medas otavas, modas e frores bivint solu in sa mente de is personas antzianas ◊ coment'e persone cumpariat pagu: fit bàsciu e gobbosu ◊ at pentzau ca fiat una pressoni chi contat meda ◊ si bident sos persones aferrèndhesi ◊ sa limba est una, e própiu no sa peus, capatzidade naturale de sa pessone e de totu sa zente ◊ no bi votat niunu in sa pelsone mia: ndhe fato su chi chelzo! ◊ bio chi est persona itelligente e de bonu sensu
Cognomi e Proverbi
prb:
sa personi intelligenti no si abantat mai
Etimo
itl.
persone
Traduzioni
Francese
personne
Inglese
person
Spagnolo
persona
Italiano
persóna
Tedesco
Person.
pèlte , nf, nm: apesta,
pesta,
pesti Definizione
maladia mala apicigosa chi s'ispraghet e cundhit gente meda, ma fintzes maladia o male bastat chi siat; gente mala chi no faet a dha padire / maladias de su matedu, totu genias de codrolinu microscópicu: pesta o fintzes arrúngia de sa fògia (Taphrina deformans) chi faet sa fògia de unas cantu matas (es. péssighe, méndhula) coment'e a bubburucas, a giúmburos; p. de sa fruta (Fusicladium pirinum); p. niedha, p. de s'àxina o fintzes pódhine biancu (Oidium Tuckeri)
Sinonimi e contrari
pidémia
2.
pro cussu pelte malu solu timo! ◊ est ue passas a segare tue che candho passet una mala pesta ca mata sana no lassas in logu
Etimo
ltn.
peste(m)
Traduzioni
Francese
peste
Inglese
pestilence
Spagnolo
peste
Italiano
pèste
Tedesco
Pest.
peltúnghere patúngi
peltúnta , nf: pertunta, pretunta Definizione sinnu de bestiàmene, un'istampu tundhu fatu in mesu in mesu de una o fintzes de ambas origas / pertunta scadrogada: duos sinnos impare Frasi fut un'ainedhu murisinu cun urigas sinnadas a pretuntas Terminologia scientifica pst Etimo srd.
peltúntu , pps, agt, nm: pertuntu Definizione
de peltúnghere; totu fatu a istampos; ispada o manunta de su telàrgiu, totu a istampos
Sinonimi e contrari
bucadu,
istampadu,
paltusatu
Modi di dire
csn:
sa trudha pertunta = sa terudha istampada; pedra pertunta = pedravúmiga
2.
su betzu zughiat una bértula pertunta
Traduzioni
Francese
percé
Inglese
pierced
Spagnolo
agujereado
Italiano
forato
Tedesco
durchbohrt,
gelocht.
peltusíta , nf: pertusita Definizione genia de druche, mannu, ladu, unu pagu ischeadu a ferru de cuadhu ma prus apertu, o fatu fintzes a bisura de lóriga; genia de pane mannu (su tanti de sete panes de fresa) chi sa famíglia de unu mere faet a ispianada grussa e totu pintada po dha giare a su massaju de domo úrtima die de annu o sa die de Annunou Frasi cantos càbudes, cantas peltusitas e cantos pabassinos tue as cotu!…◊ in sa peltusita, su dulche piús mannu e bellu, bi fint figurados totu sos tribàglios de s'ómine Terminologia scientifica drc, pne Etimo srd.
pèna , nf Definizione
css. sufrimentu chi no siat pigau a bonugoro, po male chi ndhe benit chentza dhu bòllere, fintzes pentzamentu, dispraxere; su pl., is dolores de s'illieróngiu e fintzes dolores a bentre po maladia; su chi si betat a pagare o iscontare a cundenna po dannu o male chi unu at fatu
Sinonimi e contrari
dolorias,
pispinidura
/
cundenna
| ctr.
conciolu,
cuntentesa,
gosa,
prégiu
Modi di dire
csn:
bènnere sas penas = comintzare sos dolores de s'illieronzu; èssiri in penas de fogu = sufrindhe meda, de no ndhe pòdere istare; pònnere sa p. = betare su de pagare, a cundenna; pagare, smarigai sa p. = iscontare sa cundenna, dare su chi ant betadu a pagare pro su dannu fatu; addulchire sas penas = allebiai su sunfrimentu, su disprexeri
Frasi
no ti lees pena pensendhe a mie! ◊ candho ti lasso, su coro intendho in pena ◊ bois chi bidides sos males nostros, abbrandhade sa pena! ◊ dia chèrrere su consolu chi apàsigat sa pena ◊ mi picant a dischíssiu sas penas de s'amore ◊ fui in penas de fogu: mairu miu s'intendiat mali e guidendi circhendi su dotori!
3.
cun pena de sa vida, custu lu depes fàghere! ◊ pensa a sos innotzentes chi sufrint penas! ◊ santa Nostasia a manu sua s'at giau sa pena ◊ li at postu pena de sa vida si no ndhe batiat sa prus bella
Etimo
ltn.
poena
Traduzioni
Francese
peine,
chagrin
Inglese
pain,
punishment
Spagnolo
pena
Italiano
péna
Tedesco
Leid,
Sorge,
Strafe.
penài , vrb: penare Definizione
sufrire, istare sufrindho, fàere una cosa a sacrifíciu; nau de sa fémina príngia, èssere a dolores illibbertandhosi / penai sa morti = sufrire meda, istentare morindho
Sinonimi e contrari
pascionare,
patire,
peleai,
penitai,
penoriare,
piare,
sufrire
| ctr.
gosai
Frasi
morti, beni e pigamindi: no mi lessis a penai! ◊ fillu miu isfortunau, dèu ti apu penau, dèu ti apu sentiu! (L.Cocco)◊ ses brujendhe in s'eternu disbaratu o ses penendhe ancora in purgadóriu? (P.Casu)◊ a bortas is fillus imbrólliant su babbu e sa mama chi funt penendi po dhus fai èssi cancuna cosa
2.
candho la fipo parturindhe l'apo penada duas dies e duas notes: pro bi lassare sa vida, mama e fiza!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer
Spagnolo
penar,
padecer
Italiano
penare
Tedesco
leiden.