trazàre , vrb Definizione
andhare, pigare o portare a tragu, illascinandho in terra, a trebballu coment'e candho si pigat e trantzit cosa grae: nau de s'abba candho proet a meda, portare sa terra a bàsciu / andhare o leare traza traza = a tragu, alliscinendi in terra
Sinonimi e contrari
atrasinai,
istrascinai,
istrisignare,
traginare,
tragai,
tranguai,
trasigare,
trisinare,
trogonai
Frasi
onzunu in sa vida trazat pesantes cadenas ◊ de donos tuos no sias avaru a sos chi patint e sunt in azios, a sos chi trazant sa vida che rughe (P.Casu)◊ comente at próidu, e ca sa terra fit arada, s'abba at totu trazadu
Traduzioni
Francese
traîner,
tirer
Inglese
to drag,
to haul
Spagnolo
arrastrar
Italiano
trascinare,
trainare
Tedesco
schleppen,
nachschleppen.
trebedhài , vrb: atrobedhai,
trobedhai,
trobedhare,
tropedhai Definizione
nau de cosa, de chistione, èssere o essire betada apare, difícile, mala a iscapiare o a cumprèndhere; in cobertantza, cuncordare calecuna trampa, fàere cosa ingannandho s'àteru (e fintzes su si che fichire in mesu de calecuna chistione)
Sinonimi e contrari
abberrisonare,
aggadhionai,
atrepillai,
imbogiare,
intrebedhai,
trabojare,
trobodhicai,
trobullai
/
ingannai,
trampai
Frasi
dhis torrànt a sa memória, trobedhaus, is fuedhus de is giornalis chi ligiant ◊ cussu gei no si at a èssi atropelliau, no dh'at a èssi tropedhara sa língua! ◊ portat unu fuetu fatu de colorus e de coas de margiani trobedhadas apari ◊ abbastat unu fuedhu miu po aparixai is cosas trobedharas
2.
coixedha si trobedhat in totu is cosas
Traduzioni
Francese
embrouiller
Inglese
to tangle
Spagnolo
enmarañar
Italiano
aggrovigliare
Tedesco
verwickeln.
trebeíre , vrb: trebiri,
trobeire,
trobire,
trobiri,
troboire,
tropedire,
tropeire,
tropidire,
tropire,
trubire Definizione
pònnere sa trobea a un'animale iscapu po chi no s'istésiet; in cobertantza, pònnere dificurtades, giare istrobbu, camminare a trebballu che troboios / trebiri a pei trevessu = a pes fadhidos (acapiandho sa trobea a unu pei de ananti e a unu de s'àtera bandha de apalas)
Sinonimi e contrari
atarvai,
atropezare,
impeigonae,
introbeare,
trobeare,
trovonare
| ctr.
istrobeire,
istrobejare
Frasi
chi ti trobint sos tuos, nessunu ti che istrobit! ◊ su pobidhu ballandho pariat unu pagu troboiu ◊ troboimi a manos e a pes e betamince a mesu de is meos!◊ tziu mi at imparau a troboire is angiones
2.
si tropedit nandhe duos favedhos ◊ mi as fatu trobiri s'arregionamentu e immoi no arrenèsciu a ti dhu ispiegai
Etimo
ltn.
interpedire
Traduzioni
Francese
entraver
Inglese
to shackle
Spagnolo
trabar
Italiano
impastoiare
Tedesco
fesseln.
trèmere , vrb: tremi,
trèmiri Definizione
mòvere a iscutuladas piticas e sighias, fàere móvias piticas, medas e paríviles in sensu contràriu de s'una a s'àtera / pps. trémidu
Sinonimi e contrari
cuncuai,
seghedhare,
sidhire,
tremuai,
trimire
Modi di dire
csn:
trèmere che canna, che foza, che zuncu, che culumba crochindhe, paris = trèmeresi meda, totugantu; su calcanzu si li tremet!… = no ndhe l'importat nudha, est trancuillu
Frasi
a su punzu chi iscudet tremet tota sa banca ◊ mellus a timi chi no a tremi ◊ so tremindhe de su fritu ◊ fait sa firma cun sa manu tremi tremi ◊ is miradas suas mi tremiant che canna in die de bentu ◊ vos tremiavaes che una canna dae sa timória ◊ si fiat trémiu paris a su intendi cudhu isciorrocu
Etimo
ltn.
