Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

addízu , avb, nm: adizu, aditzi, adítziu, aditzu, aíciu, aígiu, aizu, arítziu Definitzione pagu pagu, un'apenas, un'iscuta innanti / sa die at arvéschidu aizu aizu = at fatu die comogomo Sinònimos e contràrios acalaizu, apenas / abbizu 1, agigu, aizaredhu, bistentu 1 / agiummai, pagu Frases a innòi no nc'est torrau e aditzu aditzu mi salludat ◊ si fint aizu abbistos, si tiant abbizare chi ant fatu errore ◊ cun is angionis seus arribbaus adítziu a coranta duus ◊ aizu aizu assebertaia s'irmina in sa caminera ◊ cussu est aizu: pònendhe àteru! ◊ sas fortzas mias sunt aizu, no sa volontade!◊ in cussu momentu podiat ingurti arítziu arítziu sa salia 2. carigno una foza de bide aizu isparta (G.Fiori)◊ ia adítziu tocau cun duus corpus e luegu iant abertu po mi fai intrai ◊ aizu murtu, su late s'isvagantat dai sa mughijola a su labiolu 3. at bidu a primu aizu de lughe e poi l'at intzegadu coment'e unu lampu ◊ ses sentza mancu un'aizu de rispetu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu à peine Ingresu hardly Ispagnolu poco, apenas Italianu appéna Tedescu kaum.

addolorídu, addolorítu, addoloríu , agt, nm Definitzione chi sentit, est sentindho dolore, dispraxere mannu; su parente de unu mortu Sinònimos e contràrios addoliadu, addolidu, addolimalzadu, dolotiosu / cdh. adduluritu Frases si ndh'est pesau addoloriu iscutulàndhesi su ludu ◊ sa pobidha est sufrindho addolorida s'atrite ◊ so passandhe sa vida addolorida ◊ sa famíllia fit pranghendhe su mortu e sa domo fit prena de zente addolorita ◊ sunt restadas addoloridas tantu de no àere ardúrios de ndhe asciare sa conca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affligé, peiné Ingresu grieved Ispagnolu afligido Italianu addolorato Tedescu betrübt.

annéulu , nm Definitzione su èssere o istare unu pagu tristos, oféndhios o àteru deasi Sinònimos e contràrios anneu, annicu, triltura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu peine, ennui, tristesse Ingresu sorrow, sadness, bother Ispagnolu molestia, tristeza Italianu péna, fastìdio, tristézza Tedescu Leid, Sorge, Traurigkeit.

apeléu , nm: peleu Definitzione totu su chi unu cricat de fàere, fintzes cun pelea, po arrennèscere in ccn. cosa pruschetotu difícile / pònnere a. = fai nàsciri crosidadi, disígiu de isciri, de biri Sinònimos e contràrios afarru, bataria, impeleu, matana, pelea*, pelei, segamentu Frases t'ispinghet a tantu s'apeleu de cherrer diventare unu portentu? ◊ a lu tenet s'apeleu cun cussa cosa, faghindhe e chentza bi poder resèssere! 2. s'iscusórgiu poniat apeleu a su pastoredhu e po pedire cossígios est andhau a babbai ◊ sa gente ispetàt cun apeleu is festas e sa gara de is cantadores Tradutziones Frantzesu souci, ennui, peine Ingresu trouble Ispagnolu esfuerzo Italianu affanno, briga Tedescu Sorge.

apènas , nm, avb, cng Definitzione unu tanti pitichedhu, pagu pagu; coment'e cng. inditat tempus, pagu pagu, luego apustis Sinònimos e contràrios acalaizu, addizu, apenedha, impensus, pacu / imperis, impesci Frases daemindhe un'apenas de su chi zughes! ◊ mi mànigo apenas de pane ◊ ndhe li apo dadu apenas, za li bastat 2. so apenas torradu ◊ su pane apenas cotu est budhidu ◊ fiat unu logu illuminau apenas de una candela a carburu ◊ babbai in iscola at apenas apenas imparau a lígere ◊ cussu no depiat nasci, o apenas nàsciu mortu! 3. apenas chi at bidu gai si ndh'est allegradu ◊ apenas dh'iant bia totus si ndi fuant ispantaus ◊ apenas arribbaus ant allutu su fogu in sa forredha Ètimu spn. apenas Tradutziones Frantzesu à peine, un petit peu Ingresu just Ispagnolu apenas Italianu appéna Tedescu kaum.

