fexadòri , nm Sinonimi e contrari fegone, imbriagone Etimo srd.
fèxe, fèxi fèche
fexósu , agt Definizione chi est prenu de feghe, chi giughet feghe meda (o fintzes murca, fundhurúgiu, si est nau de s'ógiu) Sinonimi e contrari ttrs. fetzosu Frasi s'ollu a bortas essit fexosu meda Etimo srd.
fía , nf: fiba,
fila 1,
fira Definizione
genia de ispaitu forte finivini po cosire orrobba / soga de f. = cabu de filu
Sinonimi e contrari
filu
Frasi
lah, custa est fia forti po cosiri! ◊ candu torru mi ammostas totu sa fiba chi as annuau ◊ cussu bendiat de totu: zigarrus, tabbacu, agus, fila po cosiri cunserva e pasta…
Terminologia scientifica
trp
Traduzioni
Francese
fil à coudre
Inglese
sewing thread
Spagnolo
hilo para coser
Italiano
filo da cucire
Tedesco
Zwirn.
fiabbólica , nf Definizione its, pentzamentu?, immaginatzione? Frasi caligunu at a pentzare ca custos sunt contos de fiabbólica: epuru sunt cosas capitadas.
fiàca , nf Definizione
manera de fàere, a sa lena ma cun trassa; cosa chi si narat o chi si faet cricandho de pigare a sa bona a unu
Sinonimi e contrari
addàsiu,
apódhiu,
cagna
/
abbréngulu,
carigna,
frandhigu,
imbímbinu,
losinga,
marieta
Frasi
a ndhe zughes de fiacas, tue!…◊ míseros nois chi nos lassamus ingannare de sas fiacas chi fachent sos de su mundhu! ◊ unu padronu ricu cun fiaca unu giualzu at imbaucadu ◊ cussos coglionant sa zente cun sas fiacas
2.
fit fachèndheli chentu zocos e fiacas ◊ sas pupias si ammodhicabant a sas fiacas de sa natura ◊ dae sa fiaca de sos canes si l'aiat pessau chi fit su fizu torrandhe ◊ issu no fit bonu a fàchere fiacas e carinnos frassos ◊ fit s'animedha tua in oriolu a su chelu pedindhe una fiaca de zocos
Etimo
itl.
fiacca
Traduzioni
Francese
lenteur,
cajolerie
Inglese
slowness,
simpering
Spagnolo
lentitud,
zalamería
Italiano
lentàggine,
moina
Tedesco
Langsamkeit,
Geziertheit.
fiàca 1 , nf: flaca,
fraca Definizione
fràmula de fogu tenendho; làmpana chi leant a piscare; genia de fenu, o erba de fai ciulirus, chi ponent fintzes a fàere fundhos de cadiras: dha narant puru àcia de pòbur'ómini e in àteros logos flaca / min. frachetedha
Sinonimi e contrari
fiama,
fiara,
gliama,
pampa
/
basca,
calura
/
làmpada,
teda
Modi di dire
csn:
piscai a fraca = farcai; no si nd'iscit ne fumu e ne fraca = nudha
Frasi
seu coxinendi totu a fraca de linna ◊ candu su forru est brandu si alluit flaca in sa buca po fai cresci s'àlidu aintru ◊ su pane cheret assadu a fracas ridas ◊ parit ca bogat fraca de faci po comenti est imbriagu ◊ fuint che astile, che abes dae fumu e dae fraca ◊ sa sida de mudeju faghet fiaca meda po ulciare su porcu
2.
su gorropu, mancu in tempus de fracas ne porcos e ne crapas creo l'apant mai visitau
Terminologia scientifica
ans, rba, Ampelodesmos mauritanicus
Etimo
ltn.