tremere
Traduzioni
Francese
trembler,
vibrer
Inglese
to tremble,
to flicker,
to vibrate
Spagnolo
temblar,
vibrar
Italiano
tremare,
tremolare,
vibrare
Tedesco
zittern,
schwingen.
tremuài , vrb: tremulai,
tremulare,
trimulare Definizione
trèmere pagu pagu, trèmere totu (po timoria, debbilesa, àteru)
Sinonimi e contrari
trèmere,
trinicare
Frasi
is istedhus trémuant impari e faint su babbaluxi ◊ aiant fatu a tempus a si che pigare a su mesu sostru tremulàndhesi che canna ◊ mi paret chi sa pitzinna apat fritu: si est tota tremulendhe ◊ che unu tilipedhe bolidendhe trímulat in chirca de sa essida (S.Baldino)◊ apenas chi sas palas at giradu, Sant'Antoni!, ndhe trímulo che canna: pariat unu cane arragioladu! ◊ bi ndh'at chi cantendhe faghent tremulare sa boghe
Etimo
ltn.
tremulare
Traduzioni
Francese
trembler
Inglese
to quiver
Spagnolo
temblar,
estremecerse
Italiano
tremolare
Tedesco
zittern.
tremutíre , vrb Definizione
trèmere meda, a forte, che a candho faet terremotu
Sinonimi e contrari
trèmere
Frasi
su terrinu at tremutidu
Traduzioni
Francese
sursauter
Inglese
to give a start
Spagnolo
estremecerse,
moverse
Italiano
sussultare
Tedesco
zusammenfahren.
trepedhàre , vrb Definizione
foedhare a murrúngiu, chentza cabu, tanti po istare naendho
Sinonimi e contrari
ammusciare,
arraunzare,
ciaciarrai,
ciaramedhare,
paraletare,
spaparotai,
tricatare
Frasi
trepedhandhe li dat sa grassanera, sa massaja (S.Manconi)◊ ant cumintzau a trepedhare tra issos nandhe goi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bougonner,
babiller
Inglese
to talk idly
Spagnolo
cotorrear
Italiano
cianciare,
borbottare
Tedesco
schwätzen.
tricàre , vrb: trigai,
trigare Definizione
istare, abbarrare ora o tempus meda in calecuna cosa, prus ora, prus tempus de su chi dhue serbit
Sinonimi e contrari
adasiai,
afilusigare,
biltentare,
istentae,
tratèniri
| ctr.
coitare
Frasi
nos semus dispedidos e como trigaus a nos bíere! ◊ chi trigat a sanai pobidhu miu gei seus acasagiaus!…◊ sos fizos incontrant su babbu pianghindhe in cantu chi ant trigadu meda e fit timindhe pro issos ◊ su púlighe si tricat, si sisirinat che persone abberu abbituada a sa tzivilidade
Etimo
ltn.
tricare
Traduzioni
Francese
tarder
Inglese
to be late
Spagnolo
demorarse
Italiano
tardare
Tedesco
säumen.
trijinàre , vrb: trisinai,
trisinare 1,
trixinare Definizione
pigare o andhare a tragu, andhare a su friga friga; tratagasare casu; in cobertantza, cobèrrere / trísina trísina = a su friga friga, a trazu, trazendhe
Sinonimi e contrari
atrasinai,
istrascinai,
istrisignare,
traginare,
trazare,
trogonai
/
codhai
Frasi
caminendhe àrtzia sos pes, no istes trisinendhe sas iscarpas! ◊ sunt che canes chi si cherent trisinare ◊ rispondheit annuzadu trisinendhe sas dentes ◊ su topi afracat su paperi e dhu trísinat a unu stampu ◊ sos boes in s'arzola passant subra de sas mannas trisinendhe una pedra ◊ essiat a denote trisinandho una pedhe in terra
Etimo
itl.
tracinare
Traduzioni
Francese
traîner,
ramper,
raser
Inglese
to shuffle
Spagnolo
arrastrar
Italiano
trascinare,
strisciare
Tedesco
schleppen.