atzànu , nm Sinònimos e contràrios cària, matana, múngia, pista Frases malu atzanu si ndh'est leanne! Tradutziones Frantzesu peine Ingresu pain Ispagnolu ansiedad, pena Italianu affanno, péna Tedescu Sorge.

caría, cària , nf Definitzione pelea manna, múngia, sa chi si podet pigare cariendhe (suighindho) ma fintzes in css. àteru manígiu Sinònimos e contràrios cariada, cariadura / antua, atzanu, bataria, cadha, cumbata, demozu, impodha, inzotu, istripa 1, matana, mugna, pista, pistapone, podha, rebbatu, stragu 1 | ctr. discànciu, pasu Frases za mi ndhe ant dadu de cària cussos animales, oe: no los podia agatare, mi ant fatu zirare totu su monte! ◊ pro fàghere una resolza bona bi cheret sa cària sua! Sambenados e Provèrbios smb: Caria Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu peine énorme Ingresu intense strain Ispagnolu esfuerzo Italianu fatica intènsa Tedescu schwere Mühe.

cóghinu , nm Definitzione dispraxere serrau chi faet andhandho e creschendho Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grand chagrin, grosse peine Ingresu inexplicable increasing sorrow of the soul Ispagnolu pesar Italianu dispiacére inspiegàbile che va in crescendo Tedescu unerklärbarer wachsender Gram.

contrapàssu , nm Definitzione su currespòndhere giustu giustu de una pena a sa curpa Tradutziones Frantzesu peine du talion Ingresu retaliation Ispagnolu pena de talión Italianu contrappasso Tedescu Wiedervergeltung.

disigàre , vrb Definitzione bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia Sinònimos e contràrios indisicare, indisichire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se consumer de douleur, avoir de la peine Ingresu to grow sad, to pine away Ispagnolu debilitarse por el dolor Italianu intristire, consumarsi per dolóre Tedescu sich verzeheren.

dispiàchiu , pps, agt: dispiàghidu, dispiàghitu, dispràsiu Definitzione de dispiàchere; chi est provandho dispraxere Sinònimos e contràrios abbrudhatu, amarguradu, annicadu, atassau, discuntentu | ctr. piàchiu / contentu, pregiau Frases si fiaus postus a arrí, perou sa cosa si fut dispràxia etotu 2. su sardu austesu puru at comintzau a mòrrede e seus totu dispràsios ◊ festus morendi de su sidi, andaus a circai àcua ma no nd'eus agatau e si ndi seus torraus dispràxius Tradutziones Frantzesu qui a beaucoup de peine Ingresu disliked, annoyed, sorry Ispagnolu disgustado Italianu dispiaciuto, contrariato Tedescu betrübt, traurig.

impésci , cng, avb: impessi, impessu, impissu Definitzione luego apustis, un'iscuta como Sinònimos e contràrios apenas, comogomo, tandho tandho Frases sos pitzinnos ant traballau dae impessu ant caminau a sa sola ◊ su manzanu, impessu chi si nche pesabat, la mutiat ◊ s'anzone impessu nàschiu ponet fatu a sa mama ◊ impessu ghirau mi so indiosau ◊ sas labras tuas sunt friscas che frores impessu bodhios ◊ impissu ammaniaos sos papiros, sa pitzinna l'ant allezitimada ◊ impesci los at vistos est curtu a los topiare ◊ a manzanu tenes impesci impesci su tempus de ti sapunare! 2. candho pranghendhe impessu t'intendhia deretu ti picabo ◊ est intrighinandhe: galu impessu si biet ◊ fit impessu ghirandhe e no aiat galu leau oru de sas cosas Tradutziones Frantzesu à peine Ingresu only just, as soon as Ispagnolu apenas Italianu appéna Tedescu kaum.