*flacca
Traduzioni
Francese
flamme,
flambeau
Inglese
flame,
torch,
lantern
Spagnolo
llama,
antorcha,
carrizo
Italiano
fiamma,
fiàccola,
frugnòlo
Tedesco
Flamme,
Fackel,
Blendlaterne.
fiacàda , nf Definizione fràmula, pampada / fàghere una f. de fogu = allúiri su fogu Sinonimi e contrari aframata, pampada Etimo srd.
fiacadúra , nm Definizione
su fiacare, su pigare a unu a fiacas, a losingas, a frandhigos
Sinonimi e contrari
addengamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cajolerie
Inglese
petting
Spagnolo
mimo,
agasajo
Italiano
coccolaménto
Tedesco
Liebkosung.
fiacàre , vrb Definizione
fàere fiacas, pigare a frandhigos, pònnere fiaca
Sinonimi e contrari
addengae,
agiodhare,
pibiare,
scanceriai
Frasi
sos frades, allodhiaos comente fint, fiacabant e si cheriant fiacaos dae sa mama ◊ a sa piatza li poniant su lúmene e cun cussu la mutiant e la fiacabant che una criadura ◊ no sempre sos túnghios de su bentu li fiacabant su sonnu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
choyer
Inglese
to cuddle
Spagnolo
mimar
Italiano
coccolare
Tedesco
hätscheln.
fiachèsa , nf: flachesa,
frachesa Definizione
genia de debbilesa, mescamente de su malàidu, fintzes debbilesa in sensu morale
Sinonimi e contrari
allacanamentu,
cansàntzia
/
amotroxinamentu,
apódhiu
Frasi
tengu frachesa a is cambas ◊ ses invocada pro s'umana flachesa ◊ seu a frachesas de morti! ◊ Deus tenit piedadi de sa frachesa nosta ◊ seu a frachesas de basca
2.
sempri a fortza de frachesas po ci dhi podi fai cabai s'alimentu
Etimo
ctl., spn.
flaquesa, flaqueza
Traduzioni
Francese
épuisement
Inglese
exaustion
Spagnolo
agotamiento
Italiano
spossatézza
Tedesco
Erschöpfung.
fiachína, fiaghína , nf Definizione
fragu légiu, pruschetotu de tródhias
Sinonimi e contrari
pudescioi
/
cdh. fiachina
Frasi
ndhe faghes de fiaghina!…◊ in cue no si bi podet istare de sa fiaghina
Traduzioni
Francese
puanteur
Inglese
stink
Spagnolo
hediondez,
mal olor
Italiano
puzzo
Tedesco
Gestank.
fiacòne , agt, nm Definizione chi o chie giughet fiacas, trassas Frasi abbocau e tzillerarju depet esser fiacone.
fiacósu , agt Definizione chi est pigau de sa fiaca, chi faet is cosas tropu abbellu, chi est tropu addasiau pruschetotu po preitza; chi est trasseri Sinonimi e contrari adasiau, cacallenu, cojanesu, prodhincu / inganneri, ingheniosu.
fiacósu 1, fiagósu , agt: fracosu,
fragosu Definizione
chi dhi andhat fragu, chi tenet arrancu (fintzes chi dhi essit fragu malu, pudésciu)/ ozu fracosu = contomosu
Sinonimi e contrari
annuscau,
fragadinu,
fragósigu,
fragulosu,
nuscosu,
olidu,
olorosu
/
cdh. fiacosu
/
fiagadore,
fiaghinu
/
contomosu
Frasi
zughiat unu cantu de casu fiagosu e bermigadu ◊ cussu est fiore bellu, ma no fiagosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
odorant
Inglese
fragrant
Spagnolo
hediondo
Italiano
odoróso
Tedesco
riechend (übel).
fiàcu , agt: flacu,
fracu Definizione
chi est a debbilesa, débbile mescamente de maladia
Sinonimi e contrari
débbile,
flúsciu,
istasidu,
infrachiu,
modhi
| ctr.