trilliàre , vrb Definizione
giare una briga, pigare a tzérrios
Sinonimi e contrari
briare,
certai,
stronciai
Frasi
prestu, recui a sa faina, imbainajola: già torrat mamma tua a ti trilliare bene!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
reprocher,
réprimander sévèrement
Inglese
to scold
Spagnolo
reprochar,
echar una bronca
Italiano
rimproverare,
sgridare aspraménte
Tedesco
schelten.
trincài , vrb: atrincai,
trincare Definizione
bufare binu meda, a meda, a s'asuria
Sinonimi e contrari
abbumbare,
acirrai,
aciumai,
imbreacare,
inciumire,
inciummare,
ingúllere,
sorgonare
Frasi
sunt bufendhe binu e onzunu si ndhe trincat duas pintas ◊ acabbadha de trincai, ca su binu ti fait mali! ◊ trincandhe binu si at fatu s'imbílicu che rosa! ◊ cussu si trincat unu litru de binu
Etimo
itl.
trincare
Traduzioni
Francese
avaler d'un trait
Inglese
to gulp down
Spagnolo
empinarla
Italiano
tracannare
Tedesco
hinuntergießen.
trinchetàre , vrb: atrinchitai,
trinchitare Definizione
andhare o camminare a trinchete, camminare a passos lestros, brinchidare
Sinonimi e contrari
istripizare
2.
lis at sonadu una dassa trinchitada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trottiner,
sauter
Inglese
to scurry along,
to jump
Spagnolo
corretear,
trotar
Italiano
sgambettare,
saltare
Tedesco
springen.
trinicàre , vrb: trinigare,
trinnigare Definizione
trèmere, su si trèmere totu, mòvere, su si mòvere a iscutuladura, a tremidura
Sinonimi e contrari
busigare,
sachedhare,
saidare,
tidhiricare,
trèmere,
tremuai
Frasi
mi trinnigaia che foza, de su fritu ◊ mi paret chi mi pungant a puntorzu e mi ndhe trínnigo in totu sa carena ◊ ti trínnigas in s'íntimu ammentendhe sos basos, sas promissas ◊ s'ischideit atriciatrícia de suore, trinnighèndhesi che canna pro unu sónniu feu
2.
sos furfurajos afainaos, trinicandhe sas alas, pariant chene pache ◊ no mi trínnighes! ◊ susuja, rocu e loros asseguras, a unu a unu dogni arminzu aparas e trínnigas s'aradu e totu esploras (P.Casu)◊ su bentu no trínnigat mancu sas fozas
3.
si est trinnighendhe, s'aera est minetendhe tempesta
4.
acumpanzat sos movimentos de sas pedaladas trinnighendhe pagu pagu sa conca a manca e a dresta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trembler,
frissonner,
secouer
Inglese
to tremble,
to shiver,
to shake
Spagnolo
temblar,
estremecerse,
sacudir
Italiano
tremare,
rabbrividire,
scrollare
Tedesco
zittern,
schaudern,
schütteln.
trínniri , vrb: drínniri Sinonimi e contrari
drinnire,
intinnire,
sonai,
tinnulare
Traduzioni
Francese
tinter,
tintiller
Inglese
to tinkle
Spagnolo
tintinear
Italiano
tintinnare
Tedesco
klingeln.
tripogliàre, tripollàre, tripozàre , vrb: atrepillai*,
trobellare,
tropellare,
tropogliare,
trovogliare,
trupellai Definizione
pònnere tropellu; su si fadhire, cufúndhere, betare apare a trobedhadura
Sinonimi e contrari
agiolotare,
imbrabugliare,
stragamullai,
trumbugliai,
trummentai
/
atrobodhare,
batagugliare,
intrebedhai,
trabojare,
trobodhicai,
trobullai
Frasi
lassamí in paxi no mi trupellis! ◊ mi apo tropogliadu sa cusséntzia cun su male chi apo fatu
2.
si no bi est iscritu comente apo natu cheret nàrrere chi mi so tripogliatu ◊ si est totu tripogliatu in s'arréjonu ◊ messandhe, su trigu li trovogliaiat in manos!