incurài , vrb rfl: incurare 1 Definitzione giacurare, su si pigare incuru de una cosa o chistione, su si dha pònnere a coro, faendhondhe contu, pentzandhodhoe cun contivígiu Sinònimos e contràrios apensamentai, apinnicare, contifizare | ctr. trascurai Frases iat impromítiu ca si nd'iat a èssi incurau cussu po is campanas ◊ eris parias pro me e oe no ti ndhe incuras! ◊ ghetadí in bratzus mius, no t'incuris de nudha! ◊ immoi no si nd'incuraus prus de totus custus daoris ◊ bene chi deo pacu mi ndhe incuro ◊ de custu dolore no mi ndhe incuro: l'agguanto, za no est forte! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se donner la peine Ingresu to mind Ispagnolu cuidarse Italianu curarsi, darsi pensièro Tedescu sich kümmern.

làstima , nf, nm: làstimu Definitzione su lastimare, genia de sentidu chi si provat po s'àteru tenendhondhe cumpassione, agiummai coment'e provandho sa matessi pena de s'àteru Sinònimos e contràrios cumpascione, dolu, piaidade / lamentu Maneras de nàrrere csn: fàghere làstima = fàghere proare dolu; làstima de… (+ nm.) = genti o cosa bona meda ma andada mali, pérdia; làstima a… (+ vrb.) = (nau in suspu) mellus aici; ghetare làstimas = fai làstima, chesciaisí, tzerriai po dolori Frases isperu chi s'atítidu agatit làstimu assumancus in su celu! ◊ mi faiat una làstima, cussu, sempri tristu che sa noti! ◊ sas dólimas l'ant reduidu a nudha: faghet finas làstima a su cane ◊ si ischiaizis sa pista, faghet làstima a bois e a mie ◊ l'acumpanzamus a s'interru cun làstimas e dolu ◊ Gesús ndi at tentu làstima biendidhu prenu de sàngia e de guronis ◊ de làstima su coro mi at segadu su lu bídere gai in tristura ◊ sos funnos comente est colatu su focu si fint fortzicatos ghetanne làstimas chi pariant de criatura ◊ che apo pérdiu su tacone de custos botinos, ma mi paret làstimu de dhos arrimare! ◊ làstima ndhe apat Deus me in su chelu! 2. me is comunus intraus a làstima, nosu, a su timi timi, parit ca is àterus funt is meris 3. e andhe làstima de zòvanu andhadu male! ◊ ita làstima de capedhu, chi dh'emu tentu dèu! ◊ làstima de pira fuliada, cue! ◊ làstima de olia, frundhida in campu pro no tènnere chie ndhe la collire! ◊ ih, ita làstima de picioca sena de bratzus! ◊ ite làstima de pilos chi bos ndhe sezis seghendhe!…(G.Raga) 4. làstima a los pèrdere cussos cumpanzos chi ti che trazant a fàghere male!… Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu pitié, compassion, douleur, peine Ingresu pity, grief Ispagnolu lástima Italianu pietà, compassióne, compianto Tedescu Mitleid.

pelèa , nf: pellea Definitzione s'immarritzone, sa múngia, s'ifadu chi si pigat faendho cosa, trebballandho Sinònimos e contràrios apeleu, bataria, fadia, impeleu, istrachidúdine, stragu 1 / cdh. pilea | ctr. discànciu, pasu Frases su pischedhaju pacu cosa istratzat: si calicuna ndhe ispatzat est a fortza de gherra e de pelea ◊ a bogare preda bi at pelea manna ◊ una de sas peleas prus mannas, poninne e torranne a pònnere custu contu, est istada sa manera de iscríere 2. so semper in pelea, tziricandhe sos ammentos galanos chi una die mi ant allutu su coro (F.Satta)◊ su mundhu est cólumu de peleas ◊ prima de atzapare un'àteru travàgliu ne deves colare de peleas! Ètimu spn. pelea Tradutziones Frantzesu fatigue, peine Ingresu breathlessness, trouble, labour Ispagnolu tute, zurra Italianu fatica, briga, affanno Tedescu Mühe.