crispu,
folte,
téteru
Modi di dire
csn:
èssiri f. de cerbedhu = conchivracu, mancai sa mellus dí de s'annu, a unu, èssere tocadu a conca; èssiri de memória flaca = chi s'irméntigat totu; rídere a fiacu = arriri poita is àterus funt arriendi, ma sentza cumprèndiri bèni ita dhus at fatus a arriri; ríere a fiacu = arriri ca is àterus funt arriendi ma sentza cumprèndiri poita
Frasi
seu fadiau fracu ◊ bandas fracu, solu in sa bia, e atruessas e imburchinas ◊ s'ifruentza che aiat leadu sos betzos piús fracos
2.
ite pessone illusa e conchi fraca!…◊ si depit èssi acabbau de ammachiai, custu: est locu fracu ◊ sos de Foranu fint cussiderados unu pagu fracos de crevedhu
Etimo
ltn.
flaccus
Traduzioni
Francese
faible
Inglese
weak
Spagnolo
flojo,
flaco
Italiano
fiacco,
débole per malattia
Tedesco
schwach,
kraftlos,
geschwächt.
fiàcu 1, fiàgu , nm: flacu 1,
fracu 1,
fragu Definizione
abbentada chi si leat cun su o chi si sentit in su nasu
Sinonimi e contrari
abbentada,
abbentu,
antori,
arrancu,
arrasta,
frusa,
nuscu
/
cdh. fiacu
Modi di dire
csn:
essire, andhare, pònnere fragu a sa cosa, leare, iscapai f. (custu bollit nàrriri fintzas "bogai fragu"); zenias de fragu: bellu, pudésciu, béchinu (de craba), bíschidu (= agru), putzinosu, púdidu (= de pudesciori), brusiadu (= de cosa abbruxada); avb. a fragu = fraghendi, cun fatzilidade meda; andai fragus malus a ccn. = bogare fama mala
Frasi
at istérridu sa bestimenta pro che li bogare su fiagu de s'inserru ◊ intrat su fiagu areste de su pruleu ◊ so lendhe fragu brusiadu: ite at a èssere? ◊ portu cussu fragu in is càrigas ◊ cuss'erba mi at lassadu su fragu in manos ◊ sas cosas postas paris leant s'una su fragu de s'àtera ◊ isterre custa cosa in fora a che li essire su fragu malu ◊ soe a fiacu de casu e de verveche ca faco su pastore
2.
comente l'as àpida custa cosa, a fragu? ◊ custus froris, chi dhus prantas, pigant a fragu ca immoi est tempus ◊ daghi nos cogiamos, a fostè mancu fiagu a nares bondhe acudit!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
odeur
Inglese
smell
Spagnolo
olor
Italiano
odóre
Tedesco
Geruch.
fiàdu , nm, nf Definizione
css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e àteru); nau in cobertantza (fintzes fiadedhu), una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere chi no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. fiadutzu
Sinonimi e contrari
animabi,
pecus
Modi di dire
csn:
malu fiatu = fiadu malu, cristianu pagu bonu; fiadu berbeghinu, béchinu, bulu, fiadu minudu (animali piticu); fiadu russu = animali mannu
Frasi
ite bella fiadu, cussa baca! ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos ◊ li ant regaladu fiados minudos e fiados russos ◊ in su saltu paschiat paritzos fiadutzos ◊ fia teracu anzenu ma mi ndhe essei e mi ponei abbandha cun fiados mios
2.
arratza de fiadu chi at buscadu, a maridu, Fulana: mandrone de prima calidade!
Traduzioni
Francese
bête,
pièce de bétail
Inglese
beast,
head (of cattle)
Spagnolo
cabeza de ganado,
res
Italiano
béstia,
capo di bestiame
Tedesco
Vieh,
Tier.
fiàdu 1 , nm: fiatu Definizione s'ària chi si torrat alidandho / bogare, torrare fiadu; istrumentu a fiatu = aina de sonare a surbadura Sinonimi e contrari àbidu, alentu, alenu, àlinu 1 Frasi fiadu malu, àlidu malu de chie no tizirit bene ◊ no zuto fiadu ◊ si che fit morindhe, fit isalinandhe s'úrtimu fiadu.