Traduzioni
Francese
mettre la confusion
Inglese
to provoke confusion
Spagnolo
alborotar
Italiano
provocare confusióne
Tedesco
durcheinanderbringen.
trisinài 1 , vrb: trisinare Definizione
pistare, segare a pitichedhedhu, fàere a farinos / casu, pani, allu trisinau = tratagasau, pistau
Sinonimi e contrari
acapulai,
irfarfaruzare,
pistatzare
/
tratagasare
2.
po fai is pabassinas serbit puru córgiu de aràngiu trisinau
Traduzioni
Francese
hacher,
broyer
Inglese
to grind
Spagnolo
picar
Italiano
tritare
Tedesco
zerkleinern.
trochigiàre , vrb: atrochillai,
trochillai,
troghillai,
trochizare,
troghizare Definizione
imbodhigare a istrintu a inghíriu, a lómboru, coment'e a acapiadura; su si mòvere coment'e a atrotigadura, a iscutuladas; atrotigare, furriare sa cosa o sa chistione
Sinonimi e contrari
atrogai,
trabojare,
trebedhai,
trogai,
tronnire
/
folfigiare,
fortzicare,
profizare
/
ischirchinare,
iscoitai
| ctr.
stroghillai
Frasi
iap'èssi bófiu trochillai su trinciau cun is didus ◊ dhoi fiat unu coloru troghillau cun d-una píbera ◊ unu caboru si fiat troghillau a sa funi de sa cracida ◊ lompint a unu logu totu tupas de linna manna cun arrampus de orrú chi si troghillant in is cambas de su cuadhu ◊ fiat trochillendisí su concajoni ◊ portant s'arrosàriu trochillau in su brutzu
2.
a cussa meurra dhi trochígio sa mola de su tzugu! ◊ ma chie ti cheret, a tie, archili trochizau?! ◊ sa trama est totu trochizada ◊ portat is cambas trochilladas: custu fillu est totu trochillau
3.
si est sentia de scendiai e fiat trochillendisí ◊ si trochillat coment'e un'anguidha
4.
no mi troghizes sas allegas!
Traduzioni
Francese
envelopper
Inglese
to wrap up,
to twist
Spagnolo
marañar
Italiano
avviluppare,
attorcigliare
Tedesco
Knoten.
trodhiài , vrb: trodhiare,
trudhiai Definizione
betare tródhias
Sinonimi e contrari
istrodhiatzai,
pidae,
sbombiai,
trozare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
péter
Inglese
to fart
Spagnolo
peerse
Italiano
scorreggiare,
spetazzare
Tedesco
furzen.
trodhulàre , vrb: trudholare Definizione
mòvere, andhare a orrumbuladura, movendhosi coment'e orroda, cosa tundha
Sinonimi e contrari
arrembulai,
cadhinare,
codulare,
lodhurare,
lumburare,
rodhulare,
torrulare,
trodulare
Frasi
l'ispinghesit a folte e che tumbulesit in sas iscalinas trodhulenne fintzas a funnu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégringoler,
rouler
Inglese
to tumble down
Spagnolo
rodar
Italiano
ruzzolare
Tedesco
hinunterrollen.
trofigàre , vrb: trofigiare,
trofijare,
trofizare Definizione
atrotigare, furriare in su sensu de sa longària (comente si faet filandho sa lana o àteru de filu); nau de ccn., fintzes su si mòvere a furriadura de una parte a s'àtera po dolore
Sinonimi e contrari
acordiolai,
atrogai,
atrotixai,
folfigiare,
forrighitare,
fortzicare,
foscigare,
incordigliolai,
profizare
/
ischirchinare
| ctr.
isprofizare,
istotorgiai
Frasi
sas naes de s'àrbure las at trofigadas su bentu ◊ a su pitzinnu li at trofijadu s'orija ◊ si la tenzo, cuss'annaemele, li trofizo su trugu! ◊ si dispedeit dèndheli sos últimos avertimentos e unu pítighe trofijadu in su cavanedhu
2.
li at bénnidu unu dolore chi si trofijaiat che telpe e finas si est ammustélchidu tilciulendhe suore! ◊ si trofigaiat che un'ambidha ◊ a sas criaturas in creschimentu su fàmene lis fit trofizandhe sa bentrutza ◊ cudhos, trofizados che colora, apar'apare si mossent continu
Etimo
ltn. + srd.
forficare + tròchere
Traduzioni
Francese
tortiller,
tordre
Inglese
to twist
Spagnolo
retorcer
Italiano
contòrcere
Tedesco
auswinden.