peléu , nm: apeleu Definitzione totu su chi unu cricat de fàere, fintzes cun múngia, po arrennèscere in ccn. cosa / a p. = a pelea, a trabballu Sinònimos e contràrios bataria, impeleu, matana, pelea*, secamentu Frases nessi in bijone beni pro allebiare dogni peleu! ◊ sa giustíscia tua est in peleu, però no podes coglionare a Deu! ◊ vivo in apretu e in peleu ◊ in piús peleu de sa chi fist ti ses posta como ◊ tue in tribbunale chircas de ti ch'essire dae peleu ◊ pelea e peleu est totu su matessi! ◊ sias prontu a calisiollat peleu po su bèni de s'isposa e de sa famíglia tua! Tradutziones Frantzesu peine, souci Ingresu bother Ispagnolu molestia, engorro Italianu briga, affanno Tedescu Mühe.

pèna , nf Definitzione css. sufrimentu chi no siat pigau a bonugoro, po male chi ndhe benit chentza dhu bòllere, fintzes pentzamentu, dispraxere; su pl., is dolores de s'illieróngiu e fintzes dolores a bentre po maladia; su chi si betat a pagare o iscontare a cundenna po dannu o male chi unu at fatu Sinònimos e contràrios dolorias, pispinidura / cundenna | ctr. conciolu, cuntentesa, gosa, prégiu Maneras de nàrrere csn: bènnere sas penas = comintzare sos dolores de s'illieronzu; èssiri in penas de fogu = sufrindhe meda, de no ndhe pòdere istare; pònnere sa p. = betare su de pagare, a cundenna; pagare, smarigai sa p. = iscontare sa cundenna, dare su chi ant betadu a pagare pro su dannu fatu; addulchire sas penas = allebiai su sunfrimentu, su disprexeri Frases no ti lees pena pensendhe a mie! ◊ candho ti lasso, su coro intendho in pena ◊ bois chi bidides sos males nostros, abbrandhade sa pena! ◊ dia chèrrere su consolu chi apàsigat sa pena ◊ mi picant a dischíssiu sas penas de s'amore ◊ fui in penas de fogu: mairu miu s'intendiat mali e guidendi circhendi su dotori! 3. cun pena de sa vida, custu lu depes fàghere! ◊ pensa a sos innotzentes chi sufrint penas! ◊ santa Nostasia a manu sua s'at giau sa pena ◊ li at postu pena de sa vida si no ndhe batiat sa prus bella Ètimu ltn. poena Tradutziones Frantzesu peine, chagrin Ingresu pain, punishment Ispagnolu pena Italianu péna Tedescu Leid, Sorge, Strafe.

pesàri , nm: pesàriu Sinònimos e contràrios abbatimentu, acoradura, afrigimentu, pena, scoramentu, triltura Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu peine Ingresu sorrow Ispagnolu pesar Italianu péna Tedescu Leid.

sechérru , agt, nm: sicherru, sigherru Definitzione chi est (o tanti chi est) apenas giustu, o fintzes própriu giustu giustu, su tantighedhu chi bastat, su tanti giustu chi serbit a unu bisóngiu / a sigherru = secherre, zustu zustu Sinònimos e contràrios necessàriu Frases si nche fit andhau chin sos úrtimos secherros sodhos de sa paca ◊ as a campare sèmpere in predarjos e in sartos de tzimentu penàndhelu secherru, su bucone (G.Piga)◊ est arrejonanne in vitzichesu secherru 2. a bidha ghirabant a sas ocasiones de notu e abbarrabant su secherru, chin su contipizu de torrarent a su manizu ◊ su secherru in dommo bi est sèmpere istau 3. su tzapadore tirat e campat a sigherru, che cundennadu Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu juste, à peine suffisant Ingresu enough Ispagnolu lo suficiente Italianu quanto basta Tedescu gerade ausreichend.

«« Torra a chircare